خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - در فصلی دیگر از پرونده‌ای که به انعکاس انتظارات اهالی کتاب از ریاست جدید سازمان صداوسیما، محمد سرافراز می‌پردازد، پرویز فارسیجانی، مدیر اداره کل پژوهش و آموزش سیما در سال‌های 1382 تا 1388در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا به بیان نظرات خود پرداخت. تأسیس «شورای کتاب» در صداوسیما و طرح تأسیس «رادیو کتاب» از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های کتابی فارسیجانی در کارنامه مدیریت او هستند.
چرا ارتباط جامعه کتابی با سازمان صداوسیما که فرهنگ‌سازی را داعیه اصلی خود می‌داند ضعیف است؟
رسانه ملی خود تولیدکننده فکر و ایده نیست. نه اینکه توان آن را نداشته باشد بلکه مسئولیت اصلی آن انعکاس ایده‌ها و محتواهایی است که از مجموعه‌ها و نهادهای تحقیقی و پژوهشی خارج از رسانه ارائه می‌شوند. در حوزه فرهنگ و مشخصاً کتاب انتظار می‌رود متولیان امر کتاب اعم از نهادها، دستگاه و سازمان‌های اصلی این حوزه به‌طور جد و با دغدغه‌ای مستمر و پیگیر رسانه ملی را پشتیبانی کنند.
رسانه ملی تکلیف دارد که نسبت به دریافت و بهره‌گیری از محصولات و پیشنهادها اهالی کتاب پذیرنده و فعّال باشد و برای تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی بر اساس این داشته‌ها اقدامات جدّی داشته باشد. این وظیفه مهمی برای رسانه ملی است که در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم اما به آن اعتنا نشده است. بنابراین ضروری است در این زمینه همه اهالی عزیز حوزه کتاب با مدیران ارشد رسانه و نه فقط تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان آن در ارتباط قرارگرفته تا به یک توافق و تعامل برسند.
خاطرم است در سال‌های قبل برخی از متولیان و نهادهای مربوط به کتاب قدم‌های خوبی را برای ایجاد و استمرار ارتباط با رسانه برداشتند و رسانه ملی هم با تشکیل «شورای کتاب» در تلویزیون از این تعامل استقبال خوبی کرد و توانست تا حدودی به ترویج کتاب و کتابخوانی یاری رساند.
حتی در خاطرم دارم که یکی از ایده‌هایی که من و دوستانم در مجمع ناشران انقلاب اسلامی ارائه کردیم، مسئله تأسیس «رادیو کتاب» بود که خوشبختانه با استقبال رسانه مواجه شد و به ثمر رسید. هرچند که هنوز به ایده آل خود نرسیده، اما به‌هرروی قدم مؤثری بود و هست.
در مدتی که مسئولیت مدیریت اداره کل پژوهش‌های سیما را بر عهده داشتم، مدیریت «شورای کتاب» هم بر عهده من بود و سعی داشتیم مسئولان صداوسیما را به‌سوی انجام فعالیت‌های کتابی در ساختارهای متفاوت و متنوعی مانند، مسابقه، میان‌برنامه‌ها، سریال‌ها، گفت‌وگو و برنامه‌های انیمیشنی تشویق و ترغیب کنیم که مثلاً مسابقه «از تو می‌پرسند» یکی از این طرح‌ها بود.
اما این برنامه‌ها می‌بایست به شکل دائمی و مستمر ادامه یابند و به شیوه‌هایی جذاب و اثرگذار در ساخت این برنامه‌ها فکر کرد. در این زمینه رسانه ملی نیاز به همکاری و پشتیبانیِ اهالی کتاب دارد تا برای مدیران و مسئولانش دغدغه انجام صحیح این فعالیت‌ها ایجاد شود.
عملکرد امروز رادیو کتاب را چطور می‌بینید؟
رادیو کتاب عملکرد شایسته‌ای نداشته است. لازم بود به قدرتی برسد که مخاطبان اصلی آن، جوانان باشند و این دغدغه را برای همه ایجاد کند که حتماً شنونده این برنامه باشند. اما این اتفاق هنوز نیفتاده است.
