خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- حفظ آثار و نشر ارزش‌ها و فرهنگ دفاعی هر ملتی، به‌ویژه ملت ایران با پیشینه آزادیخواهی و استقلال‌طلبی و صلح‌‎جویی‌اش، همواره باید مورد نظر فرهیختگان و فرزانگان آن ملت باشد. به هر اندازه که پدیده جنگ و ستیزه شوم و ناپسند است، به همان اندازه فرهنگ دفاع و پایداری شایسته و پسندیده و مورد تاکید و تایید است. از راه‌های اشاعه و ترویج این فرهنگ و انتقال آن به نسل‌ها و جوامع دیگر مکتوب‌کردن و ترجمه این آثار است. آشناکردن دیگر ملت‌ها با نامردمی‌های جنگ و ترویج روح دفاع در برابر ظلم و سرکوب‌گری، مهم‌ترین و بهترین راه رسیدن به صلح جهانی و دورکردن نسل حاضر و نسل‌های آینده از رویارویی با جنگ و پرهیزاندنشان از فروغلتیدن در این ورطه است. 

پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، اندک اندک، پیشنهاد ترجمه آثار مکتوب دفاع 8 ساله ملت ایران، برای آشنایی دیگر مردمان جهان رنگ واقعیت گرفت و آثاری در ایران و خارج از کشور به زبان‌های عمدتاً عربی و انگلیسی ترجمه و منتشر شد. در دو بخش پیشین این گزارش تعدادی از این آثار معرفی شد. در این بخش تعدادی از آثار پژوهشی دفاع مقدس را که به دیگر زبان‌ها ترجمه شده و یا کتاب‌های نویسندگان خارجی را که به فارسی برگردانده شده و منتشر شده‌اند یا در نوبت انتشار قرار دارند، با معرفی اجمالی آنها مرور می‌کنیم:

*«اجتناب‌ناپذیری جنگ»، محمد درودیان، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع ‌مقدس، ۱۳۸۲. این کتاب در تبیین تجاوز عراق به ایران و پاسخ به اجتناب‌ناپذیری جنگ ۲ رویکرد کلی را بررسی می‌کند: در رویکرد اول، تجاوز عراق به ایران بر پایه‌ی توضیح ماهیت انقلاب اسلامی و تهدید منافع قدرت‌های بزرگ و تغییر موازنه‌ی قدرت در منطقه و پیدایش خلأ قدرت تحلیل و تبیین می‌شود. در نتیجه، عراق برای جبران ناکامی‌های پیشین و لغو قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر و پر کردن خلأ قدرت در منطقه تصمیم به جنگ گرفت و با تحلیلی که از وضعیت داخلی ایران و اوضاع منطقه و شرایط بین‌المللی داشت، دستیابی به پیروزی با جنگ برق‌آسا را سهل و آسان می‌پنداشت. در این تجاوز، عراق به نمایندگی از منافع غرب و ارتجاع منطقه علیه انقلاب اسلامی عمل کرد. در رویکرد دوم، ضمن اینکه ماهیت رژیم بعثی و شخصیت صدام و بهانه‌جویی عراق برای تجاوز به ایران پذیرفته می‌شود، این نظر مطرح است که ایران به دلیل وضعیت نامساعد داخلی باید با تکیه بر اهرم دیپلماسی و ایجاد اختلاف میان عراق و کشورهای منطقه از وقوع جنگ جلوگیری می‌کرد و زمان وقوع آن را به تأخیر می‌انداخت.
رویکرد دوم بیشتر درونی و بر ساختارها و نحوه‌ تصمیم‌گیری‌ و رفتارهای ایران در برابر عراق متمرکز است؛ حال آنکه رویکرد اول بیرونی و بر پایه‌ی ماهیت انقلاب اسلامی و پیامدهای آن در سطح منطقه بنا شده است. چنان‌که روشن است، پاسخ به مسئله‌ی اجتناب‌ناپذیری جنگ تا اندازه‌ای دشوار و پیچیده است، ضمن اینکه این بررسی به معنای پیش‌بینی و آینده‌نگری نیست، بلکه نوعی ارزیابی و قضاوت در برابر واقعه‌ای ا‌ست که رخ داده است؛ بنابراین باید مواضع، تصمیمات و رفتارهای ایران و عراق را کالبدشکافی کرد و به حوادث و وقوع رخدادهای مؤثر توجه و میزان امکان وقوع جنگ را بررسی کرد. همچنین باید به این پرسش‌ها پاسخ داد که عراق چه اهداف و مطالباتی داشت و بر اساس چه تحلیلی از وضعیت ایران و منطقه و بر پایه‌ی چه ملاحظاتی به ایران حمله کرد؟ آیا امکان مذاکره درباره‌ی خواسته‌های عراق از جمله تجدید‌نظر در قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر وجود داشت؟ تأمین نظریات عراق آیا می‌توانست از اعمال فشار سیاسی‌ـ‌نظامی و حمله‌ی عراق به ایران جلوگیری کند؟ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی چگونه می‌توانست این نظام و ارزش‌های حاکم بر آن و تمامیت ارضی و استقلال کشور را حفظ نماید؟ پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند موضوع اجتناب‌پذیری یا اجتناب‌ناپذیری وقوع جنگ را مشخص کند.
«اجتناب‌ناپذیری جنگ» نوشته محمد درودیان به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه ترجمه و منتشر شده است. 

