سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): ولی تیموری، رییس مرکز معرفی فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی در نشست بزرگداشت هفته کتاب و کتابخوانی که شنبه ۲۷ آبان با همکاری موزه ملی ایران برگزار شد، گفت: هدف ما این بود که بین اصحاب نشر در حوزه میراث فرهنگی تعامل برقرار شود. ناشرانی که خارج از سیستم دولتی زحمت می‌کشند و کتاب‌هایی را در حوزه میراث فرهنگی منتشر می‌کنند. می‌خواستیم که از زبان آن‌ها مشکلات‌شان را بشنویم.
وی افزود: ناشران میراث فرهنگی تخصصی کار می‌کنند اما مهجور هستند و باید زودتر سراغ این افراد می‌رفتیم زیرا خلا منابع د راین زمینه داریم و باید از کمک آن‌ها بیشتر استفاده کنیم. در حوزه پژوهش‌های میراث فرهنگی نیاز است تا فرهنگ کتاب‌نویسی ارتقا پیدا کند و افرادی که مثل شما در این زمینه تخصصی کار کنند نمی‌شناسیم.
می‌دانیم مشکلاتی در این زمینه وجود دارد و بخش خصوصی انتظاراتی دارند اما با رویکردی که پژوهشگاه میراث فرهنگی به نیابت از وزارتخانه میراث فرهنگی دارد می‌توانیم یک مسیر بهتری را برای شکوفایی و ارتقا کیفیت محتوای نشر پیدا کنیم.
تسریع در فرآیند پژوهش اصلی‌ترین اولویت پژوهشگاه است
مصطفی ده‌پهلوان، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز گفت: در فضای دانشگاهی همیشه غبطه می‌خوردیم به اینکه چرا به گزارش کاوش باستان‌شناسی دسترسی نداریم. زمانی به دانشجو موضوع پژوهشی معرفی می‌کنیم، چه پژوهش کلاس، کارشناسی ارشد و دکتری اما زمانی که دانشجو به مراکز کاوش مراجعه می‌کند، همیشه به مشکل می‌خورد.
به یاد دارم کتابی را جستجو می‌کردم، با اینکه نویسنده کتاب گفته بود که من این کتاب را به موزه ملی داده‌ام و من سه ماه رفت‌وآمد کردم اما به این کتاب دسترسی پیدا نکردم. دوباره ایمیل زدم که نویسنده گفت: به شخصی در موزه ملی تحویل دادم. آن بنده خدا کتاب را نداد و گفت: نویسنده کتاب را به شخص من داده است. بارها پیش آمده که دو یا سه یا حتی شش ماه به دنبال منابع برای تحقیق و پژوهش بودم.
وی افزود: همین جا درود می‌فرستم به آرتور هوتن، همکار سکه‌شناس آمریکایی که ۲۰ جلد کتاب سکه‌شناسی سلوکی برای ما فرستاد که در ایران این کتاب‌ها وجود ندارد. به یک نهاد بین‌المللی در حوزه میراث فرهنگی مراجعه کردم که از کتابخانه این نهاد استفاده کنم، اما گفتند کتابخانه نداریم. مگر چنین چیزی امکان دارد، من هر سفر خارجی که می‌روم حداقل ۱۰ جلد کتاب با خودم می‌آورم. از دانشگاه زاهدان با من تماس می‌گیرند و می‌گویند در زاهدان کتابخانه نیست، دانشجویی می‌گوید که من می‌خواهم خودم را آموزش‌محور کنم. این مساله در عصر آی تی خیلی بد است که دسترسی به منابع وجود ندارد.
ده‌پهلوان ادامه داد: پروفسور پیر بریان به من ایمیل زد که من به دنبال کتابی هستم و می‌دانم که در کتابخانه موزه مقدم وجود دارد. گفت امکان دارد شما که با موزه ارتباط دارید، این کتاب را برای من بفرستید؟ من سال ۸۸ کتابخانه موزه مقدم را فهرست‌نویسی کرده بودم. کاش این قدرت را داشتم که کل کتاب‌های موزه مقدم را دیجیتال و تحت وب کنم تا به ایمیل کردن نیازی نبود.
