به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) این مجموعه سه جلدی که به کوشش مرکز بررسی اسناد تاریخی منتشر شده با بهره‌گیری از اسناد تاریخی بایگانی رژیم سابق می‌تواند به پژوهشگران در بازشناسی و نشان دادن یکی از چهره‌های مهم و تأثیرگذار رژیم پهلوی به‌ویژه در عرصه‌ فرهنگی کمک کند.

مسائل مالی و گزارش‌های روزانه دفتر فرح دیبا

ناشر در سخن آغازین خود درباره مشکلات تهیه‌ این اثر و درونمایه‌ اسناد می‌نویسد: «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی در حالی منتشر می‌شود که به دلیل اجازه نداشتن ساواک در تشکیل پرونده برای خانواده پهلوی، بسیاری از فعالیت‌ها و اقدامات آنان بر ما پوشیده است. مجموعه‌ی حاضر که آخرین مجلد از کتاب فرح پهلوی است، غالباً به مسائل مالی، خریدها و گزارش‌های روزانه‌ی دفتر فرح اختصاص دارد. در این مجموعه، اسناد زیادی وجود دارد که در آنها به طور مستقیم به فرح پهلوی اشاره نشده است، اما از آنجایی که این اسناد مربوط به دربار پهلوی و خریدهای آن بوده است، به طور غیرمستقیم به وی نیز ارتباط پیدا می‌کنند.»

«اسناد دیگری نیز وجود دارند که به فرزندان فرح مربوط می‌شوند. و چون امکان انتشار کتاب مستقلی از هر کدام از این افراد وجود نداشت، بهتر دیده شد که تعدادی از این اسناد در این کتاب آورده شوند. برخی از پیوست‌های این مجموعه به دلیل این‌که اعداد و ارقام مالی را شامل می‌شدند، تا آنجایی که به متن اصلی کتاب لطمه‌ای وارد نمی‌کرد حذف یا در ضمایم پایانی کتاب آورده شده‌اند.



ریخت و پاش‌های فرح پهلوی بر اساس اسناد بایگانی شده

پس از سخن ناشر، مقدمه‌‌ کتاب ارائه شده است که در آن مؤلف کوشیده است تا با تکیه بر اسناد همین مجموعه و دیگر منابع دسته اول، گوشه‌هایی از اقدامات ضد دینی و فرهنگی و همچنین ریخت و پاش‌های فرح پهلوی را بر اساس اسناد موجود در بایگانی‌های رژیم سابق، بازسازی و به علاقه‌مندان تاریخ معاصر نشان دهد. در این مجموعه مسائل مالی، خریدهای شخصی، میخوارگی‌ها، کارمندان دفتر فرح پهلوی و... مورد بررسی قرار گرفته است.

مقدمه کتاب شامل سه بخش «بی توجهی و مخالفت با هویت ایرانی-اسلامی»، «تجمل‌گرایی و مصرف‌زدگی» و «کاخ‌های سلطنتی» است. در بخش نخست منادی و شیفته فرهنگ غرب، میگساری در دربار پهلوی، ارتباط با خارجی‌ها و دادن هدیه به آنها و بی‌توجهی به شعائر اسلامی و اخلاقیات آمده است. بخش دوم کتاب به خرید مواد غذایی از غرب، میوه و سایر اقلام مصرفی، مواد دارویی و بهداشتی، مواد آرایشی، البسه و پوشاک و گل و درختان تزئینی اختصاص یافته است. بخش سوم نیز به کاخ‌های سلطنتی می‌پردازد.

پس از مقدمه، اسناد کتاب در پنج فصل طبقه‌بندی شده است. اقلام وارداتی از غرب؛ لوازم آرایشی، دارو، اغذیه و میوه‌جات، مشروبات، البسه و پوشاک، هدیه به خارجی‌ها، کاخ‌ها؛ احداث و تعمیرات، مالی و ارزی و مسئولان و کارمندان دفتر از فصل‌هایی است که بر اساس سند تاریخی ارائه شده است.

