سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): حسین آقا ممتحنی معروف به حمید حاجی‌زاده سبزواری و «پدر شعر انقلاب» در سال ۱۳۰۴ در شهر سبزوار در استان خراسان رضوی و حدود ۳۰۰ کیلومتری مشهد مقدس در خانواده‌ای مذهبی و فرهنگی به دنیا آمد. تربیت دینی و محیط فرهنگی خانواده، اولین بذرهای عشق به ادبیات را در او کاشت. پدرش «عبدالوهاب» شاغل ساده‌ای بود که قریحه شعری داشت اما جدش، ملا محمدصادق ممتحنی، شاعری بود که «مجرم» تخلص می‌کرد. حمید دوران نوجوانی را با مطالعه دیوان شاعران بزرگ کلاسیک و آثار دینی سپری و از همان سال‌ها علاقه‌مندی به شعر را به شکل جدی دنبال کرد. تحصیلات رسمی خود را تا مقطع دیپلم ادامه داد، اما دانش گسترده ادبی و اجتماعی‌اش را بیشتر مدیون مطالعات عمیق و ارتباط با فضای فرهنگی و دینی بود. جامع المقدمات را نزد میرزا حبیب جوینی خوانده بود و نزد پدرش اصول شاعری را آموخت. از ۱۴ سالگی به سرودن شعر پرداخت و اشعارش را در دفتر شعری با نام فریادنامه می‌نوشت. اولین بار در سبزوار کتابفروشی‌ای به نام خسروی شعرهای حمید را چاپ کرد و فروخت.
سبزواری به سرعت به جمع شاعران متعهد و فعال در فضای ادبی و سیاسی آن زمان پیوست و اشعارش را در قالب‌های سنتی و با زبانی دردمند و اعتراض‌آمیز می‌سرود. در سال ۱۳۳۱ در آزمون استخدامی آموزش و پرورش، با کسب رتبه سوم، جذب شد. سبزواری در ۱۳۳۱ ازدواج کرد و یک سال بعد از ازدواج، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ برای او گرفتاری‌هایی به وجود آورد و تحت تعقیب قرار گرفت. سبزواری مدتی متواری بود و زمانی را در شهر اسفراین مخفی شد. در نهایت خود را به شهربانی سبزوار معرفی کرد و چهار سال در وضعیت بلاتکلیفی و تعلیق طی کرد تا سرانجام تبرئه شد. بعد از حوادث مرداد ۱۳۳۲ وی از وزارت آموزش و پرورش اخراج شد. وی مدتی در شرکتی که سنگ معدن استخراج می‌کرد در اطراف سبزوار و شاهرود کار کرد و مدتی را نیز با اجاره حمام در سبزوار گذراند. بعدها در بانک بازرگانی (بانک تجارت پس از انقلاب) مشغول به کار شد. وی بعدتر در سال ۱۳۵۷ به تهران رفت و عضو انجمن ادبی شد. سبزواری پس از انقلاب اسلامی ایران، مهم‌ترین فعالیتش، شاعری بود. شعر او شناسنامه انقلاب شد. از بانک استعفا داد و به شاعری پرداخت، کمتر حادثه یا رویدادی بعد از انقلاب روی داده که انعکاس آن در شعر او نیامده باشد نشان درجه یک فرهنگ و هنر، چهره ماندگار دوره سوم؛ نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر و برنده جایزه کتاب سال برای کتاب سرود درد در کارنامه حمید سبزواری ثبت شده است. سبزواری، نامی که در ادبیات انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین شاعران متعهد ثبت شده است، چهره‌ای است که با صدای شعر خود، تحولات بزرگ اجتماعی و سیاسی کشور را روایت کرد. شاعری که نه تنها سبک شعری خاص خود را داشت، بلکه وظیفه‌ای فرهنگی و تاریخی را نیز به عهده گرفت؛ وظیفه‌ای که جز با پایبندی عمیق به ایمان و ملت‌دوستی میسر نبود. آثار حمید سبزواری، نمایانگر یک هنرمند متعهد است که توانسته سنت شعر فارسی را در خدمت مضامین جدید و انقلابی قرار دهد. او با حفظ اصول وزن و قافیه در شعر فارسی، موضوعاتی چون آزادی، عدالت، ایمان و ایثار را به زبان شعری نافذ و در عین حال زیبا بیان کرد.