در طرحی پیشنهادی که در همان سال‌ها ارائه شد، به موضوعات و عناصری برای ساختار برنامه‌های این شبکه اشاره‌شده بود که متأسفانه اجرا نشدند. آن پیشنهادها راهکارهای خوبی بودند که می‌توانستند رادیو کتاب را تأثیرگذارتر کنند.
اشاره کردید که اهالی کتاب ارتباط خود را به ارتباط با تهیه‌کنندگان خلاصه نکنند. آیا در دورانی که در سازمان مسئولیت داشتید، نهادها و سازمان‌های زیرمجموعه صداوسیما پذیرنده ناشران و نویسندگان بودند؟
این ضرورت وجود دارد که متولیان کتاب با مدیران سازمان یک ارتباط تنگاتنگ و تعریف‌شده‌ای ایجاد کنند. مثلاً چنین ارتباطی در بحث «سلامت» ایجادشده و امروز می‌بینیم که این موضوع در سازمان صداوسیما یک تعریف روشن و شفاف پیداکرده و به‌خوبی بر اساس آن عمل می‌شود.در حوزه کتاب هم باید چنین اتفاقی بیفتد. شاید اهالی کتاب از امکان این ارتباط مطلع نیستند یا اینکه در سال‌های اخیر از آن‌ها استقبال نشده است. لازم است این نقیصه برطرف شده و ارتباط مستمر و تعریف‌شده‌ای میان رسانه و نهادها و افراد مسئول در حوزه کتاب اتفاق بیفتد تا تهیه‌کنندگان به اجرای این سیاست‌ها و برنامه‌ها تشویق شوند.
آیا در دوران مسئولیت شما به‌عنوان مدیریت اداره کل پژوهش و آموزش مقدمات ارتباط میان اهالی کتاب و مدیران ارشد فراهم شد؟
در آن مدت قرار بود یک شورای مرکزی در معاونت برنامهریزی وقت تشکیل شود و رادیو و تلویزیون نیز هر یک، شورایی جداگانه زیر نظر این شورای مرکزی داشته باشند.
عملکرد این شوراها چگونه بود؟ آیا از ناشران یا مؤلفان برجسته کتاب دعوت می‌شد؟ اهالی کتاب چطور مطلع می‌شدند که تلویزیون فضایی برای کتاب اختصاص داده است؟
تا آنجایی که من اطلاع دارم هر شورا یک دبیر داشت و مثلاً شبکه ۴ توسط این شورا با نهادهای اصلی کتاب در ارتباط بود. اما ارتباط مستقیم با نهادهای جزئی‌تر یا افراد خاص، به شکل‌های پراکنده رخ می‌داد. هرچند که استمرارا این ارتباط‌ها تا زمانی بود که با مشکل جدّی بودجه روبرو نشده بودیم.
آیا با این ارتباط و اطلاع‌رسانی‌ها با هجومی از فعالان حوزه کتاب مواجه نشدید؟ زیرا ناشران و نویسندگان کمتر توان تبلیغ و صرف هزینه‌های مالی برای گسترش مخاطبان خود را دارند. پس چرا در سال‌های اخیر شاهد نبودیم که آثار برجسته در تلویزیون معرفی شوند؟
در این شوراها مشکلاتی وجود داشت که اگر همچنان فعالیت دارند باید به رفع آن‌ها بیندیشند. مثلاً این مشکل وجود داشت که به‌رغم تلاش‌های این شوراها در اطلاع‌رسانی، برخی افرادی که صاحبان فکر و اندیشه بودند، نمی‌دانستند با کدام قسمت سازمان و چگونه و به چه شکلی ارتباط داشته باشند. ارتباطی که بتواند آن‌ها را به تحقق اهداف خود آن‌ها و نیز خواسته‌های رسانه برای گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی کمک کند.
رسانه ملی باید این مسئله را به‌طور جدّ موردتوجه قرار داده و نیز اهتمامی ویژه از سوی نهادهای اصلی کتاب در کشور اتفاق بیفتد تا چهره‌ها، ناشران و وقایع مهم کتابی، به صداوسیما معرفی شوند.
