سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): ایام فاطمیه فرصتی است که بتوان سیره و زندگی حضرت زهرا (س) را در بین مردم تبیین کرد و زنده نگه‌داشتن ایام فاطمیه درواقع زنده نگه‌داشتن امامت است زیرا حضرت زهرا (س) با شهادت خود مظلومیت حضرت علی (ع) را نشان داده و مردم امام زمان خود را در آن دوران شناختند. احیای فاطمیه در واقع احیای کل معارف، احیای قرآن، احیای سنت رسول مکرم اسلام (ص) و معارف الهی است.
شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) در طول تاریخ از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار گرفته و تاریخ اسلام غمی به بزرگی از دست رفتن یادگار پیامبر اسلام (ص) را در دوران جوانی و از بی مهری در آن زمان را از یاد نبرده است گرامیداشت و بزرگداشت شهادت حضرت فاطمه (س) هر ساله در ۲ دهه به نام‌های دهه اول و دوم فاطمیه برگزار می‌شود.
به بهانه ایام فاطمیه مصطفی قلیزاده‌علیار، شاعر و نویسنده و پژوهشگر تاریخ و ادبیات و مسایل فرهنگی ارومیه‌ای با ایبنا به گفت‌وگو نشست. او دارای ۳۱ جلد کتاب چاپی در زمینه تاریخ، فرهنگ و ادبیات است. فرمانده پیشتاز، فرزند آتاکیشی شهید می‌شود، پیرپیشگام، مردی شبیه خود، شوق دیدار، مراجع ثلاث از جمله آثار مصطفی قلیزاده‌علیار است.
- یکی از محورهای روایت‌گری در خصوص ائمه، شرح جنبه‌های غمگین و ستم‌دیده این بزرگواران است، در این خصوص توضیح می‌دهید؟
ببینید اهل بیت (ع) بلا استثنا مورد ظلم و ستم واقع شده، مصائب و آزارهای سختی دیده‌اند، یعنی از خود پیغمبر اکرم (ص) تا امام حسن عسکری (ع) همه این انسان‌های برگزیده و حجت‌های الهی، از آشنا و بیگانه آزرده‌اند، بدترین ظلم‌ها را از امت اسلامی زمانشان، از منافقان، کفار، از خلفا، از مسلمانان بی‌بصیرت، فاسد، ضعیف الایمان و پیمان شکن دیده‌اند از اهانت، خیانت، مسمومیت، زندان، تبعید، شکنجه، محرومیت، کشتار و قتل. مظلومیت ۲۵ ساله امیرمومنان (ع)، مظلومیت سنگین حضرت فاطمه زهرا (س) در حدود سه ماه آخر عمرش، مظلومیت و مسمومیت حضرت امام حسن (ع)، فاجعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانشان، و … گرچه مدت اعمال این ظلم‌ها در مقایسه با مدت عمر حضرات معصومین (ع) کم بوده، اما فاجعه و ظلم به قدری سنگین و غیر قابل تحمل بود که باعث شده در نگاه اول و ابتدای اندیشیدن به ایشان، همان مظالم و مصائب به ذهن‌ها خطور کند و فضای غم و سوگواری حاکم می‌شود.
- به نظر شما طلایی‌ترین دوران و جنبه‌های حضور اجتماعی حضرت زهرا (س) چه زمانی بوده است؟
حضرت فاطمه زهرا (س) همه عمرشان طلایی و بلکه معجزه است، چه دوران خردسالی در مکه که غمخوار پدرش بود و به تعبیر پیامبر (ص)؛ مادر پدر بود، چه در دوره مدینه که سال‌های پیشرفت و اوج گسترش و قدرت اسلام بود، اما دوران بسیار مهم تاریخی و تاثیرگذار زندگی حضرت فاطمه (س)، دوران مدینه است که با سردار بزرگ اسلام امام علی (ع) ازدواج کرد، خانواده تشکیل داد و فرزندانی مثل امام حسن و امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) تربیت کرد که هر کدام در رهبری امت اسلام، تبیین حقایق دین و بقای اسلام نقشی تاریخی داشتند. حضرت فاطمه (س) بعد از وفات پدر بزرگوارش و تنهایی غریبانه همسر بزرگوارش علی (ع)، همدل و غمخوار و مدافع حق ولایت او بود و این برهه‌ها همه دوره‌های طلایی در زندگی فاطمه (س) بود.
- وظایف و تکلیف سیاسی و اجتماعی ومذهبی ما در ایام فاطمیه چیست؟
وظیفه و تکلیف ما در ایام شهادت فاطمه زهرا (س) همان است در زمان شهادت ایشان بر عهده علی (ع) و مسلمانان وفادار به او بود، یعنی با حفظ شان و احترام فاطمه، و بیان مصائب و اندوهی که بر خاندان پیامبر، مخصوصاً فاطمه زهرا، وارد شد، مراقب سوء استفاده دشمنان باشیم تا به بهانه پرداختن به بیان وقایع تاریخی، زمینه را برای شعله ور شدن آتش اختلافات مذهبی بین مسلمانان فراهم نکنیم، همچنان که علی (ع) بعد از شهادت فاطمه زهرا، به کسی اجازه نداد به بهانه دفاع از حق غصب شده‌اش، و به بهانه مصیبت‌های وارد شده بر دختر پیامبر، دست به شمشیر ببرد و حرکتی اختلاف انگیز نشان دهد.
