به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به‌نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، نشست تخصصی «کودتای 28 مرداد» امروز (28 مردادماه) و همزمان با شصتمین سالروز کودتای 28 مرداد 1332 در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد. در این نشست، محمود کاشانی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و فرزند آیت‌الله کاشانی و اسحاق صلاحی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی سخنرانی کردند.

محمود کاشانی در این نشست گفت: بیگانگان از آغاز با انتخابات آزاد در ایران مخالف بودند. برنامه كاری مصدق به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شد. نخست اجرای قانون ملی كردن نفت و پس از آن، اصلاح قانون انتخابات و برگزاری انتخابات آزاد بود كه هر دو برنامه در تضاد كامل با منافع بیگانگان به ویژه انگلیس قرار داشت. مسالمت‌آمیز بودن اهداف نهضت ملی، از زنده كردن اصول اولیه مشروطیت، جلوگیری از بازداشت‌های خودسرانه دولتی، خروج مطبوعات از كنترل سخت‌گیرانه دولت و حاكمیت ایران بر منابع نفتی به‌عنوان آرمان‌های این نهضت به‌شمار می‌آمد.

این استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: بیگانگان راه براندازی نهضت ملی ایران را با مداخله در نهضت ملی برنامه‌ریزی کردند و این مخالف منشور سازمان ملل بود. به همین دلیل دولت‌های غربی سعی دارند حوادث مردادماه 1332 را كودتا جلوه دهند در حالی‌كه هیچ مدركی مبنی‌بر این‌كه واحدهای ارتش حركتی علیه مصدق انجام داده باشند وجود ندارد.

عضو هیات موسس حزب جمهوری اسلامی با بیان این‌که مهم‌ترین هدف پایه‌گذاری نهضت ملی، برگزاری انتخابات آزاد و راهیابی نمایندگان حقیقی مردم به مجلس بود گفت: آیت‌الله كاشانی به‌دلیل پافشاری بر همین هدف نهضت سه بار بازداشت و تبعید شد. مجلس هفدهم نیرومندترین مجلس دوران مشروطیت به‌شمار می‌رفت و همین امر خشم بیگانگان را بر انگیخته بود.
 
وی بیان کرد: مسایل به‌وجود آمده سبب شد تصمیم انحلال مجلس اعلام شود. رای‌گیری صورت گرفته برخلاف عرف به‌صورت علنی بوده و با توجه به مخالفت آیت‌الله كاشانی و دیگران با شركت در رای‌گیری، فقط اعضای حزب توده در این رای‌گیری نمایشی كه دام جدید انگلیس بود، شركت كردند و فردای انحلال مجلس، شاه فرمان بركناری مصدق از نخست‌وزیری را صادر کرد. 

سازمان اسناد و کتابخانه ملی می‌تواند از کودتای 28 مرداد ابهام‌زدایی کند

اسحاق صلاحی، رییس کتابخانه ملی هم در این نشست گفت: یک واقعه تاریخی، ناگهانی اتفاق نمی‌افتد بلکه یک فرایند است که در برهه‌ای منجر به یک‌سری نتایج خوب یا بد می‌شود. بررسی این عوامل در برخورد مناسب با واقعه و اشخاص مربوط به حادثه کمک بسیاری می‌کند. صرف نقل حوادث تاریخی کمکی به حل مشکلات تاریخی و تبیین آن نمی‌کند. طرح این‌گونه مسایل از وظایف سازمان اسناد و کتابخانه ملی است تا با واکاوی مناسب، نقاط کور را بشناساند و بتواند ابهام‌زدایی کرده و نکات جدید آن را برای پژوهشگران استخراج کند. 

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی افزود: مناقشه بر سر عنوان کودتا برای واقعه 28 مرداد که برخی نیز آن را رستاخیز 28 مرداد 32 می‌نامند ساخته و پرداخته حکومت پهلوی و دلدادگان آن‌هاست. اظهارات رسمی مقامات دولتی آمریکا نشان از دخالت در کودتای 28 مرداد و هدایت و رهبری آن‌ها در این واقعه است، به‌طوری که مادلین آلبرایت در سال 2000 میلادی، باراک اوباما در سال 2009 و هیلاری کلینتون در سال 2011 همگی از واژه کودتا و براندازی در واقعه 28 مرداد استفاده کردند و کلینتون هم از ملت ایران پوزش خواسته است.

وی با بیان برخی اتفاقات دهه 20، آن‌ها را ناشی از عوامل تاثیرگذار بیرون از ایران دانست و افزود: شکل‌گیری جبهه ملی در سال 1327، پایان جنگ جهانی دوم و آغاز تشکیل جنبش‌های آزادی‌بخش، ترور رزم‌آرا از سوی فداییان اسلام از جمله این اتفاقات بود. وحشت انگلیس از شوروی و حزب توده، همچنین ایجاد تفرقه بین اعضای نهضت ملی، روحانیون و مردم از فعالیت‌های انگلیسی‌ها بود که چگونگی انجام عملیات روانی و اهداف پشت پرده آن‌ها می‌تواند به عنوان موضوعی پژوهش مطرح شود. 

صلاحی با اشاره به ابزار دانستن دموکراسی برای غربی‌ها برای تامین منافع خود در کشورهای دیگر اظهار کرد: با ملی شدن صنعت نفت ایران در سال 1329 یعنی سه سال پیش از کودتا، صحنه نبرد آمریکا با ایران که تا پیش از این پنهانی بود، علنی شد و نخست‌وزیر قانونی ایران را که به پشتوانه مردم و مجلس روی کارآمده بود برکنار کردند. پس از ورود علما و اعلام جهاد آیت‌الله کاشانی به‌عنوان رهبر مذهبی ایران، مصدق دوباره توانست پنج روز پس از عزلش در 30 تیر 1331، بر سر کار آید و قوام بر کنار شد.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در بررسی عوامل نزدیک تاثیرگذار در کودتای 28 مردادماه از عملیات روانی آمریکا و انگلیس بیان کرد: آژاکس و چکمه نام عملیات روانی این دو کشور بود و مقر فرماندهی مشترک آن‌ها در قبرس قرار داشت. نماینده‌ای نیز برای فرماندهی عملیات در ایران انتخاب کردند که در غروب 24 مرداد 32 با اعلام جمله «حالا دقیقا نیمه‌شب است» عملیات روانی کودتا را آغاز کردند.

وی در پایان با اشاره به سند دو نامه سفید امضای شاه برای عزل مصدق و نصب زاهدی، همچنین خروج شاه از ایران در 25 مردادماه گفت: آیت‌الله کاشانی 27 مردادماه نسبت به وقوع کودتای حتمی در ایران هشدار داده بود و از مصدق درخواست همکاری کرد که مصدق در جواب به پشتیبانی به ملت ایران اشاره و درخواست وی را رد کرد.

پس از پایان نشست، شرکت‌کنندگان از نمایشگاه اسناد کودتای 28 مرداد که در محل نمایشگاه دایمی ساختمان آرشیو ملی ایران برپاست دیدن کردند. این نمایشگاه تا چهارم شهریورماه پذیرای علاقه‌مندان است.