وی افزود: در انگلیس یکماه کار کردم و در عرض ۱۵ دقیقه توانستم به اطلاعاتی که می‌خواستم برسم اما در موزه ملی ایران شش سال طول کشید تا به من اجازه بدهند سکه‌های دوره سلوکی موزه ملی را ببینم. من بعد از یک هفته در انگلیس مقاله‌ام را تمام کردم و فرستادم. آیا در ایران می‌توانم در عرض یک هفته یک مقاله را با دسترسی آسان به منابع تمام کنم؟
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بیان کرد: اینها مشکلاتی است که از نشر کتاب، ترویج پژوهش تا انتشار، حفظ و عرضه و دسترسی آسان و سریع به منابع فرآیندی است که در مسیر کتاب و کتابخوانی وجود دارد. موضوعی که نباید از آن غافل شد، موضوع کودک و نوجوان است. اگر بتوانیم کودکان و نوجوانان را در حوزه میراث فرهنگی پرورش بدهیم، میراث فرهنگی این سرزمین تضمین شده است.
وی افزود: در این حوزه بسیار کار کردم اما کار مطلوبی در حوزه کودک و نوجوان انجام نداده‌ام. آن زمان که مدیر باغ موزه نگارستان بودم، زنده‌یاد توران میرهادی یکی از کارشناسان حوزه کودک به همراه دوستان دیگر در تاریخ ادبیات کودک کارهای خوبی انجام داده بودند اما آن‌گونه که شایسته است، کار درستی در این زمینه انجام نشده است. امیدوارم با همکاری دوستان در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان ما هم بتوانیم در حوزه کودک و نوجوان نقش‌آفرینی کنیم و بتوانیم بخشی از رسالتی را که بر دوش داریم به درستی به انجام برسانیم. من بیست اولویت اصلی برای پژوهشگاه در نظر گرفتم است که یکی از عناوین آن «تسریع در فرآیند پژوهش» است.
چالش‌های نشر در حوزه میراث‌فرهنگی
سپس نشست هم‌اندیشی با ناشران با موضوع چالش‌های نشر در حوزه میراث‌فرهنگی با حضور ناشران تخصصی برگزار شد و برزو سریزدی، علی‌اصغر شریعت‌زاده، مدیر نشر پازینه، محمدرضا میری، مدیر انتشارات میری و فاطمه علی‌اصغر، مدیرمسئول انتشارات دادکین سخنانی را در زمینه مشکلات نشر کتاب‌های میراث فرهنگی بیان کردند.
برزو سریزدی در ادامه با اشاره به سی و یکمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران گفت: در دوره‌های پیشین فعالیت‌ها اجرایی‌تر بود و اقدامات گسترده‌تری انجام می شد اما در دوره‌های اخیر فضا بیشتر به سمت بحث و گفت و گو رفته است.
او با مثبت ارزیابی کردن حضور ناشران تخصصی در حوزه میراث‌فرهنگی در بخش بزرگسال گفت: کودکی دوران بسیار مهمی است که در آموزش نقش بسزایی دارد و چه خوب است اگر می‌خواهیم در این حوزه فعالیت کنیم در بخش کودک و نوجوان باشد زیرا که آموزش در این دوران نهادینه خواهد شد.
سریزدی در ادامه پیشنهاد خرید کتاب از ناشران حوزه میراث‌فرهنگی در بخش کودک و برگزاری جشنواره در حوزه کتاب کودک با عنوان میراث‌فرهنگی را ارائه داد.
