روانپزشکی برای طبقات محروم هم باید کار فرهنگی کندانسان یک پدیده ساکن نیست

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست رونمایی از کتاب «پژوهشگران غرب و روانشناسی اسلامی» دوشنبه 1 خرداد 1402 در دانشکده روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

مظاهری رئیس دانشکده علوم‌تربیتی و روانشناسی در ابتدای نشست بیان کرد: امروز به بهانه کتاب «پژوهشگران غرب و روانشناسی اسلامی» دور هم جمع شده‌ایم تا همچنین یک معرفی از مرکز تحقیقات روانشناسی و دین داشته باشیم. امیدواریم این آغازی باشد برای فعال‌تر شدن این مرکز برای توسعه شبکه ارتباطی در سطح دانشگاه‌های کشور و حتی خارج از دانشگاه و علاقمندان به این حوزه.

وی اضافه کرد: قبل از هر چیز باید پرسید که روانشناسی دین چیست؟ این یک پرسش جدی است و باید بفهمیم تا چه میزان شعار است و چقدر جدی؟ باید چه کرد؟ آیا کار آزمایشگاهی باید انجام شود؟ همانطور که می‌دانیم روانشناسی در حال حاضر یک رشته بالغ شده است. این رشته به بلوغ رسیده است و در جریان بلوغ خودش، وقتی تاریخ را دنبال می‌کنیم می‌بینیم که روانشناسی دوره‌های تحولی را طی کرده است.

مظاهری گفت: روانشناسان سال‌هاست به این تعریف رسیده‌اند که روانشناسی علم توضیح، پیش‌بینی و کنترل رفتار است و اگر قرار است رفتار را بشناسیم بخش اعظم رفتار انسان‌ها از طریق دین تعیین می‌شود و بخش بزرگی از جوامع دین‌دار هستند. بالای 90درصد مردم دنیا به یک نوع خدا یا دین معتقدند و بسته به اینکه خدایشان کیست و دینشان چیست متفاوت از یکدیگرند.

وی ادامه داد: روانشناس‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر می‌خواهید رفتار را بشناسیم هیچ راهی نداریم جز اینکه مولفه اصلی و تعیین‌کننده‌ای مانند دین را نیز بشناسیم. دین، خواسته یا ناخواسته نهایتا وارد حوزه دانش و پژوهش شده است و جایگاه مشخصی در جهان دارد. مجلات زیاد و مراکز پژوهشی متعددی در این حوزه وجود دارند. از نگاه‌های مختلف و رویکردهای متفاوتی می‌شود به این موضوع نگاه کرد.

مظاهری اضافه کرد: همه آن‌هایی که در حوزه روانشناسی دین کار می‌کنند الزاما متدین نیستند. بعضی‌ها حتی ممکن است بی‌خدا باشند اما به عنوان روانشناس باید این موضوع را بررسی کنند. بنابراین از نگاه‌های مختلف روانشناس‌ها روی این موضوع کار کرده‌اند. حال ما کجای کار هستیم؟ هرکجا که باشیم بایستی به روش‌شناسی و اصول روانشناسی پایبند باشیم. با تعهد به روانشناسی می‌شود گزاره‌های دین را مورد پژوهش قرار داد.

مجید محیط به عنوان یکی از مترجمان اثر، دیگر سخنران این نشست بود. وی بیان کرد: من به عنوان یک شریک در ترجمه این اثر، این را بگویم که خودم را در جایگاهی نمی‌بینم که وارد جزئیات بحث بشوم. ابتدا لازم به توضیح می‌دانم که اصل این مقاله را دکتر محیط (برادرم) چندین سال پیش در کنفرانسی با نام «مذهب و روانپزشکی» در هلند ارائه کرد و این کنفرانس توسط انجمن جهانی روانپزشکی در سال‌های حدود 2002 و 2003 برگزار شد. این مقاله هم در همان کنفرانس ارائه شده بود.

وی ادامه داد: از جمله گروه‌های علمی این انجمن جهانی روانپزشکی، گروه مذهب و روانپزشکی و ادبیات و روانپزشکی هست که دکتر محیط در گروه ادبیات هستند. از دید علم روانشناسی و روانپزشکی نگاه جامع به هر مسئله‌ای، ابعاد مختلفی دارد و علاوه بر مطالعه سیستم، باید نگاه سامانه‌ای به این مقوله داشته باشیم. این نگاه جامع‌نگر و کل‌نگر به انسان با همه ابعادش توجه دارد. همه ابعادش، چه زیستی و چه روانی.

محیط ادامه داد: در نگاهی که نطفه شکل می‌گیرد و از زیست و از تک‌سلول شروع و در اثر تکامل به جنین تبدیل می‌شود در این مسیر تکاملی اولین چیزی که به اصطلاح یک طفل با آن روبه‌رو می‌شود احساس است. احساس موضوعی است که حتی یک سلول زنده می‌تواند درگیرش شود و به تحریکات پاسخ دهد. احساس در مسیر تکاملش تبدیل به درک می‌شود. درک، دیگر از نظر قوانین زیستی قابل فهم نیست.

وی ادامه داد: انسان به اجتماع می‌آید و یک سامانه دیگر پیدا می‌شود. انسان در طول زندگی‌اش سامانه‌های بسیاری را تجربه می‌کند. خانواده اولین سامانه است و بعد سامانه محل کار، محله، شهر و بعد کشور است. هر کدام یک سامانه است و نیاز به بررسی دارد. بنابراین انسان کامل، یک بعدی نیست و در همه ابعاد باید به او توجه کنیم. در این جا انسان به یک نیاز می‌رسد و آن نیاز، آرامش است. آرامش همان نیاز ما برای پیدا کردن به پاسخی برای یک سوال است. آرامش همان معنویت است. معنویت یعنی هر نوع تجربه که به شخص کمک می‌کند از چیزهای بی‌اهمیت جدا شده و به سطح آرام و مطمئنی از اتصال به معنی و مقصود می‌رسد.

محیط گفت: موضوعی که ما با آن روبه‌رو هستیم این است که جامعه ما معنویت دارد اما این معنویت همه‌گیر نیست. روانپزشکی باید به این سو برود که برای طبقات محروم و فقرا و اقلیت‌های فرهنگی نیز کار کند. عمده هدف آقای محیط از ارائه این مقاله این بوده که به انسان، چه در سلامت و چه در بیماری، نباید به عنوان یک پدیده ساکن نگاه کرد.

در ادامه نشست دکتر مهدی نساجی به همراه تیم مترجمان به ارائه اطلاعاتی درباره مقالات حاضر در کتاب پرداختند. در این کتاب 15 مقاله وجود دارد که از افرادی همچون کری‌یورک‌الکرم، پائول ام.کاپلیک، مالک بدری، محمد سیدات، آنا دایچس، رشید اسکینر، ابراهیم روشوف، حسین رسول، نازیلا ایسکاندروا و بشیر احمد جمع آوری شده است.

کتاب «پژوهشگران غرب و روانشناسی اسلامی» توسط نشر نقد فرهنگ، در 389 صفحه روانه بازار نشر شده است.

روانپزشکی برای طبقات محروم هم باید کار فرهنگی کند/انسان یک پدیده ساکن نیست