به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، در سرسخن كتاب ماه تاريخ و جغرافيا، «توصيف، تبيين و تفسير در تحقيقات تاريخي» نوشته دكتر حسين مفتخري دانشيار گروه تاريخ دانشگاه تربيت معلم آمده است. وي مي‌نويسد تاريخي كه تنها از رخدادهاي تكرار ناپذير تأليف يافته باشد، وقايع‌نگاري صرف خواهد بود. مورخ بايد به ما بگويد در گذشته دقيقا چه روي داده است. اما مطمئنا وظيفه‌ مورخ تنها اين نيست كه واقعيات را احراز كند، بلكه بايد آن‌ها را قابل فهم نيز كند.

در بخش گفت‌وگوي كتاب ماه تاريخ و جغرافيا نيز بحث «پژوهش تاريخي، بحران روش» با سخنان دكتر غلامحسين زرگري‌نژاد، دكتر قنبرعلي رجبلو و دكتر داريوش رحمانيان بررسي شده است. زرگري‌نژاد معتقد است سرگشتگي در فهم تاريخ از سوي اهل تاريخ ناشي از بحران در مفاهيم است يعني مفهوم تاريخ در نزد اين دو هماهنگ نيست.

به باور رحمانيان، درباره مسأله روش در دانش تاريخي بايد گفت بسته به اين كه تاريخ را بر چه مبنايي تعريف كنيم، در روش‌شناسي تاريخي نيز تعاريف متعدد و متفاوت خواهيم داشت. مسأله روش‌شناسي به ويژه روش‌شناسي تاريخي بسيار فراخ‌دامن است و با بسياري از مسايل ديگر درگير مي‌شود.

رجبلو نيز معتقد است كه ساختار سنتي جامعه ما اجازه نداده است ما از اخباري‌گري و يا تاريخ نقلي به تاريخ عقلي آن‌چنان كه در غرب روي داده است پيش برويم و نوعي آشفتگي و هرج و مرج در استفاده از نظريه و روش در حوزه تاريخ كشور ما روي داده است.

در بخش نظرگاه، مأخذشناسي روش پژوهش در تاريخ نوشته حسن حضرتي، اهميت موضوع در تحقيق اثر عباس قديمي، برآوردن تاريخ با ترجمه و تلخيص حبيب‌الله اسماعيلي و تعابيري از سند و شندشناسي و نقش آن در پژوهش و توصيف اسناد تاريخي به قلم محسن روستايي به رشته تحرير درآمده است.

محدوديت‌هاي تاريخ نوشته بهزاد كريمي، نظري بر تاريخ‌نگاري كمبريج اثر گودرز رشتياني، روش‌هاي هم‌زباني به قلم حسين حاتمي و ديباي خسرواني نوشته عدالت عزت‌پور از ديگر بخش‌هاي كنكاش ماهنامه تخصصي كتاب ماه تاريخ و جغرافياست.

نشست نقد و بررسي كتاب «تاريخ افشاريه» نوشته دكتر رضا شعباني نيز كه در غرفه ديدار (سالن برگزيدگان كتاب فصل و كتاب سال) بيست و سومين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد، در اين ماهنامه تخصصي آمده است. در اين نشست غلامحسين زرگري‌نژاد و عطاءالله حسني ديدگاه‌هاي خود را درباره اين كتاب تاريخي بيان كردند.

رضا شعباني معتقد است نادر يكي از پنج نابغه بزرگ نظامي عالم در كنار انسان‌هاي سرشناسي مانند كوروش كبير، داريوش بزرگ، اسكندر و ناپلئون بناپارت است كه در جهان غرب و شرق وجود دارند. صرف نظر از شخصيت نظامي نادر كه شهره است، وي در عرصه‌هاي مختلف سياسي، اجتماعي و حتي اقتصادي و فرهنگي ذهن روشن و قدرت خلاقه بي‌نظيري داشت و در مدت بسيار كمي توانست ايران آشوب زده را از وجود افراد سركش داخلي پاك كند.

در بخش بازتاب نيز نقد تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي نوشته رحيم نيكبخت، روش‌ها و ارزش‌هاي تاريخ شفاهي اثر مرضيه سليماني و اروپا در يك نگاه به قلم محمد حسن‌نيا آمده است.

يادگارهاي ماندگار بخش ديگر اين ماهنامه تخصصي است كه به فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه آستان مقدس احمدي و محمدي نوشته ميثم جوانبخت مي‌پردازد. در بخش تاريخ‌نگاران نيز ابن‌جوزي نوشته صادق علاماتي آمده است.

كردها و فرقه دموكرات نوشته ياسر كريمي‌گيلانه و مدنيت كهن اثر عباس جداري‌كريميان در بخش پرتوهاي تلاش آمده است. همين ماه، كوتاه از تاريخ، رهاورد ديگران، پيشخوان تاريخ، نمايه و چكيده انگليسي پايان‌بخش اين ماهنامه تخصصي است. 

شماره 146 كتاب ماه تاريخ و جغرافيا به سردبيري حبيب‌الله اسماعيلي به همراه لوح فشرده فهرست كتاب‌هاي منتشر شده خرداد 89 با بهاي 1200 تومان به كوشش موسسه خانه كتاب منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان و پژوهشگران تاريخ قرار گرفته است.