*«اطلس جنگ ایران و عراق : فشرده نبردهای زمینی » را انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر کرده است . تمامی عملیات های مهم گسترده و محدود دوران جنگ تحمیلی با تکیه بر جمع آوری، تجزیه و تحلیل اسناد مکتوب، احیای منابع صوتی و کتاب های برگزیده اسناد عملیاتی و همچنین مجموعه کتاب های «روزشمار جنگ ایران و عراق» به تصویر کشیده است. همچنین «پیروزی انقلاب اسلامی، شروع تجاوزات و هجوم سراسری ارتش عراق»، «بازیابی قوای مسلح ایران»، «آزادسازی سرزمین های جنوبی، شمالی و میانی»، «تعقیب دشمن در جبهه جنوبی و شمالی»، «پایان جنگ ایران و عراق» و «حمله عراق به کویت»، عناوین بخش های «اطلس جنگ ایران و عراق: فشرده نبردهای زمینی» را تشکیل داده و وقایع جنگ تحمیلی از تاریخ 31 شهریور 1359 تا 29 مرداد سال 1367، در آن منعکس شده است. این اثر به زبان های انگلیسی، عربی، فرانسوی و روسی ترجمه شده است. 

*«بررسی و تحليل جنگ 8 ساله ايران و عراق؛ تنبيه متجاوز» تأليف «حسين اردستانی»، به انگلیسی ترجمه شده است و در آينده‌ای نزديك به چاپ خواهد رسيد. اين اثر به زبان‌های عربی و فرانسوی نيز ترجمه خواهد شد. حسين اردستانی در اين اثر روند استراتژی‌های سياسی و نظامی را پس از فتح خرمشهر، از سوم خرداد‌ماه سال 1361 تا فروردين‌ماه 1367 مورد بحث و بررسی قرار داده است. بيش از 70 درصد متن كتاب «بررسی و تحليل جنگ 8 ساله ايران و عراق؛ تنبيه متجاوز» به شرح مسايل نظامی جنگ تحميلی عراق عليه ايران و مهم ترين ابعاد استراتژيكی آن مانند عمليات‌ها و جنگ شهرها اختصاص دارد. اين كتاب با اتكا به اطلاعات 50 راوی جنگ، منابع كتابخانه‌ای و اسناد و مدارك معتبر تدوين شده و با ايجاز و اجمال، دوره شش ساله‌ای از جنگ (1361تا1367) را مورد بررسی قرار می‌دهد. متن فارسی كتاب «بررسی و تحليل جنگ 8 ساله ايران و عراق؛ تنبيه متجاوز» در سال 1379، توسط مركز اسناد دفاع مقدس منتشر شده و تاكنون چندبار تجدید چاپ شده است.