در ادامه سید علی‌اصغر شریعت‌زاده مدیر انتشرات پازینه، کتاب را یک ابزار قدرتمند خواند و گفت: هدف میراث‌فرهنگی بقاء و ماندگاری هویت است ولی متأسفانه میراث‌فرهنگی در حوزه کتاب غایب است و نه تنها از این ابزار استفاده نکرده بلکه جای بهره‌برداری از آن را برای دیگران باز گذاشته است.
او پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری را محل تولید علم و معرفت دانست که باید برای هویت فرهنگی برنامه‌ریزی کند و تصریح‌کرد: تولید کتب باید بر پایه پژوهش‌های علمی انجام شود.
محمدرضا میری مدیر انتشارت میری نیز با اشاره به اینکه رگ حیاتی هر مرکز علمی انتشارت آن نهاد و در واقع حاصل و نتیجه تمام فعالیت‌های آن است تصریح کرد: در جایی که انتشاراتی نداشته باشیم نمی‌توانیم ادعا کنیم که فعالیتی انجام شده است.
او با تأکید بر اینکه باید نتیجه گزارش‌های باستان‌شناسی به موقع و درست منتشر شود، تصریح کرد: لازم است پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در حفظ بقاء خود در حوزه انتشارات، زبان دوم را در رأس اولویت‌های این حوزه قرار دهد.
فاطمه علی‌اصغر، مدیرمسئول انتشارات دادکین نیز گفت: از ۲۰ سال گذشته تا به امروز من اتفاقات بسیاری در سازمان میراث فرهنگی دیدم. از زمانی که کتاب‌ها و گزارش‌های سازمان میراث فرهنگی پس از انتقال به شیراز در سطل آشغال‌ها و جوی آب‌ها پیدا شد تا زمانی که کتاب‌های منتشر شده پژوهشگاه به جای اینکه به دست مخاطبانش برسد در انبارهای میراث‌فرهنگی می‌ماند تا خمیر می‌شود.
سوال من این‌جاست آیا نباید کمیته‌ای متشکل از داورانی از خود پژوهشگاه تشکیل شود و کتاب‌هایی که در این حوزه منتشر می‌شود را رصد کنند و حداقل یک جلد از کتاب‌های تخصصی ارزشمند خریداری شود و در کتابخانه‌های میراث‌فرهنگی گذاشته شود و به اداره‌های میراث‌فرهنگی در شهرستان‌ها برود. دانشجویان و پژوهشگران از کجا باید کتاب پیدا کنند و بخوانند؟
وی افزود: قیمت کتاب در حال حاضر سر به فلک گذاشته، خیلی از کتاب‌های تخصصی گلاسه و رنگی قیمت‌شان به چند میلیون می‌رسد. پژوهشگران و دانشجویان کجا باید این کتاب‌ها را بخوانند و در دسترس داشته باشند؟
مدیرمسئول انتشارات دادکین بیان کرد: کتاب حوزه میراث فرهنگی عتیقه نیست که در نمایشگاه گذاشته شود. کتاب‌های میراث فرهنگی تولید علم است. باید به صورت مداوم پویا باشد. فرایند تولید و نشر کتاب در حوزه میراث‌فرهنگی کار آسانی نیست. پروسه‌ای هزینه‌بر است. باید ما به جایگاهی برسیم که این محدودیت‌ها تبدیل به فرصت شوند.
در پایان مراسم از عقیل سیستانی، پژوهشگر و مولف دایره‌المعارف ۵ جلدی صنایع دستی دستبافته داری استان کرمان کتاب برگزیده سال جمهوری اسلامی ایران، تجلیل و نمایشگاه تخصصی ناشران حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی افتتاح شد. نمایشگاه آثار تخصصی چاپ شده در حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با حضور بیش از پنجاه ناشر مهم و معتبر این عرصه توسط پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و موزه ملی ایران در دو بخش از ۲۷ تا ۳۰ آبان‌ماه ۱۴۰۲ برای بازدید علاقه‌مندان دایر است.
نظر شما