سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): فریبا حیدرپور - حاج سید کاظم پورکاظم در ششم خرداد ۱۳۲۴ ه.ش در بخش میهن آباد (سابله) از توابع شهر بستان و به مرکزیت سوسنگرد (دشت آزادگان) در خانواده‌ای متدین و کاملاً مذهبی دیده به جهان گشود. از کودکی علاقه زیادی به تحصیل علوم و معارف اسلامی داشت و با توجه به مخالفت برادرانش، توانست نظر موافق خانواده را جلب و در مدرسه ثبت نام کند و این شروع دوره سختی‌ها و مشقت‌های وی بود.
هر روز برای رفتن به شهر با عبور از رودخانه جاده بستان - سوسنگرد را با پای پیاده و یا دوچرخه طی می‌کرد تا خود را به مدرسه برساند. به علت نداشتن حامی مالی مناسب، دوری محل تحصیل و جغرافیای منطقۀ زندگی‌اش برای ادامه تحصیل راهی سوسنگرد و سپس اهواز شد. سید کاظم به دلیل ذکاوت و نبوغش توانست در مدت زمان کوتاهی توجه معلمان را به خود جلب کند و با گذراندن پله‌های ترقی مشکلات را با صبر و توکل به خدا حل کند. وی مادرش را تأثیرگذارترین فرد در زندگی می‌دانست که همواره او را تشویق و ترغیب به سوادآموزی و یافتن معارف مختلف می‌کرد. در روزگار نوجوانی مرگ پدر ضربه جبران ناپذیری در مسیر زندگی‌اش وارد کرد. اما با اراده‌ای راسخ توانست گام‌های موفقیت را تا مدارج بالای علمی طی کند. در سال ۱۳۴۷ به استخدام آموزش و پرورش درآمد و لیسانس جامعه شناسی را از دانشگاه اصفهان با رتبه بالا کسب کرد. از استعداد و پشتکارش در عشق به مردم و ماندگاری فرهنگ اسلامی بهره گرفت و در هر لحظه از زندگی در کسب علم و دانش اندوزی قدم برداشت و با آثارش که همه حکایت از تلاش مستمر و اندیشه ماندگار وی بود، آثاری بی مثال و قابل ستایش از خود به یادگار گذاشت و همه عشق و علاقه‌اش، ماندگاری فرهنگ اسلامی ایرانی بود و از عمر با برکت خود به خوبی و با نظم در تمام مسائل زندگی بهره فراوانی برد.
وی مدیر انتشارات سرزمین خوز بود و سرانجام در ۲۰ دی ماه ۱۳۹۹ دیده از جهان فرو بست. از آثار این نویسنده و محقق می‌توان به «جغرافیای تاریخی استان خوزستان (۴ جلد)»، «مدخلی بر شناخت قبایل عرب خوزستان (۴ جلد)»، «امثال و حکم عرب خوزستان (۴) جلد»، «نگاهی به مشاهیر علم و ادب خوزستان (۲ جلد)»، «مردم شناسی اقوام لر و عرب در ایران»، ترجمه «داستان‌هایی از اشغال عراق به‌سیله دولت استعماری انگلستان قوم لر و بختیاری و رابطه نسبی آنها با عرب خوزستان»، «حضرت محمد (ص) از دیدگاه علمای غرب»، «المختصر فی الاخبار الامام المنتظر (عج)»، «جامعه شناسی اعتیاد و ایدز»، «نماز معراج روحی و مدرسه تربیتی شیخ خزعل و امارت‌های عرب خوزستان صابئین با یادگاران آدم (ع)»، «خوزستان در زمان شیخ خزعل»، «شرفای بنی الحسن سبط (ع)»، «نماز پیامبر اکرم (ص)»، «ولایت صالحان ولایت خداوند»، «میثم تمار»، «امام حسین (ع)» و… اشاره کرد.
جرقه‌های پژوهشگری با توجه به نیاز جامعه از دوره نوجوانی در ذهن پورکاظم زده شد
به مناسبت یادبود این نویسنده، زهرا پورکاظم فرزند پورکاظم نویسنده ۱۴ کتاب این چنین بیان کرد: به علت نبود حمایت از سوی برادران مرحوم پور کاظم، برای تأمین هزینه تحصیل مدتی در کشورهای حاشیه عربی کار کرد تا دیپلم گرفت و تنها حامی وی پدر و مادرش بود که پدرش در سن نوجوانی در بستری بیماری‌افتاد و فوت شد. جرقه‌های پژوهشگری با توجه به نیاز جامعه از دوره نوجوانی در ذهن پدرم شکل گرفت. به شعر علاقه‌مند بود و در همه حوزه‌ها مردم شناسی، تاریخ، جغرافیا، عشایر کتاب نوشت.
نویسنده «معاد در ادیان آسمانی» گفت: پدرم در دوران ستمشاهی به شهر دزفول تبعید وپس از آن برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت. در آن‌جا بارها از وی برای ادامه تحصیل دعوت شد ولی همواره عشق به وطن را سرلوحه کار خود قرار داده بود. در راه نگارش کتاب گاهی انگشت‌هایش طوری زخم می‌شد که آنها را می‌بست و باز ادامه می داد. با اینکه از جانب برخی دوستان ملامت می‌شد که دنبال تغییر شغل برود ولی علاقه‌اش به نوشتن وصف نشدنی بود.