*«بررسی جنگ ایران و عراق، دیدگاه اساتید دانشگاه‌های ایران» به كوشش فرهنگ رجایی و با ترجمه مرضیه روشن‌علی. مجموعه مقالات صاحب‌نظران و اساتید ایرانی درباره ابعاد مختلف جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که پیش از این، در سال 1997 ، با عنوان«Iranian Perspectives on the Iran-Iraq War» به کوشش فرهنگ رجایی و توسط انتشارات دانشگاه فلوریدا در خارج از کشور منتشر شده بود، در قالب کتاب «بررسی جنگ ایران و عراق: دیدگاه اساتید دانشگاه‌های ایران» ترجمه و به چاپ رسیده است. این اثر در قالب 3 بخش و 13 مقاله علمی، درباره ابعاد بین‌المللی، مفهومی و تحولات پس از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران تدوین شده است.
«قدرت‌های منطقه‌ای و جنگ: عدم بی‌طرفی» نوشته سعیده لطفیان، «لغو قرارداد 1975 از طرف عراق: واقعیت‌ها و ادعاها» به قلم جلیل روشندل، «موضوعات ملی، قومی و طایفه‌ای در جنگ» اثر نگین یاوری و «تجاوز مداوم؛ تصمیم عراق برای تجاوز به کویت» نوشته داریوش اخوان زنجانی، نمونه‌ای از مقالات مندرج در این کتاب‌اند.
ابراهیم متقی، دانش‌یار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران در مقدمه‌ای که بر کتاب «بررسی جنگ ایران و عراق: دیدگاه اساتید دانشگاه‌های ایران» نوشته، چاپ این مجموعه مقاله را در بازتولید مبانی سیاسی، فرهنگی و تاریخی ایران در خارج از کشور، مؤثر و تعیین‌کننده ارزیابی کرده و به معرفی و تبیین دیدگاه‌های علمی 13 صاحب‌نظر و مؤلف این مقالات درباره جنگ تحمیلی عراق علیه ایران پرداخته است.
کتاب «بررسی جنگ ایران و عراق: دیدگاه اساتید دانشگاه‌های ایران» با ترجمه مرضیه روشن‌علی در قطع رقعی و 280 صفحه و با شمارگان 1500 نسخه و بهای 30 هزار ریال، از سوی پژوهش نشر مرز و بوم منتشر شده است. 

«تنبیه م‍ت‍ج‍اوز: ب‍ررس‍ی‌ ت‍ح‍ولات‌ س‍ی‍اس‍ی‌ ن‍ظام‍ی‌ از ت‍اب‍س‍ت‍ان‌ ۱۳۶۱ ت‍ا ف‍روردی‍ن‌ ۱۳۶۷» نوشته حسین اردستانی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، با عنوان «معاقبةالمعتدی: نقد و دراسه حول‌ الحرب العراقیة الایرانیة» از سوی انتشارات مرزوبوم به زبان عربی ترجمه و منتشر شده است. 

*«جنگ، بازیابی ثبات: بررسی تحولات س‍ی‍اس‍ی‌ ن‍ظام‍ی‌ از ۱۳۵۹ ت‍ا ۱۳۶۱» نوشته محمد درودیان،  مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، با عنوان «THE WARE: RESTORATION OF STABILITY» از سوی انتشارات مرزوبوم به زبان انگلیسی ترجمه و منتشر شده است.

