به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ در این نشست که یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدعلی مرادیان، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی، محمدحسین ظریفیان، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی، اسماعیل جانعلی‌پور، مدیرکل دفتر مجامع تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی، مهدی کاموس، نویسنده و پژوهشگر و مجری برنامه به همراه تعدادی از نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان حضور داشتند بخشی از دغدغه‌های حوزه تألیف و نگارش کتاب کودک و نوجوان مطرح شد.

در این دیدار سه‌ساعته، هر یک از حاضران فرصت صحبت یافتند که برخی کوتاه و برخی طولانی از دغدغه‌هایشان گفتند. علی باباجانی، تعطیلی مطبوعات کودک و نوجوان را یکی از اتفاقات تلخ سال‌های اخیر دانست و از وزارت فرهنگ خواست که از تهیه و تولید این مطبوعات حمایت کند.

حامد محقق به ذکر این نکته بسنده کرد که در حوزه شعر کودک و نوجوان تقریبا شاعر جدیدی از نسل‌های جدید وارد عرصه نشده است. احمد عرب‌لو، مسئله تربیت نویسندگان و شاعران را نکته مهمی دانست و افزود: مطبوعات کودک و نوجوان بستر خیلی مناسبی بود که نویسندگان بیشتری تربیت شوند. به‌واسطه آنها جلسات و رفت‌و‌آمدهایی شکل می‌گرفت که در افراد شور و شوق ایجاد می‌کرد. ما به عنوان نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان باید به دنبال راهکارها و قالب‌های جدیدی باشیم که کودکان و نوجوانان‌مان به بیراهه نروند. مطبوعات یکی از راه‌های خوب تعامل مناسب با کودکان و نوجوانان بود.

جواد محقق استمرار حضور مطبوعات کودک و نوجوان در دل جامعه ایران را ضروری برشمرد و ادامه داد: مدت‌ها من نیز این دغدغه را داشتم که مطبوعات کودک و نوجوان جایگاه و پایگاه تربیت نیروهای بعدی این حوزه است. تضعیف این عرصه به دلایل مختلف مثل کمبود کاغذ و غلبه فضای مجازی انجام شده است؛ اما دست‌اندرکاران وزارت ارشاد می‌توانند زمینه را برای رشد بچه‌های نسل جدید فراهم کنند.

مصطفی خُرامان نیز بر وجود مطبوعات و اثرگذاری چشمگیر آنها بر تولید آثار باکیفیت و تربیت نیروی ادبی جدید کشور تأکید کرد و از دغدغه خود درباره کمبود تألیف گفت: در حوزه کودک و نوجوان دیگر تقریبا کتاب‌های تألیفی دارد رو به افول می‌رود و آنهایی هم که نوشته می‌شوند کتاب‌های معمولی و غیرجذاب برای این گروه‌ سنی هستند. مشکل‌مان این است که اکنون توان تربیت نیروی جدید در حوزه ادبیات نداریم. ما برای اینکه بتوانیم در زمینه تألیف پیشرفت کنیم به نویسندگان و شاعران جدید نیاز داریم.

افشین علا موضوع تولید کتاب‌های ضعیف بویژه در حوزه شعر کودک و نوجوان را این‌طور ادامه داد: یک بخش از مشکلات حوزه چاپ و انتشار کتاب‌های باکیفیت کودک و نوجوان، اقتصادی و مرتبط به گرانی کاغذ است؛ ولی بخش اصلی مشکلات به نگاه ما برمی‌گردد. این حوزه به یک ناظر متخصص و متعهد نیاز دارد. مرجعی برای تشخیص سره از ناسره در حوزه ادبیات و شعر کودک وجود ندارد. پیشنهاد می‌دهم بنیاد هنر و ادبیات کودک در وزارتخانه تشکیل شود. اگر این بنیاد تأسیس شود و حق نظارت تخصصی بر آثار داشته باشد ناشران هر کتابی را نمی‌توانند منتشر کنند. همچنین پیشنهاد می‌کنم وزارت فرهنگ و ارشاد نشان ویژه‌ای تولید کند که بر کتاب‌های کودک و نوجوان درج شود تا گزینه‌ای برای خرید خانواده‌ها باشد.

