به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین رونمایی از کتاب «تاریخ شفاهی» به قلم حمید قزوینی، با حضور علیرضا کمرهای، پژوهشگر و نویسنده ادبیات پایداری؛ سعید فخرزاده، نویسنده ادبیات پایداری؛ غلامرضا عزیزی، پژوهشگر اسناد و تاریخنگار؛ حمید قزوینی، نویسنده اثر و با اجرای گلشن روغنی یکشنبه ۴ آبان در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد.
در ابتدای برنامه، علیرضا کمری، پژوهشگر و نویسنده ادبیات پایداری، به موضوع یا شخصمحور بودن تاریخ شفاهی اشاره کرد و گفت: کتاب «تاریخ شفاهی» اثر حمید قزوینی، حاوی نکاتی است که دیگران به آن پرداختند، اما وجه تمایز آن، درنگها و نکتههایی هست که در این اثر وجود دارد. در بخشی از کتاب به موضوعمحور یا شخصمحور بودن تاریخ شفاهی اشاره کرده است. تاریخ شفاهی میتواند تلفیقی از شخص و موضوع باشد. آن چیزی که در تاریخ شفاهی که کمتر مورد اعتنا واقع شده، جزئینگری است.
او در ادامه به وجه تمایز خاطرهنویسی و تاریخ شفاهی پرداخته و بیان کرد: در خاطرهنویسی، نخست، «شخص» را میشناسیم نه «رخداد». اما در تاریخ شفاهی، این وضعیت متفاوت است. در تاریخ شفاهی، موضوع و مسئله مرکز توجه است و فرد خاطرهگو، به مثابه سندی زنده است که پژوهشگر به آن رجوع میکند تا چرایی و چگونگی موضوع را کشف کند. در اینجا مصاحبهکننده سهم و نقش مؤلفانه دارد.
پژوهشگر و نویسنده ادبیات پایداری، با تاکید بر لزوم تعامل بین مصاحبهشونده و مصاحبهکننده تصریح کرد: مصاحبه، استنطاق است. مصاحبه نطق شخص است از آنچه دیده و شنیده. در کتاب نکاتی را درباره مصاحبهکننده و مصاحبهشونده اشاره کرده است. مصاحبهکننده بنا نیست که مصاحبهشونده را محاکمه کند، و باید تعاملی بین آنان باشد. در بخش دیگری از کتاب، به آفرینش هنری اشاره میکند که بحث قابل توجهای است. اگر خلاقیت هنری و نحو زبان و روایت بر متن قالب شود، آن وقت خلوص از متن دور میشود. با اینکه زیبایی، متن را جذاب و پرکشش میکند، اما در مسائل تاریخ شناختی مشکل ایجاد میکند.
مسئله ثبت خاطرات، در ایران در جا افتاده است
در ادامه، حمید قزوینی، نویسنده اثر، درباره علت و انگیزه نگارش کتاب «تاریخ شفاهی» گفت: یادداشتهایی که در سایت تاریخ شفاهی مینوشتیم، وقتی به تعداد قابل توجهی رسید، به این فکر افتادیم که خوب است اینها به کتاب تبدیل شود. همین موضوع انگیزهای در ما ایجاد کرد و کتاب را نوشتیم و با همکاری انتشارات آلاحمد منتشر کردیم.
او، به تاثیر تفاوتهای فرهنگی در تاریخ شفاهی پرداخت و عنوان کرد: تفاوتهای فرهنگی و تاریخی در کیفیت مصاحبههای تاریخ شفاهی تأثیرگذار است. در ایران، طی سی سال اخیر؛ مسئله ثبت خاطرات برای صاحبان خاطره در جا افتاده است و آثار زیادی نیز در این حوزه به چاپ رسیده. اما در فرهنگ لبنان، بهطور مشخص دو مسئله وجود دارد: نخست، اینکه بسیاری از مسائل و موضوعات مکتوم هستند و فرد نمیتواند بهراحتی خاطره بگوید. مسئله دوم این است که مصاحبه تاریخ شفاهی، را با مصاحبه رسانهای اشتباه میگیرند.
کتاب «تاریخ شفاهی» حاصل تجربیات نویسنده است
سعید فخرزاده، نویسنده ادبیات پایداری؛ به معرفی فصلبندی موضوعی کتاب پرداخت و بیان کرد: کتابی «تاریخ شفاهی» از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول شامل تحقیقاتی پیرامون مباحث نظری حوزه تاریخ شفاهی است. در این بخش، به کتابهایی که در کشورهای دیگر نوشته شده، پرداخته شده است و توصیفهایی درباره مباحث نظری ارائه شده. بخش دوم کتاب از مرحله مصاحبه شروع شده و تا پایان مرحله تدوین ادامه پیدا میکند. این بخش شامل چند فصل است که در آنها نویسنده از تجربیات شخصی خود استفاده کرده است و حاصل سالها فعالیتاش در حوزه تاریخ شفاهی را در قالب یک فهرست موضوعی عنوان کرده.
او ادامه داد: حمید قزوینی، مصاحبههای زیادی انجام داده و در این مسیر به نکات مهم و قابلتوجه رسیده است. برای مثال، به این نتیجه رسیده که مدت زمان مصاحبه نباید بیشتر از یک ساعت و نیم باشد؛ چرا که اگر یکی از دو رکن اصلی مصاحبه، یعنی مصاحبهگر یا مصاحبهشونده خسته شود، کیفیت مصاحبه بهشدت پایین میآید. نویسنده اثر، تجربیات مختلف و متنوعی در مصاحبههای خود داشته و حاصل این تجربیات را در این کتاب جمعآوری کردهاست. این کتاب میتواند راهنمای بسیار خوبی برای کسانی باشد که میخواهند در حوزه تاریخ شفاهی فعالیت کنند.
تاریخشفاهی را در قالبهای مختلف عرضه کنیم
غلامرضا عزیزی، پژوهشگر اسناد و تاریخنگار، تعریفی از تاریخ شفاهی پرداخت و گفت: اگر تاریخ شفاهی را «مصاحبهای فعال بدانیم که با شاهدان عینی بهمنظور تاریخنگاری انجام میشود،» و همین تعریف را بپذیریم، در این حالت ما با یک متن اولیه مواجه هستیم؛ متنی که حاصل گفتوگوی فعال بین مصاحبهکننده و مصاحبهشونده است و بهصورت خاطرات چاپ میشود.
او افزود: ممکن است ظاهر و قالب این متن، شعر باشد. به عنوان مثال کودتای ۲۸ مرداد را در قالب شعر کار کنیم. قرآن، که بالاترین کتاب و مقدس است در قالب شعر هم آورده شده. در صورتی که خروجی تاریخ شفاهی در قالب داستان کودکانه یا شعر منتشر شود، مانعی ندارد. وقتی بالاترین کتاب که کلام خدا است، در قالبهای متفاوت آمده، چرا ما نتوانیم تاریخ شفاهی را در قالبهای مختلف ارائه کنیم؟
نظر شما