*«جنگ شیمیایی عراق علیه ایران به روایت اسناد سازمان ملل متحد»، تدوینگر: شهریار خاطری، ناشر: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس. ایران در طول 8 سال دفاع مقدس350 بار مورد حملات شیمیایی از سوی عراق قرار گرفت که این امر 55 هزار جانباز شیمیایی بر جای گذاشت. این فقط یک خبر ساده نیست،هرچند که سکوت مدافعان حقوق بشر در زمانی که سربازان ایرانی در جبهه‌ها با گازهای شیمیایی عراق زمین گیر می‌شدند نشان می دهد که اینها برای آنان یک اتفاق ساده است.
دکتر گوستاو اندرسون که یکی از اعضای گروه حقیقت یاب سازمان ملل در زمینه بمیاران شیمیایی عراق علیه ایران بود در مقاله آغازین کتاب،«جنگ شیمیایی عراق علیه ایران به روایت اسناد سازمان ملل متحد» نوشته است: «... پس از استراحت شبانه کوتاهی در هتل آزادی عازم بیمارستان لبافی‌نژاد شدیم تا تعدادی از مصدومان جنگ شیمیایی را معاینه و با آنان مصاحبه کنیم، در آن جا بود که ما توانستیم آثار وحشتناک سلاح‌های شیمیایی را ببینیم...» این کتاب درحال ترجمه به زبان عربی است.

*«جنگ صدام: جنگ ایران و عراق از دیدگاه فرمانده گارد ریاست جمهوری عراق» اثر کوین‌ام. وودز، ویلیامسون مورای،‌ توماس هولای و ترجمه داوود علمایی‌کوپایی. «کوین وودز»، «ویلیامسون مورای» و «توماس هولادی» استادان موسسه تحلیل‌‌های دفاعی دانشگاه دفاع ملی آمریکا گفت‌وگویی طولانی با «ژنرال راعد مجید حمدانی» فرمانده گارد ریاست‌جمهوری عراق، در سال 2007 انجام داده‌اند. حمدانی در این مصاحبه‌ چالشی، برخی از مسایل مربوط به عملیات‌های ارتش عراق و عملیات‌های ایران در جنگ 8 ساله را تجزیه و تحلیل کرده و نقاط قوت و ضعف دو طرف را مورد بررسی قرار داده است. یکی از دلایل اهمیت دیدگاه‌های راعد مجید حمدانی، این است که او یک نظامی قدیمی عراقی بوده که مدتی را در لشکر و سپس، گارد ریاست‌جمهوری عراق، یعنی عالی‌ترین سطوح نظامی این کشور گذرانده و دائماً به فکر پیروز شدن بر شیوه‌های جنگی رزمندگان ایرانی بوده است.
بخش اول کتاب «جنگ صدام» به انتشار خلاصه‌ای از اطلاعات و تحلیل استادان موسسه تحلیل‌‌های دفاعی دانشگاه دفاع ملی آمریکا بر مبنای گفته‌های ژنرال راعد مجید حمدانی اختصاص پیدا کرده و بخش دوم اثر، متن ویرایش شده گفت‌وگو با وی را به ترتیب تاریخ وقایع دربر دارد.
استادان موسسه تحلیل‌‌های دفاعی دانشگاه دفاع ملی آمریکا در بخشی از فصل اول کتاب «جنگ صدام» و در ارزیابی دیدگاه‌های فرمانده گارد ریاست‌جمهوری عراق، درباره اولین گام‌های عراق در حمله به ایران نوشته‌اند: «به نظر ژنرال حمدانی، عراقی‌ها هیچ طرح نبرد واقعی با اهداف عملیاتی یا حتی طرح هماهنگ تاکتیکی نداشتند. ظاهراً صدام معتقد بود که تهاجم به ایران به سرعت به سقوط حکومت اسلامی منجر می‌شود و به جای آن حکومتی قرار می‌گیرد که نواحی زیادی از جنوب غرب ایران را به عراق واگذار می‌کند. آن‌گونه که ژنرال حمدانی مشخص نمود، تنها رویکرد عملیاتی که صدام دنبال می‌کرد، تصرف و اشغال مکان و سپس دفاع از آن و الحاق آن به عراق بود.»
گفت‌وگوی طولانی و چالشی بین «کوین وودز»، «ویلیامسون مورای»، «توماس هولادی» و «ژنرال راعد مجید حمدانی» از چهاردهم تا نوزدهم می سال 2007 میلادی (24 تا 29 اردیبهشت ماه 1386) در اردن انجام شده که متن آن‌ در کتاب «جنگ صدام» منتشر شده است.
این مصاحبه با ماجرای «جنگ اعراب و اسراییل در سال‌های 1973 و 1967 میلادی» و «انتقال قدرت عراق به حزب بعث» آغاز می‌شود و در ادامه با مباحثی چون «مقدمه‌های جنگ ایران و عراق»، «مراحل اولیه جنگ و آرزوهای صدام»، «واکنش صدام به شکست‌ها و اعدام افراد»، «نفوذ معنوی امام‌خمینی(ره)»، «تاکتیک‌های نفوذ ایران به عراق»، «واکنش ایران نسبت به سلاح‌های کشتار جمعی»، «تلفات لشکر 6 زرهی عراق در فوریه 1984» و «نقش مذهب در جنگ ایران و عراق» ادامه پیدا می‌کند.
حمدانی در پاسخ به یکی از سوالات درباره شخصیت صدام، با اشاره به دوگانگی شخصیت او می‌گوید: «صدام عمری با این چندگانگی زندگی می‌کرد که در یک لحظه ممکن بود تمام این شخصیت‌ها را بروز دهد. هر چه سن او بالاتر می‌رفت، خشونت و ناشکیبایی او کمتر و انزوای او بیشتر می‌شد. وقتی جوان بودم و در جلسه‌ای با او شرکت داشتم، نبض من 150 بار در دقیقه می‌زد. چون شما نمی‌دانستید باید منتظر چه چیزی باشید و چه موضوعی پیش می‌آید.»

