قاسم نظیفی درباره نقش و جایگاه کتاب در وقوع انقلاب اسلامی ایران با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، به گفت‌وگو پرداخت. به گفته وی مردم قبل از انقلاب اسلامی ایران بیشتر به مطالعه و خواندن کتاب علاقه‌ داشتند و وقت خود را برای آن می‌گذاشتند.

اکنون سرانه مطالعه به شدت محدود است. آقای نظیفی به نظر شما چرا الان کتاب جایگاه پیشین خود را نزد ایرانیان از دست داده است؟

آن دوران مردم کمتر به دیدن تلویزیون علاقه‌ داشتند و حتی برخی بر اساس اعتقادات خود، تلویزیون را به خانه‌شان راه نداده بودند. بنابراین، بیشتر اوقات خود را صرف کتاب خواندن می‌کردند. اکنون تلویزیون و سایر رسانه‌ها جای کتاب را نزد مردم پر کرده‌اند.

به یاد دارم مردم به خواندن کتاب‌های دکتر شریعتی علاقه ویژه‌ای داشتند به طوری که برای خرید آثار وی ، مقابل کتابفروشی‌ها در صفی طولانی می‌ایستادند اما اکنون کسی حوصله کتاب خواندن ندارد، افراد ترجیح می‌دهند بیشتر اوقات خود را به دیدن برنامه‌های تلویزیونی اختصاص ‌دهند.

در دوران ما کتاب به متاعی با ویژگی‌های خاص تبدیل شده است یعنی افراد برای خرید کتاب باید از شرایطی خاص برخوردار باشند تا سراجام به خرید کتاب هم فکر کنند.

قدری درباره فعالیت‌هایتان در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی و دوران اوج آن بگویید.

از سال 1343 در حوزه نشر و کتاب مشغولم. در آن دوران کتاب‌های ممنوع و قاچاق را با همکاری مرحوم حسن تهرانی چاپ و توزیع می‌کردیم و سپس آن‌ها را در مغازه خیاطی «مرحوم یدالله فتوت» به افراد و علاقه‌مندان کتاب ارایه می کردیم.

در آن دوران چه کتاب‌هایی قاچاق و ممنوع به شمار می‌آمدند؟

کتاب‌های قاچاق و ممنوع، آثاری بودند که با افکار و خاندان پهلوی مغایر بودند. کتاب‌های غرب‌زدگی نوشته جلال آل احمد،‌ کشف‌الاسرار به قلم امام خمینی(ره)، فلسفه انقلاب مصر و سحوری از جمله آثار قاچاق محسوب می‌شدند.

چگونه مخاطبان این کتاب‌ها را شناسایی کرده و آثار را میانشان توزیع می‌کردید؟

افرادی که مخالف رژیم بودند، محرَم محسوب می‌شدند. در حقیقت مخاطبان این آثار و مشتریان ما کسانی بودند که «سرشان بوی قرمه سبزی می‌داد».

به یاد دارم در کوچه قورخانه، بالاتر از پارک شهر تهران، موسسه ملی دایر بود که به همت برادران خلیلی‌نیا اداره می‌شد. این موسسه در پخش کتاب‌های ممنوعه بسیار فعال بود. البته پس از درگذشت علی خلیل‌نیا، برادران خلیلی‌نیا دست از کار کتاب شستند.

باتوجه به لمس شرایط سخت نشر در جریان انقلاب اسلامی، از مخاطبان کتاب چه توقعی دارید؟

همواره باید مدافع خون شهدا باشیم، حق آن‌ها را برخود بدانیم. بکوشیم که از وصیت آن‌ها منحرف نشویم. ما باید با ناخن‌هایمان از این انقلاب محافظت کنیم.

ملت ایران مدیون خون شهداست و ما باید از مقام معظم رهبری پیروی کنیم. امام خمینی(ره) به تنهایی دنیا را تکان داد اما اکنون عده‌ای نمی‌توانند خود را تکان دهند اما درباره برخی مسایل به راحتی اظهار نظر می‌کنند!