شما تا سال گذشته مدیریت مرکز مطالعات سازمان سینمایی را بر عهده داشتید، به گفته برخی از اهالی این سازمان، تلویزیون همکاری لازم را با این سازمان نداشته و آثار معرفی‌شده به تلویزیون دوباره موردسنجش و ممیزی قرار می‌گرفتند و درنهایت با حضور بسیاری از این آثار در برنامه‌های تلویزیونی مخالفت می‌شده است، درباره این رویه چه نظری دارید؟
خود من با این مشکل مواجه نبودم و معمولاً رابطه خوبی میان سینما و تلویزیون وجود داشت. طبیعتاً می‌دانیم که وظیفه پالایش و ممیزی کتابها بر عهده رسانه نیست. اما انتخاب اینکه چه کتابی برای مخاطبان تلویزیون معرفی شود، لازم است که توسط یک شورای تخصصی اتفاق بیفتد. آن شوراها هم می‌بایست از اهالی برجسته اندیشه و فکر کمک گیرند تا معرفی کتاب‌های مهم و شاخص در اولویت کاری برنامه‌سازان قرار گیرد.
دوباره تأکید می‌کنم اهالی برجسته کتاب باید به یاری رسانه بیایند و بدانند که رسانه هم از آن‌ها استقبال خواهد کرد و اطمینان داشته باشند که صداوسیما، به‌خصوص با مدیریت جدیدش، «محمد سرافراز» از اصحاب اندیشه و نخبگان استقبال گرمی خواهد کرد. کما اینکه سرافراز در سخنرانی نخستین خودش نیز از این موضوع یاد کرد.
بنابراین ضروری است آن شوراهای تخصصی تشکیل شوند تا این اعمال سلیقه‌ها به حداقل برسد و گزینش‌ها بر اساس یک معیار و میزان منطقی و مصوب که به تأیید مدیران رسانه و کارشناسان برجسته کتاب رسیده است، انجام شوند.
آیا انتخاب مدیرانی که قرار بوده مسئولیتهای حوزه کتاب را در صداوسیما بر عهده داشت باشند انتخاب‌های سنجیده‌ای بودند؟
نمی‌توان اظهارنظر کلی کرد اما بر اساس آنچه از برنامه‌ها شاهد بوده‌ام و آنچه در جلسات مختلف با مسئولان رسانه دریافت کرده ام، در سال‌های اخیر و به‌خصوص در دوره دوم ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد، رسانه ملی دچار یک افت چشم‌گیر در حوزه عملکردی برخی مدیران شده است. اما با اهتمام خوب و شایسته‌ای که در مدیریت جدید و معاونان ارشد سازمان می‌بینم، آینده پُرباری را برای این رسانه پیش‌بینی می‌کنم و فکر می‌کنم یک اتفاق چشم‌گیر در انتظار رسانه ملی خواهد بود و آن حضور نخبگان و اهالی خرد در رسانه است.
به مسئله مهم «مخاطب‌شناسی» به‌عنوان یکی از وظایف اصلی رسانه ملی اشاره کردید، چقدر ساختار برنامه‌های کتابی که تا امروز از تلویزیون شاهد بوده‌ایم بر مبنای شناختی صحیح از مخاطبان و جامعه کتابی ایران بوده است؟
در حال حاضر این برنامه‌ها وضعیت ایده‌آل ندارند و باید به نقطه مطلوب برسند. باید آسیب‌ها شناسایی‌شده و راهکارهای میان‌مدت و بلندمدتی برای سامان دادن به این برنامه‌ها اتخاذ و اجرا شوند. در این زمینه باید هم مدیران رسانه و هم تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان در جذب بهترین ایده‌ها و تولید جذاب‌ترین برنامه‌ها اهتمام مستمر داشته باشند.
تأکید می‌کنم نباید تنها به بیان شفاهی نقدها و پیشنهادهای خود اکتفا کنیم، بلکه به‌طور عملی به رسانه یاری رسانیم و در این مسیر مقدورات و محدودیت‌های مالی و عملیاتی را هم در نظر بگیریم. همه اهداف نیاز به کالبدشکافی و برنامهریزی دارند.