محمدرضا اصلانی دوباره به مسئله مطبوعات کودک و نوجوان گریزی زد و گفت: خوش‌حالم که نظرات موافق و مخالفی در این جلسه بیان شد که بدون شک برای اصلاح شرایط موجود مفید خواهند بود. تعطیلی و کم‌فروغ شدن مطبوعات کودک و نوجوان صدمه جبران‌ناپذیری به فرهنگ‌ ما خواهد زد. من بیشترین و ماندگارترین آثار را در مجله «کیهان بچه‌ها» خوانده‌ام. توزیع مطبوعات کودک و نوجوان یا قطع شده یا به کمترین حد رسیده است. همچنین، چرخه گردش چاپ و تولید کتاب در حوزه کتاب کودک و نوجوان طبیعی نیست؛ یعنی تعدادی بارها کتاب چاپ می‌کنند و تعدادی نویسنده و شاعر مدت‌ها باید منتظر انتشار اثرشان باشند.

سیده‌عذرا موسوی نیز درباره جایگاه ادبیات کودک و نوجوان بیان کرد: به نظر می‌رسد نویسندگان حوزه کودک و نوجوان آن‌طور باید و شاید جدی گرفته نمی‌شوند. من در دو حوزه بزرگسال و کودک و نوجوان کار کرده و به‌وضوح دیده‌ام که به حوزه دوم کمتر اهمیت داده می‌شود. علاوه‌بر این، در حوزه نوجوان، آثار ترجمه دارند به شکل مهارنشده وارد فضای کتاب نوجوان می‌شوند و ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی ما را تغییر می‌دهند. ابتذال در داستان نوجوان ترجمه زیاد است. باید فکری برای مدیریت این وضعیت کرد.

فاطمه نفری به عنوان مهمان بعدی مراسم، اظهار کرد: کاش ما ماحصل جشنواره‌های ادبی را بهتر و بیشتر در دیگر آثار فرهنگی و رسانه‌ای ببینیم. باید رابطه‌ای بین نویسندگان حوزه کودک و نوجوان با رسانه‌ ملی مثل شبکه پویا شکل بگیرد. کمترین کار در این عرصه، معرفی کتاب‌های خوب در قالب پویش‌های تلویزیونی است. از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌خواهم نقش رسانه را جدی بگیرد تا در تولیدات تلویزیونی ویژه کودکان شاهد مطالب باکیفیت از نویسندگان کاربلد باشیم.

منصوره مصطفی‌زاده نیز موضوع استانداردهای کتاب کودک و نوجوان را مسئله مهمی معرفی کرد و افزود: اگر وزارت فرهنگ می‌خواهد نقش حاکمیتی ایفا کند باید استانداردهایی در نشر کتاب کودک و نوجوان تعیین کند‌ تا هر کتابی با سطح خشونت، ابتذال و کیفیت نوشتاری پایین تولید و منتشر نشود.
 
در ادامه نشست، مهری ماهوتی بیان کرد: من توفیق این را داشته‌ام که سال‌ها برای کودکان و نوجوانان بنویسم؛ ولی در سال‌های اخیر این فعالیت کم شده است و خواسته‌ام بیشتر مطالعه و فکر کنم. کتاب‌هایمان دیر منتشر می‌شوند یا نمی‌شوند و ناشران دلیلش را کمبود کاغذ می‌گویند؛ درصورتی‌که کاغذ هست و کتاب‌های دیگر دارند چاپ می‌شوند. نکته بعدی این است که اگر می‌خواهید نسل ادبیاتی تربیت کنید از نویسندگان میان‌سال استفاده کنید که سال‌ها در این عرصه تلاش کرده‌اند؛ ولی ما می‌بینیم که وقتی چنین نویسندگانی به پختگی می‌رسند به دلیل جوان‌نبودن، کنار گذاشته می‌شوند.