پور کاظم با بیان اینکه پدرش مونس خوبی چون کتاب داشت و هیچ وقت تنها نبوده است، عنوان کرد: مرحوم پورکاظم تنها به گردآوری بسنده نمی‌کرد و برای جمع‌آوری مطالب شهر به شهر می‌گشت. وسال ۹۴ در زمان نوشتن کتاب پیامبر اعظم، دو نفر موتور سوار به او حمله کردند و کتف پدرم آسیب دید. و تا مدت‌ها در بستر بیماری افتاده بود. زمانی‌که مشغول نوشتن کتاب ۴ جلدی «مدخلی بر شناخت قبایل عرب خوزستان» بود؛ اهالی شهر تازه متوجه شدند که نویسنده‌ای در این شهر فعالیت می‌کند. و برای نوشتن کتاب «امثال و حکم عرب خوزستان» خانه به خانه در نواحی عرب خوزستان به دنبال جمع‌آوری اطلاعات بود.
همیار مردم در سیل خوزستان بود
وی در بخشی دیگر سخنان خود با اشاره به ویژگی‌های فردی پورکاظم اظهارکرد: یکی از خصوصیات پدرم حل و فصل مشکلات و اختلاف طایفه‌ها بود. با مسئولان شهر جلسه تشکیل می‌داد. و در سیل ۹۸ خوزستان همیار مردم بود.کتاب جامعه شناسی قوم لر را برای اتحاد بین قوم عرب و بختیاری نوشت. و عهدنامه پیمان قوم عرب و بختیاری از همان زمان شکل گرفت.
نویسنده کتاب «در انتظار پادشه خوبان مهدی صاحب الزمان (عج)» با مروری بر آثار پدرش اضافه کرد: کتاب جهاد عشایر عرب در سال ۶۹ – ۷۰ و در نشست و برخاست با افرادی که در حال حاضر بیشتر آنها شهید شدند؛ نوشته شد. و جرقه‌های آن دوران هم‌اکنون شکوفا شد. کتاب‌های حاج کاظم هرکدام جنبه خاص علمی و تحقیقی و به ویژه کتاب «امثال و حکم عرب خوزستان» ظرفیت ۱۶ جلد شدن دارد.
وی ادامه داد: ایشان در مقام معلم پژوهش و تحقیق را سرلوحه کار خود قرار داد و به دانش‌آموزانش که من نیز یکی از آنها بودم، همیشه تحقیق و پژوهش می‌داد تا بیشتر با شهر و استان‌شان آشنا شوند.
وی در مورد کتاب «ولایت خدا ولایت صالحان» افزود: پورکاظم این کتاب را در تبعیت از رهبری ولایت فقیه کشور شیعه نوشت و موضوع ولایت را از دیدگاه مختلف مورد بررسی قرار داد. و همچنین کتاب «اعتیاد و ایدز» را به درخواست فردی که او را در رفت و آمد به ادارات دولتی دیده بود با این مضمون که کتابی برای بچه‌ها بنویسد که آنان دنبال اعتیاد نروند، نوشت.
پور کاظم گفت: پدرم اولین کتابخانه سیار را با کیف کتاب‌های خود را نه برای امرار معاش، بلکه برای اینکه مردم را به مسائل جامعه آگاه کند، راه‌اندازی کردو با مردمان شهرهای دیگر ارتباط داشت و در اصفهان، شهرکرد و ایذه زندگی کرد و علاوه بر معرفی کردن کتاب‌هایش؛ نیز از اطلاعات دیگران برای منابع نوشتن بهره‌مند می‌شد.
وی یادآور شد: نویسنده باید روحیه پژوهشگری داشته باشد و بتواند با نویسندگی وارد دنیای دیگر و اوج رساندن شود. در حال حاضر بیشتر کتاب‌های پورکاظم به عنوان منابع درسی و دانشگاهی استفاده می‌شود و مفاخر استان باید به نسل آینده معرفی شود.
همچنین نویسنده کتاب تاریخ مشعشعیان درخصوص سید کاظم پورکاظم اینگونه توضیح داد: مرحوم پورکاظم از فرهنگیانی بود که در دوران شروع نوشتن کتاب، مجموعه متون مورد نیاز جامعه و آشنایی با تاریخ استان خوزستان را سرلوحه پژوهش و نوشتن خود قرار داد. هرچند در حال حاضر برای اهل تحقیق و پژوهش کاستی‌هایی وجود دارد. و این کم کاری نشانگر این است که پژوهشگران در ابعاد مختلف جامعه شناسی، جغرافیایی و به ویژه تاریخی در خصوص تاریخ خوزستان و پس از اسلام کم کاری‌هایی کردند.