در سال‌های مسئولیت شما در صداوسیما، آیا به گردآوری و انتشار تجربیات شاخص تلویزیون مثلاً دستاوردهای همین «شورای کتاب» فکر می‌شد تا با عرضه این تجربیات به برنامه‌سازان بعدی تلویزیون، روند مستمری در برنامه‌های کتابی تلویزیون دنبال شود؟
فکر می‌کنم صورت‌جلسات شورای کتاب در سازمان وجود داشته باشد و بتواند قابل‌استفاده باشد.
در مدت مدیریت شما، برنامه‌سازان چقدر از تولیدات و دستاوردهای اداره کل پژوهش و آموزش به‌طور شایسته بهره بردند؟
استفاده از پژوهش در برنامه‌های رسانه ملی یک امر ضروری و غیرقابل‌انکار است. متأسفانه برنامه‌سازان ما تأکیدی بر انجام پژوهش‌های حرفه‌ای و مستمر ندارند.
در آن دوره، حرکت خوبی برای نظام‌مندشدن و روشمندشدن این پژوهش‌ها آغاز شد و اما ادامه پیدا نکرد و متأسفانه الآن آن‌طور که باید شاهد برنامه‌هایی که پژوهش‌های علمی و حرفه‌ای داشته باشند نیستیم.
در دوره‌ای که در اداره کل پژوهش و آموزش سیما مسئولیت داشتم، یک بانک اصطلاحاً «5 شخصیتی» را که متشکل از گزیده‌هایی از آراء و اندیشه‌های 5 اندیشمند بزرگی که از بنیان‌گذاران فکری انقلاب هستند، از جمله «امام‌خمینی(ره)»، «مقام معظم رهبری» و «شهید آیت‌الله مطهری (ره)» تهیه شد. این پروژه که مطالعات آن 6 سال به طول انجامید، ارائه منابعی شاخص برای تدوین مانیفست‌های فکری و تولید پیام در رسانه ملی را هدف قرار داده بود و نتیجه آن بعد از 6 سال در 60 جلد کتاب منتشر و در اختیار همه مدیران و برنامه‌سازان رادیو و تلویزیون قرار گرفت. حتی نسخه دیجیتالی این کتابها هم تهیه شدند و این الگو با تأیید دفتر مقام معظم رهبری بخش دیگر نهادها و واحدهای پژوهشی پیشنهاد و ابلاغ شد.
بهره‌گیری از این دستاورد را در برخی از سریال‌ها و برنامه‌های مناسبتی رادیو و تلویزیون شاهد بودم اما متأسفانه بعد از مدتی، این موضوع به فراموشی سپرده شده و استفاده از این مجموعه متوقف شد. معتقدم ضرورت داشت که در دوره مدیریت جدید، این روند برای دیگر شخصیت‌های برجسته هم ادامه پیدا کند که نکرد.
در ادامه طرح‌های پیشنهادی «شورای کتاب» که مسابقه «از تو می‌پرسند» یکی از آن‌ها بود، آیا طرح‌های دیگری هم ارائه شد که اجرانشده رها شدند؟
طرح‌هایی بودند که اجرا هم شدند اما نه به‌طور جامع و مؤثر. مثلاً همین مسابقه قرار بود به شکل‌های مختلف در مناسبت‌هایی مختلف و برای شخصیت‌های مختلف اجرا شود که این‌گونه عمل نشد.
در ابتدا مسابقه بر آثار شهید مطهری متمرکز بود زیرا در آن زمان شورایی با حضور فرزندان این شهید و برخی صاحب‌نظران در صداوسیما تشکیل شد که ترویج اندیشه‌های شهید مطهری را هدف داشت و به همین دلیل آثار او در اولویت قرار گرفتند. فعالیت این شورا در دوره‌های بعدی معطوف به برگزاری همایش‌هایی مانند «حکمت مطهر» و «میزان حکمت» شد و فکر می‌کنم که قالب اولیه شورا دیگر تشکیل نشده و متوقف شد.