*«دایره‌المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق» اثری است که به سرویراستاری جعفر شیر‌علی‌نیا به انجام رسیده و با ترجمه بئاتریس مارگریت پرهارد ، حکیمه سقای بی ریا و فاطمه شفیعی، از سوی انتشارات سایان روانه بازار نشر شده است.
این دایره‌المعارف در واقع تلفیقی از کتاب‌های متنی، تصویری، اطلس گونه و اسنادی درباره تاریخ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و چگونگی انجام عملیات‌های مختلف در این زمینه است و از این رو کوشیده است تا نظر مخاطبان گوناگون کتاب‌های حوزه جنگ تحمیلی را جلب کند. محمد درودیان و امیر عبد‌الحسین مفید، به عنوان مشاور بخش محتوایی «دایره‌المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق» و حدود چهل محقق و پژوهشگر دیگر در زمینه‌های تحقیقی، هنری و آرشیوی برای تدوین این کتاب همکاری داشته‌اند. همانند آن‌چه در تدوین دایره‌المعارف‌ها مرسوم است، توضیحات بیان شده هر یک از عناصر به‌کار رفته در کتاب مانند عکس‌ها، پرونده‌ها، نقشه‌ها و نمودار‌ها به تنهایی قابلیت بازگویی تاریخ جنگ هشت‌ساله عراق علیه ایران را دارد. تصاویر منتشر شده در «دایره‌المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق» علاوه بر این‌که صحنه‌های رزم را نمایش داده‌، مخاطب را با تجهیزات نظامی به‌کار رفته در جنگ ایران و عراق، چون لباس‌های رزمندگان، ابزار رسانه‌ای و تبلیغی جنگ هم آشنا می‌کند. در این اثر خلاصه کتاب به سه زبان انگلیسی، فرانسه و عربی آمده و در کنار بخش های متنی، 200 نقشه از عملیات های جنگ ایران و عراق به چاپ رسیده است.

