به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) نخستين روز از نشست 2 روزه مسوولان دفاتر مطالعات و ادبيات پايداري مراكز استان‌هاي حوزه هنري، يكشنبه (20 شهريور 1390) برگزار شد. محسن كاظمي در بخشي از اين نشست به سخنراني درباره تاريخ شفاهي پرداخت.

كاظمي در ابتداي سخنراني‌اش اظهار كرد: اغلب تصور مي‌شود تاريخ شفاهي فقط با يك مصاحبه و به آساني به دست مي‌آيد. در حالي كه اين حوزه تاريخ‌نگاري تكنيك‌هاي ويژه اي دارد و كاملا با آنچه به صورت مصاحبه انجام و در قالب خاطره منتشر مي‌شود، متفاوت است.

وي با اشاره به موضوع تاريخ شفاهي، تصريح كرد: وقايع و رويدادها موضوع اصلي تاريخ‌شفاهي‌اند كه بخشي از آن‌ها را شاهدان و فاعلان اين وقايع شامل مي‌شوند؛ در واقع تاريخ شفاهي فرآيندي است كه قصد دارد اين رويدادها را روايت كند.

خالق كتاب «خاطرات عزت‌شاهي» با اشاره به مونولوگ نبودن راوي در فرآيند تاريخ شفاهي، تصريح كرد: در اين فرآيند راوي فقط مطالب ذهنش را عرضه نمي‌كند، بلكه مصاحبه‌گر فعال يا مورخ شفاهي در جريان كار حضور دارد و با تنوع سوال‌هايش ذهن راوي را به تكاپو وا مي‌دارد. در اين ديالوگ «شنيدن» براي مصاحبه‌گر فعال مقدم به سخن «گفتن» است.

محسن كاظمي درباره موضوع «سنت شفاهي» گفت: در تمام سرزمين‌ها از سال‌هاي دور كساني به ثبت تاريخ پرداخته‌اند، اما تاريخ شفاهي يك وضعيت برداشت آزاد براي همه ايجاد نمي‌كند. بلكه وقايع با ابزار زمان خودشان انتقال پيدا مي‌كردند، مانند، شيوه سينه به سينه كه اين‌ها در واقع سنت شفاهي‌اند.

اين كارشناس تاريخ شفاهي، «خاطره» را بن‌مايه تاريخ شفاهي دانست و اضافه كرد: تاريخ شفاهي، خاطره نيست، بلكه از اصل ديگري به نام «مصاحبه فعال» پيروي مي‌كند و اساس مصاحبه بر ارتباط متقابل بين راوي و مورخ شفاهي متمركز است. بر همين اساس خاطره‌اي كه در فرآيند مصاحبه فعال صورت مي‌گيرد، تاريخ شفاهي را شكل مي‌دهد.

وي سپس با اشاره به حوزه «گزارش شفاهي» خاطرنشان كرد: گاهي روايت برخي از وقايع در قالب خاطره و تاريخ شفاهي نمي‌گنجند. بلكه صورت گزارش شفاهي به خود مي‌گيرد. در واقع وقتي فردي پس از سال‌ها برداشت‌هاي ذهني‌اش از يك واقعه را روايت مي‌كند، قالب گزارش شفاهي به خود مي‌گيرد.

خالق كتاب «احمد احمد» با اشاره به اهميت توجه مصاحبه‌گر فعال به استخراج بدون آسيب از ذهن راوي گفت: بايد استخراج به شكلي با شد كه به اين گنجينه‌هاي ملي صدمه وارد نشود و همچنين مطالب آن‌ها به بهترين شكل در اختيار مخاطبان قرار گيرند. البته در اين كار بايدها و نبايدها و تنگناهاي بسياري وجود دارد.

كاظمي در ادامه سخنراني‌اش در نخستين روز از نشست 2 روزه مسوولان دفاتر مطالعات و ادبيات پايداري مراكز استان‌هاي حوزه هنري، اظهار كرد: اولويت در حوزه تاريخ شفاهي با «ثبت» است. بسياري از كساني كه صاحب تجربه و خاطره‌اند در معرض آسيب‌هايي مانند، تضعيف ذهن آن‌ها با گذر زمان قرار دارند. بنابراين ثبت خاطرات مقدم به نشر آن‌ها است.

وي اضافه كرد: فرصت‌ها در تاريخ شفاهي يكي از بحث‌هاي مهم‌اند. زيرا هرچه از وقايع فاصله بگيريم كار نگارش سخت‌تر مي‌شود. اين اتفاق موقع تدوين «خاطرات عزت شاهي» و كتاب «نوشتم تا بماند» نيز رخ داد. زيرا راوي هر 2 كتاب بخش بسياري از خاطراتشان را از دست داده بودند. به همين دليل ثبت خاطرات وقايع دوران انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي عراق عليه ايران نسبت به دوره‌هاي ديگر تاريخي كشور در اولويت قرار دارند.

در پايان اين نشست حاضران تنگناها و محدوديت‌هاي كارهاي عملي خود را مطرح كردند. محسن كاظمي علاوه بر پاسخ به اين تنگناها به توضيح درباره برخي از آسيب‌هاي حوزه تاريخ شفاهي پرداخت.

نخستين روز از نشست 2 روزه مسوولان دفاتر مطالعات و ادبيات پايداري مراكز استان‌هاي حوزه هنري تا عصر امروز با بازديد از كتابخانه تخصصي جنگ حوزه هنری و سخنراني محمد حمزه‌زاده، مسوول انتشارا سوره مهر ادامه دارد.