سرویس بین‌الملل خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: قاعده‌ای کلی بر نام‌گذاری بسیاری از عوارض جغرافیایی حاکم است که می‌توان آن را چنین تبیین کرد: نام سرزمین‌ها و کشورها عمدتاً برگرفته از نام قبایل و گروه‌های قومی ساکن در آن مناطق است. اکثر نام‌های رودخانه‌ها از رنگ یا سیمای ظاهری آب‌هایشان و نام کوه‌ها معمولاً از شباهت آن‌ها به دیگر اشیاء نشأت می‌گیرد. اما در خصوص دریاها، نام‌ها غالباً از سرزمین‌ها و کشورهایی که در مجاورت آن‌ها قرار دارند، اقتباس شده‌اند.

دریایی که تمامی کرانه‌های جنوبی ایران را در بر گرفته، به سبب آنکه بخش عمده‌ای از ساحل آن به استان فارس ایران تعلق دارد و همچنین به دلیل پیشگامی ایرانیان – مردمان فارس و پارسیان باستان – به عنوان نخستین اقوامی که در این منطقه با جهان غرب ارتباط برقرار کردند، «دریای فارس» یا «خلیج فارس» نام گرفته است. از سپیده‌دم تاریخ مکتوب و تدوین متون جغرافیایی، این پهنهٔ آبی بدین نام شناخته شده است.

واژهٔ «پارْس» یا «فارْس»، در تلفظ یونانیان باستان به صورت «پِرس» درآمده و همین واژه نیز در نام‌گذاری این خلیج به کار رفته است.

آریانوس، مورخ نامدار یونانی (سدهٔ دوم میلادی)، از خلیج فارس با عنوان «پِرسیکون کُلپوس» (Persikon Kolpos) یاد کرده که دقیقاً به معنای «خلیج فارس» است.

استرابون، جغرافیدان برجستهٔ یونانی (حدود ۵۸ ق.م – ۲۵ م.)، بارها در آثار جغرافیایی خود این نام را به کار برده است.

کورتیوس روفوس، مورخ نامی لاتین، در کتاب خود دربارهٔ تاریخ اسکندر، از این دریا با عنوان «آکواروم پِرسیکو» (Aquarum Persico) نام برده است که «آب‌های فارس» معنی می‌دهد.

تمامی جغرافی‌دانان و مورخان عرب نیز همواره نام کهن این دریا را به کار بسته‌اند.

ابن خردادبه، نویسندهٔ کهن‌ترین متن جغرافیایی عربی با عنوان «المسالک و الممالک»، این پهنهٔ آبی را «بحر فارس» (دریای فارس) نامیده است.

افزون بر مورخان و جغرافی‌دانان نامدار عرب، در سایر متون عربی نیز که تا به امروز به این دریا اشاره کرده‌اند، از آن با عناوین «بحر فارس»، «بحر الفارسی» یا «خلیج فارس» یاد شده است؛ تمامی این عناوین، «دریای فارس» یا «خلیج فارس» را افاده می‌کنند.

منبع: مقالات سعید نفیسی (در زمینهٔ تاریخ تصوف، فرهنگ و ادبیات ایرانی)، به کوشش مسعود عرفانیان، تهران: انتشارات بنیاد دکتر محمود افشار، ۱۳۹۷، جلد ۳، صفحات ۶۱۷–۶۲۳.

‌