درباره سریال‌های تلویزیونی چه نظری دارید؟ چقدر بر مبنای پژوهش‌های جدّی هستند و چقدر به مسئله کتاب توجه داشته‌اند؟
سریال‌های اخیر را منطبق با آن تفکرات و ایده‌ها نمی‌دانم. به‌خصوص در دورانی که سازمان با مشکل جدّی بودجه مواجه بود، سریال‌های تلویزیونی دچار افت کمّی و کیفی آشکاری شدند و تا امروز هم کم‌رنگی محتوا و پیام در اغلب سریال‌ها دیده می‌شود. به همین دلیل بازنگری و تأمل جدّی در فیلم‌نامه‌ها و برنامه‌های تولیدی یک ضرورت دیگر است.
سخن پایانی
به‌طور کلی پیشنهاد من به رسانه ملی برای تولید اندیشه و فکر که گسترش کتاب و کتابخوانی را در زیرمجموعه خود دارد، بهره‌گیری از صاحبان خرد و نخبگان در عقبه خود است. رسانه ملی باید جذب این پشتوانه را یک فریضه و وظیفه واجب خود بداند.از سوی دیگر لازم است اهل خرد و اندیشه، همکاری و حمایت از رسانه را یک وظیفه متقابل برای خود دانسته و به تولیدات آن توجه کنند تا رسانه ملی بتواند برای مردم عزیزمان برنامه‌هایی با بالاترین کیفیت را ارائه کند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درباره پرویز فارسیجانی
پرویز فارسیجانی متولد 1343، تحصیلات خود را در رشته فقه و اصول و علوم قرآنی در محضر مرحوم آیت‌الله احمد مجتهدی تهرانی، آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله صالحی مازندرانی به انجام رسانده و تا کنون 3 عنوان کتاب با عناوین «میزان حکمت» (سروش) و «نگین هستی» (نشر روزگار) و «فرهنگ، دین و برنامهریزی (گ‍ف‍ت‌وگ‍وی‍ی با استاد ع‍لام‍ه م‍ح‍م‍دت‍ق‍ی ج‍ع‍ف‍ری)» (دفتر نشر فرهنگ اسلامی) به همراه دَه‌ها مقاله پژوهشی در حوزه‌های رسانه، دین و علوم قرآنی از وی به چاپ رسیده است. همچنین کتاب دیگری به نام «کرامت انسان از نگاه اسلام و مسیحیت» را دست چاپ دارد.
فارسیجانی از سال 1382 به مدت 6 سال مسئولیت مدیریت «اداره کل پژوهش و آموزش سیما» را بر عهده داشت و نیز ریاست «مرکز مطالعات سازمان سینمایی» تا سال گذشته، از دیگر مسئولیتهای مدیریتی وی در سال‌های اخیر بوده است.
گفت‌وگوهای پیشین ایبنا درباره این خط خبری:
عباس جهانگیریان: بخشی از نابسامانی‌های فرهنگی به گردن تلویزیون است/ بچه‌های ما نام بازیکنان رئال مادرید را می‌دانند، نام نویسندگان را نه!
سوسن طاقدیس: حتی انتشارات سروش هم در تلویزیون جایی ندارد!/ اهمیت نقش صدا و سیما برای معرفی آثار ارزشمند در دوره کتابسازی
حمیدرضا احمدی لاری: تلویزیون باید دوباره مرجعیت خود را بازیابد
حجت اله شکیبا: گزارش کتاب‌هایم که به تاریخ ایران می‌پرداخت به کلی در تلویزیون حذف شد/ چرا تلویزیون از اهالی فرهنگ هراس دارد؟
مدیر نشر نظر: رییس جدید صدا و سیما تبعیض را از میان ببرد/ پیشنهادی برای کتابخوانی در سريال‌های تلويزيوني
ایرج کریمی: نمایش قفسه کتابها در سریال‌های تلویزیونی تصنعی است/ انعکاس واقعیت به ضرر هیچ رسانه‌ای نیست
علی اکبر اشعری: حجم بالای برنامه های كتاب محور تلویزیون مهم نيست/ اقتباس ادبی در توليد آثار نمايشی و قالب های اثربخش برای افزايش مطالعه
رضا استادی: آقای سرافراز! اهل‌قلم را فراموش نکنید
شنبه ۲۷ دی ۱۳۹۳ - ۰۸:۱۳
نظر شما