- با توجه به ضرورت تبیین و شاساندن ابعاد شخصیتی و وجودی حضرت فاطمه (س) تاکنون شاهد انتشار آثار مکتوب بسیار زیادی بوده‌ایم، اما سوال این است که آیا این اقدامات کافی و موثر بوده‌اند؟
آثار مکتوب درباره زندگانی و فضایل و شخصیت معنوی، علمی، اجتماعی، سیاسی، و اخلاقی حضرت فاطمه زیاد و مفید است، اما اغلب این آثار عالمان و نویسنگان و محققان برای جوامع سنتی مسلمانان تالیف و تحقیق و تدوین و نشر شده، نگاه جهانی، متمدن، مترقی و قابل توجه همه نسل‌ها و مردمان جوامع جهانی و دنیای مدرن و در حال تحول و تغییر در این آثار کمتر و کم رنگ دیده می‌شود و در اغلب آثار اصلاً دیده نمی‌شود و آن حضرت را در حال و هوای ۱۴۰۰ سال پیش توصیف و ترسیم می‌کنند.
اما با توجه به اینکه شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) یک حقیقت ناب و به تعبیر رهبر انقلاب «حقیقتی عظیم» و برای همیشه و همه نسل‌ها در همه زمان‌ها و مکان‌ها الگو هستند و منحصر و محدود به انسان‌های مذهبی و جوامع شیعی و قرون گذشته نمی‌شود، بنا بر این لازم است در هر دوره‌ای، متناسب با اقتضائات آن زمان و مکان و نسل، نگاهی نو و متناسب با شخصیت فاطمه زهرا (س) باشد تا الگو و اسوه نسل‌های همان زمان و مکان قرار گیرند، نگاهی معرفت بنیاد و متکثر و بدون تحریف از جنس نگاه امام خمینی (ره)، آیت الله خامنه‌ای، شهد مطهری، علی شریعتی و محمدرضا حکیمی؛ متاسفانه فعلاً جای چنین آثاری با این نگاه حقیقت محور تقریباً خالی است.
- نویسندگان و پژوهشگران چه نقشی در تبیین زندگی حضرت زهرا (س) می‌توانند داشته باشند؟
هر نویسنده و اهل قلمی هر چند قوی و مومن و باسواد، نمی‌تواند درباره ابعاد گسترده و الهی حضرت فاطمه زهرا (س) قلم بزند و مطلب، مقاله، خطابه، کتاب مفید و علمی بنویسد، چون شخصیت آن بانوی تاریخی و معصوم دارای ابعاد وسیع قرآنی، حدیثی، فقهی، کلامی، عرفانی، اجتماعی، سیاسی، اعتقادی است، نویسنده زندگی حضرت فاطمه (س) باید لااقل از این مقولات در حد لازم سر دربیاورد و بر جنبه‌های گوناگون معارف اسلامی احاطه و اِشراف علمی داشته باشد و بتواند از متون اصیل حدیثی، تفسیری، فقهی، کلامی و تاریخی مستقیماً و به صورت استدلالی و اجتهادی بهره‌مند شود و تحلیل و نقد کند و در این موضوعات خود محقق و صاحب نظر باشد و مثلاً حدیث صحیح و غیر صحیح، ضعیف و معتبر و موثق و متواتر را تشخیص دهد در عین حال، انسان آگاه به زمان خود و تحلیلگر باشد تا بتواند اثری ارجمند، منطقی، مستند و قابل استفاده بنویسد و عرضه کند. نویسنده زندگی و فضایل حضرت فاطمه (س) و سایر معصومین (ع) عموماً باید دو جنبه را باهم و یکجا داشته باشد؛ ثواب و صواب، با این توضیح که هم باید قصد قربت و نیت توسل و ثواب داشته باشد هم به روش علمی و تخصصی و صواب بنویسد، تنها قصد ثواب کافی نیست، بلکه صواب هم لازم است.
- به نظر شما چه نکته دیگری درباره وجهه اجتماعی حضرت وجود دارد که به عنوان نکته پایانی بحث گفته شود؟ نکته‌ای که به شناخت ما از ایشان و سبک زندگی‌شان بیشتر کمک کند.
حضرت فاطمه زهرا (س) دارای شخصیت اجتماعی و ابعاد فعالیت‌های اجتماعی و انسانی جذاب و آموزنده‌ای بودند از این لحاظ بهترین الگوی انسانیت هستند و خواهند بود، الگوی هر مرد و زنی در زندگی اجتماعی در همه جای دنیا و در میان همه ملل. به نظر من، جا دارد نگاه انسانی و سیره انسان‌دوستانه حضرت فاطمه صدیقه (س)، بیشتر مورد توجه قرار گیرد و نمونه‌های واقعی و تاریخی سرگذشت ایشان از دلایلی متون تاریخی و حدیثی انتخاب و به زبان امروزی - زبان قلم، رمان، فیلم، و غیره برای مردمان مسلمان و غیر مسلمان دنیا عرضه شود.
مسئله و مشکل دیگر در جامعه ما در خصوص حضرت فاطمه زهرا (س) این است که ما عموماً و بیشتر به جای «فاطمه‌شناسی»، فاطمه‌ستایی میکنیم، به جای شناختن ابعاد مختلف زندگانی آن حضرت و الگو گرفتن از آن، بیشتر در مدح و بیان مظلومیت ایشان تلاش میکنیم که البته این هم لازم است، اما شناخت ابعاد شخصیت فاطمه زهرا (س) و معرفی آن در سطوح مختلف جامعه، واجب است که متاسفانه تریبون‌های فعال امروزی جامعه ما، عموماً در این بخش واجب یعنی معرفت زندگی و شخصیت فاطمه (س) غیر فعالند یا بی‌توجه.
نظر شما