سرویس استانهای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): وقتی تاریخ ادبی اردبیل را ورق می زنیم، لابهلای یادداشتها و خاطرات جسته و گریخته از زنانی یاد شده است که نقش قهرمان داشتند و حتی زنان دوره صفوی در اردبیل در علم و فضیلت سرآمد بودند. ولی آنچنان که باید حق مطلب در مورد آنان ادا نشده است.
رخشنده مستوفی از معدود زنانی است که نخستین کتاب او در دهه چهل چاپ شده است. نوشتههای این زن شاعر و نویسنده در زمینه ادبیات شفاهی و فولکلور نیز بعد از وفات او با کوشش فرزندش سیدحامد انواری و مدیر نشر مکارمی در قالب سه کتاب چاپ و منتشر شد.
مدیر نشر مکارمی ناشر سه کتاب اخیر رخشنده مستوفی در گفتوگو با خبرنگار ایبنا در اردبیل اظهار کرد: این بانو سال ۱۲۹۸ در خانوادهای از اهالی علم و فرهنگ در اردبیل به دنیا آمد. پدرش مرحوم میرزا بابا مستوفی عضو هیئت معارف و از پیشتازان ایجاد مدرسه نوین در اردبیل بود. او در کودکی پدر خود را از دست داد. شرایط نامساعد زندگی امکان ادامه تحصیل در سطوح بالاتر را به او نداد. بعد از ازدواج با آقا سیدتقی انواری که از خاندان فضیلت بود، متناسب با الزامات فرهنگی آن عصر، زمینه مطالعه کتب مختلف برای او فراهم شد. گلستان و بوستان سعدی را خواند با حافظ آشنا شد و به شعر و ادب و هنر روی آورد.
نویسندهای که دغدغه ترویج ادبیات شفاهی داشت
علی مکارمی نیا ادامه داد: مناسبات گسترده خانواده و همسرش، او را به فعالیتهای اجتماعی کشانید. از آن به بعد تربیت فرزندان، شعر و هنر، فعالیتهای اجتماعی و پژوهش در حوزههای مختلف ادبیات شفاهی به دغدغههای اصلی او تبدیل شد. این زن در عمر پر بار خود ۹ مجموعه با ارزش تالیف و به جامعه خود عرضه کرده است.
ویراستار علمی کتب این نویسنده بیان کرد: کتاب آشپزی او جزو اولین کتابهای آشپزی است. «طباخی در چهار فصل»، «آخیملی سؤزلر»، «مثللر»، «سولقون چیچکلر پوزقون دیلکلر»، «ترکی ناغیللار»، «یئمهلیلر»، «اخلاقباره سینده نظرلر»، به زبان ترکی و «درسهایی برای زندگی»، «خدا را شناختم» به زبان فارسی از جمله کتابهای به یادگار مانده از این زن نویسنده است. بانو مستوفی شهریور ماه سال ۱۳۷۴ در هفتادو شش سالگی بدرود حیات گفت.
معرفی سه عنوان کتاب از بانو مستوفی
در ابتدای کتاب «مثللر دشونجه قایناغی حکمت چاناغی»، از کلمه هو و الله سخن گفته میشود و مثلهای که در آن نام الله و خلقت انسان به کار برده شده آمده است. به طور مثال «الله داغینا باخار، قار وئرر» یعنی خدا به کسی ثروت میدهد که به جایش خرج کند و به دیگران منفعت برساند. این مثل به طور کامل در این کتاب تحلیل و معنا شده است. در ادامه فصل، تعداد ۷۳۰ مثلی که به زبان ترکی با حروف الف شروع میشود با تحلیل و معنا نوشته شده است. علاقهمندان به مثل های ترکی در ادامه از حروف «ب» تا «ی» مثلهای مختلف با مضمونهای کاربردی و اخلاقی را میتوانند در این کتاب یاد بگیرند.
کتاب «آخیملی سؤزلر (امثال و حکم اصطلاحات آذربایجانی)» جلد دوم از مجموعه نوشتههای بانو مستوفی در زمینه ادبیات شفاهی است. در مقدمه این کتاب به قلم اسماعیل نوذریان آمده است؛ امثال و حکم و اصطلاحات در هر جامعهای خاستگاه مردمی والا دارد و یکی از غنیترین و پر احساسترین بخشهای ادبیات عامیانه را در بر میگیرد. این گونه آثار قبل از آنکه به زیور طبع آراسته و در گنجینههای ادب جایی را اشغال کنند در ادوار مختلف تاریخی سینه به سینه دلهای مشتاق را با آهنگ شور و عاطفه به ترنم واداشته و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافتهاند.
خوشبتانه امروزه از یک سو کششهای درونی انسانها برای حفظ میراثهای فرهنگی – هنری افزونتر شده و از سوی دیگر تمایل به آگاهی از فرهنگ نیاکان و زاد و بوم در بین اقشار مردم بیشتر میشود.
نویسنده کتاب نیز در سال ۱۳۷۳ در مقدمهای بعد از تبیین ویژگیهای مثل و اصطلاحها به زبان ترکی نوشته است: هدف من از نوشتن این مجموعهها ادای وظیفهام به فرهنگ اصیل خود و آشنا کردن نسل آینده با نصیحتها، سخنان و ضربالمثلهای به جا مانده از مادران و پدرمان است. همه ما باید از این سخنان ارزشمند فایده برده و در زندگیمان به کار ببندیم.
آداب و رسوم گذشتگان در یک کتاب
اما کتاب «سولقون چیچکلر پوزقون دیلکلر (شانلی ائلیمیزین کئچمشی قایدالاری)»، به تالیف رخشنده مستوفی در ۱۹۵ صفحه به تییبن آداب و رسوم منطقه آذربایجان پرداخته است. در این کتاب از مراسم مردم آذربایجان و اردبیل در پیشوازی از بهار و سال نو گرفته تا اعیادی چون نیمه شعبان، فطر، قربان و غدیر خم سخن گفته شده است. در این کتاب شخصیت های مهم و تاثیرگذار در اردبیل معرفی می شوند. از جمله موللا ابراهیم و عظمت خانم و نام خیلی از اعیان و تاجران و خدماتی که برای شهر کردهاند، آورده شده است.
خوانندگان با مطالعه این کتاب در کنار انواع مراسمها و عقیدههای بومی با بازیهای محلی، معماری، خوراکیها، نحوه پوشش، محلات قدیم و مکتبخانههای اردبیل آشنا میشوند.
نظر شما