مسلم ناصری نیز تشکیل بنیاد ملی ادبیات دینی کودک و نوجوان را که نیمه‌مستقل و کاملا دولتی نباشد پیشنهاد داد. حسین فتاحی، نفر بعدی بود که صحبت کند. او به استمرار وجود مشکلات در حوزه ادبیات کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: کتاب‌ها در گذشته تیراژ بالا داشتند و حالا تعدادشان به ۵۰۰‌تا رسیده است. این غم‌انگیز است. یکی از دلایل تعطیلی مطبوعات کودک و نوجوان هم، همین تیراژ پایین است و البته رقیبی مثل فضای مجازی؛ اما ما نویسندگان و فعالان این حوزه هم کم‌کاری کرده‌ایم و باید نوشته‌ها و تصاویر آثارمان را بهتر و به‌روزتر کنیم تا مخاطب علاقه‌مند و پیگیر باقی بماند. البته ما به ویترین کتاب هم نیاز داریم که مردم به تمام ناشران و آثارشان در یک مکان دسترسی داشته باشند؛ به این دلیل خوب است که بتوانیم در استان‌های مختلف، فروشگاه‌های بزرگ کتاب ایجاد کنیم.

سیدسعید هاشمی نیز یکی از مشکلات امروز حوزه کودک و نوجوان بخصوص مطبوعات را عوض‌شدن ذائقه کودکان و نوجوانان دانست. محمود پوروهاب هم بر ضرورت حمایت از شاعران جدید تأکید کرد و از دست‌اندرکاران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواست که بستری برای جذب شاعران جدید در سراسر کشور و حمایت از آثار آنها فراهم کند.

در ادامه، حجت‌الاسلام مرتضی دانشمند با بیان حدیثی از امام صادق (ع)، اهمیت آموزش شعر به کودکان را بسیار قدیمی و البته دینی دانست و خواستار توجه بیشتر به این حوزه شد و حجت‌الاسلام محمد مهاجرانی ضمن اشاره به وجود شاعران حرفه‌ای و نام‌آشنا در عرصه کودک و نوجوان، گفت: حیف است که در رسانه ملی شعرهای ضعیف به سرود و نماهنگ تبدیل می‌شوند.

در کنار شما هستیم
یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان این نشست، نظرات خود را درباره دغدغه‌های بیان‌شده از سوی نویسندگان و شاعران حاضر در جلسه این‌چنین بیان کرد: ما در کنار شما هستیم و همه مشکلات پیش پای حوزه فرهنگ را می‌بینیم و لمس می‌کنیم. به دنبال این نیستیم که بگوییم شرایط کاملا مناسب است؛ ولی مشکلات هم حتما دلایلی دارند که برخی دیدنی و برخی نادیدنی هستند.

وی به مقایسه وضعیت تألیف و انتشار کتاب کودک و نوجوان در قبل و بعد از انقلاب اسلامی پرداخت و وضعیت کیفیت و کمیت آثار کنونی را ارزشمند برشمرد و گفت: باتوجه به حجم تولیدی که در سال انجام می‌شود حتما آثار ضعیفی هم وجود دارد؛ چون وزارت فرهنگ می‌تواند حداقلی‌ترین استانداردها را لحاظ کند تا کسانی که هم می‌خواهند کتاب منتشر کنند بتوانند از این فرصت استفاده کنند. به‌طور کل، شأن کودک و نوجوان و خانواده ایرانی این است که باید بیشتر و بهتر از وضعیت کنونی، کتاب و مجله باکیفیت به دست‌شان برسد تا سرانه مطالعه هم افزایش پیدا کند. ما ملت کتاب‌نخوانی نیستیم و در مقایسه با آمار مطالعه در جهان اسلام و برخی کشورهای دیگر، ایرانی‌ها کتاب‌خوان‌تر هستند و تعداد کتابخانه‌های بیشتری هم داریم. این نتیجه، محصول فعالیت همگانی و تلاش همه مردم و فعالان این حوزه است.

