به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از الجزیره نت- تکیه هیران در منطقه شقلاوه استان اربیل، با قدمتی ۴۰۰ ساله، یکی از مهم‌ترین مراکز حفظ میراث دینی و ادبی در اقلیم کردستان عراق به‌شمار می‌رود. این مکان مذهبی و عرفانی، مجموعه‌ای ارزشمند از نسخه‌های خطی و کتاب‌های نادر را در خود جای داده که برخی از آنها قدمتی بالغ بر ۷۰۰ سال دارند.
در میان آثار باقی‌مانده در تکیه تاریخی هیران، نسخه‌ای یتیم از دیوان شاعر نام‌آشنای فارسی، انوری، به چشم می‌خورد؛ برگی باارزش که به سال ۶۹۶ هجری قمری (۱۲۹۷ میلادی) بازمی‌گردد و شامل رباعیاتی فارسی است که از کهن‌ترین متون ادبی کشف‌شده در شمال عراق به‌شمار می‌آیند.
انوری با نام کامل «عین‌الفضلاء ابوالنجم علی بن ابی‌بکر انوری»، از شاعران برجسته دوره سلجوقی در قرن ششم هجری بود. او با سبک پیچیده، زبان دقیق و اشعار فلسفی و عرفانی خود، تأثیری ماندگار بر جریان شعر فارسی گذاشت و الهام‌بخش شاعرانی چون خاقانی و نظامی شد. انوری گرچه در دربار سلطان سنجر حضور داشت، اما سال‌های پایانی عمر خود را در انزوا و زهد سپری کرد و همین حال‌وهوا در بسیاری از اشعارش بازتاب یافته است.
مسئول تکیه، کاکی هیران، در گفت‌وگو با خبرگزاری آناتولی تأکید کرد که این مکان از دیرباز نقشی مهم در حیات دینی، صوفیانه و علمی منطقه ایفا کرده است. به‌گفته او، مجموعه آثار باقی‌مانده اکنون در اتاقی ویژه در کتابخانه تکیه نگهداری می‌شوند تا از آسیب‌های احتمالی محافظت شوند.
با این حال، این میراث در طول دهه‌های گذشته از آتش جنگ‌ها در امان نبوده است. تکیه هیران در سال ۱۹۶۱ هدف حمله رژیم بعث عراق قرار گرفت و بخش زیادی از نسخه‌های خطی و اسناد آن در آتش سوختند. در سال ۱۹۸۷ نیز بار دیگر مورد اصابت قرار گرفت که به تخریب بخشی دیگر از آثار آن انجامید. مسئولان تکیه، نجات‌یافتن حتی برخی از صفحات و مجلدات را «معجزه‌ای تاریخی» توصیف می‌کنند.
در کنار دیوان انوری، این تکیه نسخه‌هایی به سه زبان فارسی، عربی و ترکی را در خود جای داده است؛ تنوعی که نشان از غنای فرهنگی و تاریخی منطقه در دوره‌های مختلف اسلامی دارد.
از جمله اسناد شاخص می‌توان به نسخه‌ای خطی از دوران عثمانی به طول ۶ متر اشاره کرد که در سال ۱۷۳۱ میلادی نوشته شده و در آن به نام عبدالقادر گیلانی، عارف و شاعر بزرگ ایرانی قرون پنجم و ششم هجری، اشاره شده است.
همچنین مجموعه‌ای از کتاب‌های دینی و علمی چاپ‌شده به نام عبدالقادر گیلانی در دوران سلطان عبدالعزیز عثمانی (۱۸۶۱ تا ۱۸۷۶ میلادی) نیز در این مکان نگهداری می‌شود. این آثار که قدمتی حدود ۱۷۰ سال دارند، به موضوعاتی همچون نحو، بلاغت و فقه می‌پردازند.
با وجود تمامی ویرانی‌ها و تهدیدها، تکیه هیران همچنان مأمنی برای حفظ بخشی از حافظه تاریخی، دینی و ادبی منطقه است. با این حال، مسئولان تأکید می‌کنند که ادامه این مسیر نیازمند حمایت علمی و نهادی برای جلوگیری از فرسایش و نابودی این میراث ارزشمند است.
نظر شما