علاقه فرح پهلوی به فرهنگ و تمدن غرب

فرح در خاطراتش می‌نویسد که پدر در علاقه وی به فرهنگ و تمدن غرب نقش مهمی داشته است: «من از آمدن به پاریس بسیار هیجان زده بودم. این شهر جایی خاص در خانواده من داشت، پدرم تحصیلاتش را پس از سن پترزبورگ در این شهر به پایان رسانده بود و همیشه در این آرزو بود که مرا به آنجا ببرد. پدر او یعنی پدربزرگ من، مهدی دیبا، در آغاز قرن گذشته دبیر سفارت ایران در فرانسه بود و هر دو به زبان فرانسه تسلط کامل داشتند. پدرم عشق به فرانسه و خصوصا پایتخت این کشور را به من منتقل کرده بود. به محض ورود، خیابان شانزلیزه را تا میدان اتوال پیمودیم. من بی‌نهایت متحیر و ذوق‌زده شده بودم، دلم می‌خواست همه پاریس را در همان یک بعدازظهر ببینم و فکر می‌کردم که وقت کم خواهم آورد. من گردش خود را با رفتن به جاهایی که از کودکی فکر خودم را به آن مشغول داشته بودم دنبال کردم... البته بسیار راضی و خوشحال بودم فقط پاهایم پر از تاول شده بود...»

مبالغ هنگفت برای نگارش خاطرات به نویسندگان خارجی

در بخش ارتباط با خارجی‌ها و دادن هدیه به آنها می‌خوانیم: «بخش عمده‌ای از دوستان فرح پهلوی متاثر از تربیت فرنگی و سال‌ها اقامت در پاریس، خارجی‌ها بودند. وی که یکشبه از دانشجویی بی پول به ملکه ایران تبدیل شده بود، بسیاری از دوستان دوران تحصیل خود را به ایران دعوت کرد و آنها را به ثروت‌های کلان رسانید. به گفته فردوست پس از ازدواج فرح با محمدرضا نزدیکان وی اکثر مشاغل مهم کشور را به دست گرفته و اختلاس‌های هنگفتی کردند. فرح پهلوی به خاطر اینکه به دنبال جلب توجهات بود، مبالغ زیادی را به نویسندگان خارجی برای نوشتن زندگینامه‌اش می‌پرداخت. وی علاوه بر نویسندگان، از عکاسان و خبرنگاران خارجی نیز حمایت می‌کرد و به آنها هدایای نفیس می‌بخشید.»



خاطراتی که می‌کوشد فرح دیبا را مذهبی نشان دهد!

در بخش بی‌توجهی نسبت به شعائر اسلامی و اخلاقیات آمده است: «فرح پهلوی را باید نماد زنی دانست که نسبت به جامعه و فرهنگ حاکم بر آن دچار تضاد شده است؛ ولی از یک سو بایستی به خاطر جایگاه سیاسی و اجتماعی‌اش برخی چارچوب‌ها و موازین اخلاقی و عرفی را رعایت کند و از سوی دیگر به خاطر محیط تربیتی و افکار غربی‌اش قادر به ماندن در این چارچوب‌های عرفی نبود. این پارادوکس رفتاری را در دیگر اعضای خانواده پهلوی نیز می‌توان مشاهده کرد. فریده دیبا، مادر فرح، به خاطر همین تضاد رفتاری مورد استهزاء دیگر اعضای خانواده و حتی محمدرضا بود. فرح در خاطراتش به دنبال تطهیر خود برآمده و می‌کوشد چهره‌ای مذهبی از خود نشان دهد، این در حالی است که به گفته کسانی مانند مینو صمیمی، فردوست و احمدعلی انصاری وی تقیدی به اصول اعتقادی  اخلاقی نداشته است.

فهرست اعلام و اسناد ضمایم پایان بخش کتاب هستند. در انتهای کتاب تعدادی از عکس‌های فرح پهلوی در سنین مختلف و در مجالس گوناگون ارائه شده است که برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر سودمند و جالب خواهد بود.

چاپ نخست کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی» در 608 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 18 هزار تومان از مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات منتشر شده است.