«کاروان سپیده» یکی از آثار وی، مجموعه‌ای شامل اشعار انقلابی و حماسی که از روزهای پیش از انقلاب تا سال‌های اولیه نظام جمهوری اسلامی را پوشش می‌دهد. این کتاب بازتابی از مبارزه و پیروزی مردم ایران است و بسیاری از اشعار آن به سرودهای ملی تبدیل شده‌اند. همچنین «چشمه خورشید» این مجموعه، بیانگر تجربه‌های شاعر در دوران دفاع مقدس است. اشعاری که ترکیبی از حماسه، سوگ و ستایش از مقاومت و ایثار رزمندگان را در خود دارد و به دفعات در جبهه‌ها و مراسم ملی خوانده شده است. «سرود رهایی» نیز کتابی شامل اشعار مبارزه با طاغوت و استبداد که پیش از انقلاب سروده شده‌اند و تصویری زنده از فضای اعتراض و خواست مردم برای آزادی ارائه می‌دهد. برخی از اشعار سبزواری به نمادهای فرهنگی انقلاب تبدیل شده‌اند و در خاطره‌ها همچنان مانده‌اند. این بانگ آزادی‌ست، کز خاوران خیزد / آوای این نهضت، از خون جوان خیزد و همچنین سرودی که تجلیل از شخصیت امام خمینی (ره) و نمادی برای امید و مقاومت شد؛ خمینی ای امام، خمینی ای امام / ای مجاهد، ای مظهر شرف. از جمله این موارد است.
پیام تسلیت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پی درگذشت حمید سبزواری در ۲۳ خرداد ۱۳۹۵، سندی معتبر بر اهمیت و جایگاه ویژه این شاعر است. رهبر انقلاب، سبزواری را «نمونه‌ای کامل از شاعر انقلاب» خواندند که «سخت‌کوش، شجاع، ثابت‌قدم و موقع‌شناس» بود و هنر فاخر خود را در خدمت انقلاب گذاشت. این پیام نشان می‌دهد که شعر سبزواری، فراتر از یک بیان هنری، یک ابزار تأثیرگذار فرهنگی و اجتماعی بوده که به شکل‌گیری و تثبیت هویت انقلاب کمک کرده است. رهبر انقلاب با تاکید بر «وفاداری شاعر به اسلام و انقلاب»، نقش فعال او را در همراهی با مردم و آرمان‌های انقلاب برجسته کرد. شاید مهم‌ترین نکته در پیام ایشان، اشاره به اینکه اشعار سبزواری «ثروتی درخور برای ادبیات انقلاب» هستند، تأکیدی است بر ماندگاری و ارزش هنری و معنوی آثار او در طول زمان. حمید سبزواری در ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ در سن ۹۱ سالگی درگذشت و بنا به وصیتش در زادگاهش سبزوار به خاک سپرده شد. اما میراث کلامی او همچنان زنده است و نسل‌های بعد، شعر او را به عنوان صدای مقاومت، امید و ایثار به یاد خواهند سپرد. وی نمونه بارز شاعر متعهدی است که شعر را از محصور بودن در هنر صرف، به عرصه‌ای برای تأثیرگذاری اجتماعی و تاریخی تبدیل کرد. پیام رهبر انقلاب، تاییدی بر این نکته است که او نه تنها یک شاعر بود، بلکه نماینده فرهنگی و اجتماعی یک دوران تاریخی پرچالش و تحول‌آفرین. او یادآور می‌شود که شعر می‌تواند هم «زیبا» باشد و هم «پیام‌آور»، و در مسیر تاریخ، سنگری برای مردم و انقلاب.
نظر شما