سرویس مدیریت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در روزگاری که خردهفروشیها در حال پوستاندازی دیجیتالاند، کتابفروشیهای محلی با واقعیتی تلخ مواجهاند: کاهش فروش، کاهش حضور مشتریها و افزایش نرخ توقف فعالیت. به نظر میرسد چراغ کتابفروشیهای محلی بسیاری در تهران و سایر شهرهای کشور بیصدا خاموش، یا آهسته آهسته آهنگ فعالیت را تغییر و ویترین آنها، از کتاب خالی و محل عرضه اقلام غیرکتابی میشود. مکانهایی که زمانی نهفقط محلی برای فروش کتاب، بلکه کانونی برای فرهنگسازی و ارتباط اجتماعی بودند.
بسیاری از کتابفروشیهای محلی دیگر توان خرید کتابهای جدید را ندارند و همچنان همان قدیمیها در قفسه آنها باقی مانده به امید مشتری گذری. این درحالی است که کتابفروشیهای محلی در کشورهای مختلف، با وجود رقبای سرسختی مانند فروشگاههای آنلاین و صاحبنام و پُرطرفدار مثل آمازون، نهتنها زندهاند؛ بلکه راههای موثری برای تقویت جایگاه خود پیدا کردهاند.
اما آیا این افول، سرنوشت محتوم کتابفروشیهاست؟ یا آنها میتوانند با بازاندیشی در استراتژی بازاریابی و استفاده از ابزارهای نوین، دوباره در مرکز توجه قرار گیرند؟ یکی از کلیدهای این بازگشت، «بازاریابی جغرافیایی» یا همان Local SEO است؛ مفهومی که به طرز شگفتانگیزی هنوز در بسیاری از کتابفروشیهای سنتی ناشناخته است.
بازاریابی جغرافیایی چیست و چرا برای کتابفروشان حیاتی است؟
«بازاریابی محلی» یا «جغرافیایی» به زبان ساده یعنی حضور هوشمندانه در نتایج جستوجوی آنلاین برای مخاطبانی که در همان محدوده جغرافیایی به دنبال محصول یا خدماتی میگردند.
بهعنوان مثال وقتی کاربری در یکی از خیابانهای تهران یا هر نقطه دیگری از ایران، عبارت «کتابفروشی نزدیک من» یا «خرید کتاب رمان» در محله زندگیاش را جستوجو میکند، تنها فروشگاههایی در نتایج دیده میشوند که در نقشه گوگل، اطلاعات دقیقی دارند، بهروزرسانی شدهاند و توانستهاند با بهینهسازی محتوای دیجیتال خود، موتورهای جستوجو را متقاعد کنند که «درستترین پاسخ» هستند.
تجربههای موفق: از کتابفروشان محلی تا فروشگاههای مستقل جهانی
در ایالات متحده، کتابفروشیهای مستقل با وجود سلطهی بلامنازع آمازون بر بازار کتاب، رشد معناداری داشتهاند. گزارش Investopedia در آوریل ۲۰۲۵ نشان میدهد که تعداد کتابفروشیهای مستقل آمریکا از هزار و ۷۰۱ باب در سال ۲۰۲۱ به بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ باب در اواسط دهه رسیده است. رمز موفقیت این رشد چیست؟
۱. اتکا به جامعه محلی: کتابفروشیهای موفق نهتنها کالا میفروشند بلکه رویداد برگزار میکنند - از نشستهای نویسندگان و باشگاههای کتاب تا کارگاههای آموزشی و داستانخوانی برای کودکان.
۲. گزینش تخصصی و تجربه شخصیسازی شده: برخلاف الگوریتمهای آمازون، کتابفروشیها با شناخت سلیقه مشتریان محلی، پیشنهادهایی واقعی و انسانی ارائه میدهند.
۳. حضور فعال و شبکههای اجتماعی: بسیاری از کتابفروشیها به پلتفرمهای آنلاین مستقل پیوستهاند تا کنار فروش فیزیکی، حضور دیجیتالی مؤثری هم داشته باشند.
چرا این الگو در ایران ناشناخته مانده است؟
بررسی دلایل تعطیلی بسیاری از کتابفروشیهای محلی در تهران حاکی از آن است که بسیاری از آنها یا از مفهوم Local SEO بیاطلاعاند، یا آن را کاری پُرهزینه و «برای برندهای بزرگ» میدانند؛ درحالی که بهروزرسانی رایگان پروفایل گوگل، ثبت دقیق آدرس، افزودن تصاویر محیط کتابفروشی، و ترغیب مشتریان به نوشتن نظرات، هیچ هزینهای ندارد — و گام اول دیده شدن است.
توصیههایی برای کتابفروشان محلی ایران
ثبت فروشگاه در گوگل با عنوان رسمی صاحب کسبوکار: حضور در نقشه گوگل نهتنها اعتبار میآورد، بلکه به شناسایی آسان کتابفروشی از سوی مشتریان منجر میشود.
از مشتریان بخواهند نظر بگذارند: هر نظر مثبت یک گام در جلب اعتماد دیگران است. پاسخگویی به نظرات منفی هم نشاندهندهی مسئولیتپذیری است.
انتشار تصاویر واقعی و باکیفیت: با هدف نمایش محیط فروشگاه برای مشتری
انتشار محتوای محلی: نوشتن درباره کتابهایی که با فضای محله مرتبطاند، یا اطلاعرسانی درباره رویدادهای محلی.
همکاری با کسبوکارهای اطراف: ایجاد بستههای ترکیبی با کافهها، مراکز آموزشی یا هنری محلی، میتواند جریان جدیدی از مشتریان را روانه کتابفروشی کند.
درمجموع بازاریابی جغرافیایی برای کتابفروشیهای محلی، نه ابزار لوکس که یک ضرورت حیاتی است. در شرایطی که فروش آنلاین در حال بلعیدن بازار سنتی است، دیدهشدن در «جستوجوهای محلی» میتواند رمز بقا باشد.
کتابفروشیها بیش از آنکه فقط کالا بفروشند، حامل بخشی از حافظه فرهنگی و اجتماعی هر محلهاند. اگر این حافظه قرار است بماند، باید زبان مخاطب امروز را بشناسد - و یکی از مؤثرترین زبانهای این نسل، موتور جستوجوست.
بنابراین به زبان ساده، اگر کتابفروشی محلی در گوگل پیدا نمیشود، برای بسیاری از مشتریان بالقوه، اصلاً وجود خارجی ندارد.
نظر شما