تلاش بی‌طرف قلم پورکاظم به دور از حب و بغض او را متمایز کرد
محمدرضا سلمانی عبیات افزود: آنچه که نیاز حاج آقا پورکاظم را نسبت به سایرین و کسانی که در این حوزه فعالیت کردند، متمایز می‌کند تلاش بی‌طرف قلم او بود که نماد نویسنده‌ای به دور از حب و بغض را ترسیم می‌کند که در آثارش الفاظ و کلمات را با نهایت دقت را به کار می‌برد و نیاز یک منطقه را با توجه به ابعاد تاریخی، جغرافیایی و جامعه شناسی مدنظر داشت.
وی با بیان اینکه باید شخصیت مرحوم پورکاظم بیش از پیش مورد تجلیل و تقدیر قرار گیرد، اظهار کرد: در استان خوزستان باید از شخصیت‌هایی مثل آقای پورکاظم که تلاش می‌کنند فرهنگ و تاریخ غنی مردم خوزستان را به نسل آینده منتقل کنند، مورد حمایت قرار دهیم.
وی با تأکید بر اینکه تاریخ بخشی از هویت یک جامعه هست، عنوان کرد: جامعه‌ای که برنامه‌ریزی درستی در مورد تاریخ آینده ندارد، نمی‌تواند یک نسل با اعتماد به نفس و امید به آینده تربیت کند. جامعه‌ای به تاریخ و هویت خود افتخار می‌کند که برای پیشرفت و آبادانی منطقه، استان و کشورش تلاش می‌کند.
وی با تشریح اینکه تاریخ نویسی محلی دشواری‌های زیادی دارد، تصریح کرد: در بین همه تاریخ نویس‌ها و پژوهش‌های تاریخی، تاریخ محلی نویسی دارای دشواری ها و پیچیدگی‌های زیادی است، اما اهمیت خاصی دارد زیرا تاریخ نویسی محلی دارای اغماض وکمترگویی‌هایی است که همیشه در تاریخ به صورت کلی بحث شده است، اما وقتی وارد حکومت‌های محلی وجزئیات یک استان می‌شویم اطلاعات کمتری در تاریخ وجود دارد و این موضوع برای استان خوزستان کمی پررنگ تراست.
عبیات ادامه داد: در تاریخ بعد از اسلام به ویژه اغماضاتی وجود دارد و کمتر به این موضوع پراخته شده است و باید پژوهشگران حوزه تاریخ و به‌خصوص در استان خوزستان در حوزه تاریخ محلی وارد شده و با تولید محتوا، کتاب بنویسند و با تحلیل تاریخ استان به یافته‌های جدیدی برسند.
این نویسنده خوزستانی با تأکید بر اینکه تاکنون تاریخ نویسی به عنوان یک فرهنگ در بین پژوهشگران نهادینه نشده است، بیان کرد: مرحوم پورکاظم در بیش از ۶۰ کتاب تألیفی‌اش گذری به تاریخ زده و ماهیتی تاریخی دارد. وقتی در مورد جغرافیای تاریخی نوشته، هدفش بررسی جغرافیای استان خوزستان و پیوند جغرافیا با تاریخ و رصد دوره‌های مختلف تاریخی و حوادث بسیار مهم است.
نویسنده تاریخ مشعشعیان تصریح کرد: در کتاب جهاد عشایر و نقش عشایر غیور عرب خوزستان در فتوای تاریخی و فراموش نشدنی، پورکاظم نشان داد که موضوع جهاد عشایر که به درستی پرداخته نشده، را درک کرده است و جرقه اولیه چاپ کتابش بود. و گام‌های اول را برداشت و بعدها افراد مختلفی به این جرگه پیوستند و کتاب‌هایی که با موضوع جهاد عشایر نوشته شده هم رتبه و هم راستای عظمت آن اتفاق نیست و نخواهد بود.
وی با اشاره به دیگر ابعاد آثار تاریخی پور کاظم افزود: توجه مرحوم پورکاظم به برهه حساسی از تاریخ، دوره آخر احمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار و اوایل دوره پهلوی برمی‌گردد و درکتابی با همین موضوع به بررسی خوزستان در دوره تحولات بسیار پیچیده در جنگ جهانی اول و بعد از آن پرداخته است و برای خوزستانی‌ها حائز اهمیت است که چه اتفاقاتی در استان خوزستان افتاده و چه پیامدهایی داشته است.
کتاب عربی «امثال حکم»، قناع فرهنگی ضرب المثل های محلی خوزستان را به مخاطب می‌رساند
عبیات بُعد دیگر آثار پورکاظم را بررسی آثار ادبیات وی دانست و گفت: ادبیات این نویسنده به دنبال زنده کردن ادبیات عامه مبتنی بر ادبیات عرب در فرهنگ ادبی استان خوزستان است و با تمرکز بر ضرب المثل‌ها در کتاب عربی «امثال حکم»، قناع فرهنگی ضرب المثل های محلی خوزستان را به مخاطب می‌رساند و به ضرب المثل‌هایی که سالیان سال در بین مردم خوزستان رایج بود، برای زنده نگه داشتن این ضرب المثل‌ها استناد کرده است و همین عامل میزان تسلط پورکاظم به فرهنگ عمومی جامعه را نشان می‌دهد و نیاز هست که بیش از پیش به نسل آینده منتقل شود.
نظرات