*«درس‌های جنگ مدرن : جنگ ایران و عراق» (مجموعه دو جلدي) نوشته آنتونی کُردزمن و آبراهام واگنر. در اين كتاب، پس از بررسي زمينه‌‌هاي جنگ ايران و عراق،‌ مباحثي مانند عوامل تاثيرگذار بر روند اين جنگ و مقاطع مختلف نبرد عراق و ايران را مورد بررسي قرار گرفته است. کتاب حاضر ترجمه کتاب مشهورترین متفکر نظامی غرب کارل فن کلووزیتز است. او تعریف مشخصی از جنگ را عرضه کرده است و بیان می‌کند که «جنگ ادامه‌ی سیاست است ولی از طریق دیگر» هم‌چنین وی در تعریف دیگری از جنگ می‌گوید، «جنگ عمل خشونت آمیزی است که هدف آن مجبور کردن دشمن به گردن نهادن به اراده‌ی ما است». اين كتاب به همت حسين يكتا ترجمه شده است. 

*«درس‌هایی از راهبرد، حقوق و دیپلماسی در جنگ ایران و عراق» به اهتمام کریستوفر‌ سی جوینر و ترجمه داوود علمایی‌کوپایی، با مقدمه و پاورقی امیر دریابان علی شمخانی برکتاب، توسط «نشر مرز و بوم» منتشر شده است.

*«سوداگری مرگ: غرب چگونه عراق را مسلح ساخت» نوشته، کنت آر. تیمرمن ـ ترجمه احمد تدین، انتشارات خدمات فرهنگی رسا، 1373. تیمرمن با استفاده از گزارش‌های لحظه به لحظه مسافرت‌ها و مذاکرات صدام با سران کشورهای غربی،در چهره‌های مختلف از قبیل نماینده حسن البکر، رئیس جمهور و گاه ناشناس، شخصیت صدام یا هدف‌های او را از تجهیز ارتش عراق به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد که چگونه صدام با برخورداری از سیاست مکارانه و زیرکی خاص قدرت تصمیم‌گیری فوق‌العاده و با بهره‌گیری از خشونت و به دور داشتن سران ارتش از فساد اداری توانسته است با بالاترین سطح تکنولوژی غرب دست یافته و با کمک شرکت‌ها و دولت‌های غربی ارتش را به جدیدترین و مهیب‌ترین جنگ‌افزارها مجهز کند . او در این راستا از یاری کلیه کشورهای قدرتمند بهره جسته است تا حدی که به جرات می توان گفت جنگ عراق علیه ایران در واقع جنگ تمام کشورهای سوداگر و سلطه‌گر علیه ایران بوده است، اما آنچه به کتاب جذابیت می‍‌بخشد همان نبوغ و حیله‌های صدام در دستیابی به آن همه امکانات بوده است؛ از قبیل پیداکردن اولین مخترع توپ‌های جنگی و نخستین طراح هواپیماهای نظامی در ارتش نازی هیتلر و یا دسترسی به شرکت‌ها و کارخانه‌های گمنامی که می‌توانستند او را در به دست آوردن مواد ممنوعه شیمیایی یا تکنولوژی غیر قابل صدور سوخت موشک‌ها و حتی کلاهک‌های اتمی یاری رسانند .با این همه این کتاب افشاگر بسیاری از نکات ناگفته درباره جنگ ایران و عراق است و به وضوح نشان می‌دهد که چگونه صدام و همفکرانش از سال‌ها پیش در اندیشه ایجاد قادسیه دیگری بوده‌اند تا بدان وسیله بتوانند رهبری خود را بر جهان عرب تحمیل کنند. در واقع آنها از اولین روزهای به دست گیری قدرت همواره کوشیده‌اند که پا به پای رژیم پهلوی، ارتش عراق را در ظاهر به بهانه موازنه قوا ولی در باطن به خاطر جنگ با ایران در فرصتی مناسب تجهیز کنند و در این راستا شعار حزب بعث را نیز مبارزه با سه آفت طبیعی ( یهود، مگس‌ها و ایرانیان ) قرار داده بودند

