به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ کتاب «جعبه ابزار تحلیل گفتمان» نوشتهٔ جیمز پل جی و با ترجمهٔ فاطمه عظیمی‌فرد، توسط نشر نویسه پارسی منتشر شده است.

تحلیل گفتمان یا گفتمان‌شناسی که یکی از زیرشاخه‌های زبان‌شناسی خوانده می‌شود و با آثار گفتمان‌کاوان غربی معرفی شد، از سه دهه قبل به‌عنوان روش پژوهش و چهارچوب نظری در ایران مطرح شده است. تحلیل گفتمان امروزه به گرایشی چندرشته‌ای و بین‌رشته‌ای تبدیل شده است و به مطالعات زبان نوشتاری، گفتاری، رسانه‌ای و یا هر پدیده نشانه‌ای می‌پردازد. پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه زبان‌شناسی در داخل و خارج از کشور عمدتاً به معرفی تحلیل گفتمان به‌عنوان یک روش پژوهش معطوف بوده و کمتر رویکرد عملی در تحلیل گفتمان مورد توجه قرار گرفته است.

تحلیل گفتمان، مطالعۀ کاربرد زبان در جهان است و فقط به گفتن جمله‌ها محدود نمی‌شود بلکه انجام کارها را نیز دربرمی‌گیرد. در اکثر کتاب‌های تحلیل گفتمان، مجموعه‌ای از توضیحات و مثال‌ها ارائه می‌شود؛ اما به خواننده تمرین‌های زیادی که خود او قادر به انجام آن باشد، عرضه نمی‌شود. افزون بر این، جزئیات «چگونگی» رویکردهای مختلف به تحلیل گفتمان نیز ارائه داده نمی‌شود. کتاب حاضر، در کنار توضیحات و مثال‌ها، انجام تمرین‌های زیادی را بر عهده خواننده می‌گذارد و دستورالعمل‌های جزئی درباره «چگونگی» کار ارائه می‌دهد. در این کتاب ۲۸ ابزار برای تحلیل گفتمان معرفی می‌شود. در هر مورد، ابزار مدنظر معرفی می‌شود و مثالی از چگونگی کاربرد آن ارائه می‌گردد. سپس، به خوانندگان داده‌ها و سؤالاتی داده می‌شود که به آنها اجازه می‌دهد کاربرد ابزار را تمرین کنند. اما منظور از «ابزار» در تحلیل گفتمان چیست؟ هر ابزار در تحلیل گفتمان، نوعی سؤال مشخص در مورد داده‌ها است. هر سؤال موجب می‌شود خواننده دقیق‌تر به جزئیات زبان، چه شفاهی و چه نوشتاری بپردازد. همچنین هر سؤال موجب می‌شود تا خواننده این جزئیات را با منظور و هدف گویندگان و نویسندگان و آنچه به دنبالش بوده‌اند، پیوند بزند و در واقعیت بیرونی با روشی ارتباط دهد که آنها زبان را به آن شیوه به کار برده‌اند.

جیمز پل جی در کتاب حاضر که چاپ دوم «جعبه ابزار تحلیل گفتمان» است، با زبانی ساده و روان و با رویکردی کاملاً کاربردی به تحلیل گفتمان، تلاش کرده است در قالب ۲۸ ابزار و با ارائه مثال‌ها و تمرین‌های متعدد، نحوه تحلیل گفتمان را برای علاقمندان تازه‌کار، گام به گام شرح دهد. ازاین‌رو، باید کتاب حاضر را از معدود کتاب‌های تحلیل گفتمان دانست که به جای رویکرد نظری، به کاربرد معطوف است و می‌تواند مخاطبان گسترده‌ای از رشته‌های مختلف علوم انسانی اعم از زبان‌شناسی، ارتباطات، علوم سیاسی و … داشته باشد. یکی از ویژگی‌های کتاب حاضر، ارجاع مکرر به داده‌هایی یکسان از زوایای متعدد در بخش‌های مختلف کتاب است، به‌طوری‌که به آرامی از داده‌ها ابهام‌زدایی می‌شود. کتاب حاضر می‌تواند به‌عنوان کتاب درسی در کلاس‌های تحلیل گفتمان در رشته‌های زبان‌شناسی و غیرزبان‌شناسی و حتی آموزش سواد رسانه‌ای که این‌روزها در سطح کشور مطرح است، تدریس شود. مدرسان می‌توانند مثال‌های بومی را جایگزین مثال‌های کتاب کنند.

رویکرد پل جی در تحلیل گفتمان از نوع «تحلیل گفتمان کاربردی» یا «زبان‌شناسی کاربردی» است. این بدان معناست که: در پژوهش‌های تجربی، سؤالات بسیار زیادی برای پرسیدن، موضوع‌های متعدد برای مطالعه و انواع مختلف داده برای جمع‌آوری وجود دارد. از آنجایی‌که در اینجا انتخاب‌های متعددی پیش روست، چرا سؤالات، موضوع‌ها و داده‌هایی انتخاب نشوند که به مسائل و مشکلات مردم، جامعه و دنیا می‌پردازند؟ زمانی‌که انتخاب‌هایمان را بر این اساس قرار دهیم که چگونه پژوهش ما به مسائل و مباحث گسترده‌تری کمک خواهد کرد، پژوهش کاربردی انجام می‌دهیم. با نتیجه‌گیری براساس سلایق به جای رجوع به داده‌های واقعی، معیارهای تجربی را کم و کارمان را سیاسی نمی‌کنیم. در این کتاب موضوع‌های زبانی و داده‌هایی انتخاب شده است که نتیجه مسائل اجتماعی، فرهنگی و نهادی است. خوانندگان مفروض این کتاب کسانی نیستند که درباره زبان‌شناسی و دستور زبان اطلاعات زیادی دارند.

کتاب حاضر در چهار بخش تنظیم شده است. عناوین ابزارهای ارائه شده در بخش‌های اول و دوم عامیانه‌تر انتخاب شده‌اند درحالی‌که عناوین ابزارهای بخش‌های سوم و چهارم فنی‌تر هستند. در ترجمه عناوین ابزارها تلاش شده است این تمایز حفظ گردد.