احمدوند درباره تعطیلی مطبوعات بیان کرد: دغدغه‌ها در این زمینه درست است. من نیز به‌شخصه مخاطب مجله‌ها بوده‌ام و آنها را می‌خواندم و هنوز هم در خانه‌مان وجود دارند؛ اما آیا تولید و انتشار مطبوعات با تیراژ بالا چاره کار است؟ آیا در صورت انتشار، همه می‌خرند و می‌خوانند؟ آیا ما محصول فاخر و باکیفیت تولید می‌کنیم و مشتری و مخاطب ندارد؟ من در این زمینه تردید دارم. نشریات می‌توانند مثل قبل استمرار داشته باشند و اگر مخاطب نداشتند می‌توانند در زمینه‌های دیگر فعالیت کنند.

معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: جامعه نوجوان ما، کتاب‌خوان‌تر از بزرگسالان هستند و در آینده نیز کودکان و نوجوانان کتاب‌خوان‌تر خواهند شد. البته درست است که برخی آثار کیفیت مناسبی برای این گروه سنی ندارند. به‌طور کل، ما باید در تولید، توزیع و ترویج کتاب‌های کودک و نوجوان کار بهتری انجام دهیم که بخشی از آن وظیفه دولت نیز است.

وی در بخش پایانی صحبت خود، ضمن اشاره به برخی از فعالیت‌های وزارت فرهنگ مانند راه‌اندازی سامانه خرید از کتاب‌فروشی‌های کشور، توجه به تصویرگری کتاب کودک، تلاش‌ها برای برگزاری جشنواره بین‌المللی کتاب کودک در ایران برای نخستین‌بار و حضور برخی نویسندگان و ناشران حوزه کودک در جشنواره‌های بین‌المللی برای کسب تجربه، افزود: هیئت نظارت بر اجرای ضوابط نشر کودک سال‌ها به دلیل کرونا و دیگر مشکلات تعطیل بود؛ اما اکنون دوباره دارد به فعالیت خود ادامه می‌دهد. به‌صورت مرتب جلسات تشکیل و درباره نکاتی که شما نیز به آنها اشاره کردید ساعت‌ها صحبت و گفت‌وگو می‌شود تا قواعد در حوزه نظارت، مرتب و منظم باشند. طرح تولید نشان ویژه کتاب کودک و نوجوان نیز در حال بررسی است. به‌طور کل، امیدوارم که این جلسات و دیدارها ادامه داشته باشد تا بتوانیم در نشست‌های بعدی از کارهای خوبی صحبت کنیم که در حوزه کودک و نوجوان انجام شده است.

اسامی نویسندگان و شاعران حاضر در جلسه: آقایان محمد میرکیانی، جواد محقق، حسین فتاحی، حجت‌الاسلام مرتضی دانشمند، حجت‌الاسلام سیدمحمد مهاجرانی، محمود پوروهاب، مصطفی خرامان، بابک نیک‌طلب، خسرو باباخانی، شهرام شفیعی، سیدصادق رضایی، احمد عرب‌لو، مسلم ناصری، علی باباجانی، علی‌اکبر والایی، مصطفی فعله‌گری، مهدی الماسی، محمود عظیم‌پور، افشین علا، یوسف قوجق، مجید ملامحمدی، سیدسعید هاشمی، حامد محقق، هادی خورشاهیان، محمدرضا اصلانی، حمید هنرجو و خانم‌ها مهری ماهوتی، سیده‌عذرا موسوی، منیره هاشمی، فاطمه نفری و منصوره مصطفی‌زاده.