*«طولانی ترین جنگ؛ رویارویی نظامی ایران و عراق» نویسنده: دیلیپ هیرو / مترجمان: علیرضا فرشچی، رضا فریدزاده و سعید کافی این کتاب ترجمه؛ «the longest war; the iran – Iraq military conflict» است. کتاب که توسط «دیلیپ هیرو» نویسنده و خبرنگار پاکستانی‌الاصل ساکن شهر لندن، در خصوص جنگ ایران و عراق به رشته تحریر درآمده است، با ترجمه علیرضا فرشچی، رضا فریدزاده و سعید کافی و به همت پژوهش نشر مرز و بوم در 442 صفحه چاپ شده است. دیلیپ هیرو، کتاب‌های «جنگ‌های مقدس: اسلام‌گرایی»(انتشارات راتلچ سال 1989) و «ایران اسلامی بعد از انقلاب»(انتشارات کیگان پاول، سال 1987) را نیز در کارنامه خود دارد. این کتاب دارای یازده فصل است که مباحث آن از ریشه‌های اختلاف ایران و عراق آغاز می‌شود و موضوعاتی مانند شروع جنگ، نقش قدرت‌های خارجی، جنگ نفت‌کش‌ها، پایان جنگ و پی‌آمدهای بین‌المللی جنگ را مورد بررسی قرار می‌دهد. این کتاب به رغم کاستی‌های موجود، از جمله تألیفاتی است که می‌کوشد ابعادی از این حادثه مهم را ـ که آن را طولانی‌ترین جنگ توصیف کرده است ـ مورد وارسی قرار داده و ابعادی از آن را روشن و گویا سازد.

*«كارنامه ت‍وص‍ی‍ف‍ی‌ ع‍م‍ل‍ی‍ات‌ هشت سال دفاع مقدس»، ت‍ه‍ی‍ه‌ و ت‍دوی‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ س‍م‍ی‍ع‍ی‌، ن‍س‍ل‌ ک‍وث‍ر، ۱۳۸۲. ترجمه شده به زبان عربي

*«کمین جولای 82» روزشمار گروگانگیری چهار دیپلمات ایرانی در لبنان، نوشته حمید داودآبادی که به چگونگی اسارت چهار دیپلمات ایرانی در لبنان «احمد متوسلیان»، «سیدمحسن موسوی»، «کاظم اخوان» و «تقی رستگار» می‌پردازد و پیش از این از سوی فرهنگسرای پایداری منتشر شده بود، با عنوان «Ambush of July 1982»  از سوی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس منتشر شده است. 

*«ويراني دروازه شرقي» نوشته سرلشكر عراقي وفيق‌السامرايي و ترجمه عدنان قاروني، ناشر سوره مهر. وفيق‌السامرايي، اين كتاب را در سال 1997(1376 شمسي) به زبان عربي تدوين و مركز فرهنگي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نيز اين اثر را در سال 1377 ترجمه و منتشر كرد و در سال‌های بعد، تجدید چاپ شد. وفيق‌السامرايي، پس از بازگويي زندگي‌‌نامه‌اش در كتاب «ويراني دروازه شرقي»، مطالب خود را در 5 بخش؛ «جنگ‌هاي عراق با ايران»، «بعد از جنگ با ايران»، «اشغال كويت و جنگ عراق و متحدين»، «صدام و امنيت او در عراق» و «حركت‌هاي مردمي و مخالفان عليه صدام» تنظيم كرده است.
آشنايي با حزب بعث، تبيين علل وقوع جنگ عراق و ايران،‌ وضعيت نيروهاي دو طرف، استفاده از سلاح‌هاي شيميايي در برابر نيروهاي ايراني، تحليل عمليات‌هاي ايران در صحنه نبرد، كمك‌هاي خارجي به عراق در طول جنگ، ساختار حكومتي عراق، روند بركناري‌ها و اعدام‌ها در عراق، نارضايتي مردم، اهداف عراق ‌بعد از جنگ با ايران و تشريح جنگ كويت و عراق، از جمله مباحث مطرح شده در كتاب «ويراني دروازه شرقي»اند. وفيق السامرايي، در طول جنگ تحميلي و در دستگاه اطلاعات نظامي ارتش صدام، به درجه سرلشكري و ریاست بخش ايران در استخبارات عراق، رسيد. اما در روزهاي پاياني سال 1994 از عراق گریخت.