سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، حمید بیگدلی: تن‌دادن به خوگیری‌ها و ایستادگی در برابر دگرگون‌شوندگی‌ها یکی از راه‌هایی است که مغز برای کاهش انرژیِ خویش پیش می‌گیرد. هنگامی که مغز ما درباره کسی، جایی یا چیزی تصویری می‌سازد به‌سختی، آن را دگرگون یا بازسازی می‌کند، برای نمونه اگر یکی از دوستانِ نزدیکمان بگوید که در این چند روز گذشته، به شهر یا کشوری رفته یا کتابی خوانده است که پس از آن زیر و رو شده است، مغزِ ما خوداندیشی نمی‌کند که پس باید در رفتار و گفتار با او بازنگری کنم و گاهی همین کم‌کاری ما به دوستی‌مان آسیب می‌زند.

واژه‌ها از نزدیک‌ترین دوستانِ ما اند. دامنه آشناییِ ما با آنها از روزگار جنینی تا امروزمان را دربرمی‌گیرد. گرچه آنها برساخته اجتماع و زندگیِ روزمره اند اما هنگامی که به جهان ذهنیِ دانشوران و کتاب‌های تخصصی می‌روند بسیاری از آنها نیز زیر و رو می‌شوند و اینجا نیز چون ما این زیر و روشدگی را نمی‌بینیم، آنها را چونان گذشته به کارمی‌گیریم و زمینه لغزش‌ها و رنجش‌های فراوانی را پدید می‌آوریم.

برای نمونه واژه‌هایی چونان بت، خداوندگار، زیبا، سیاه-چاله، سیاست، جِرم، عشق و ارادَت بسته به اینکه در چه دانشی به کاربرده شوند، دگرگونیِ کارکردی می‌یابند و به گمانم چون شعر، ادبیات و عرفان بیش از دانش‌های دیگر بر فرهنگِ ما چیره شده است، جداسازی معنای کوچه و بازاری این واژه‌ها از کارکردِ ادبی و عرفانی‌شان، کاری شایسته و ارزش‌مند است.

برای همین، انتشاراتِ طهوری با چاپ «فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی»، نوشته سیدجعفر سجادی کوشیده است بخشی از این لغزش‌ها را کاهش دهد.  
جمله‌های زیر را بنگرید:
1) عشق جوشد بحر را مانند دیگ/ عشق ساید کوه را مانند ریگ
2)عشقِ بچه‌ها به شیرینیجات ناگفتنی است.
3)هیچ کس را تا نگردد او فنا/ نیست ره در بارگاه کبریا
4) تو با این کار همه ما را به فنا دادی.
اگر واژه عشق در 1 و 2،  فنا در 3 و 4 را به یک معنا بینگاریم نوشته خود و ذهن خواننده را با یک آشفتگی بزرگ روبه‌روکرده‌ایم.

راه چاره چیست؟ بهره‌گیری از کتاب‌هایی چونان «فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی» نوشته سیدجعفر سجادی، یکی از چاره‌راه‌ها ست.

برای نمونه نخست، کارکرد روزمره واژه‌هایی چونان مرید، کشف، خُلق، سفر و تحقیق را به یاد آورید سپس به معنای عرفانی آنها بنگرید تا ارزش این گونه فرهنگ‌نامه‌ها بیشتر آشکار شود:
مرید: «کسی را گویند که به سیر الی الله پردازد»،کشف: «اصطلاحاَ اطلاع به ماوراء حجاب است از معانی غیبیه و امور حقیقیه به وجود یا شهود»، تحقیق: «در نزد سالکان عبارت از تکلف عبد است برای کشف حقیقت،  ظهور حق است در صور اسمائیه تا آنکه بنده حقایق را دریابد»، خُلق: «ملکه‌یی است که منشأ صدور افعال از نفس، به‌سهولت و آسانی بدون تفکر و رویت و تکلف است»، سفر: «در اصطلاح عرفا توجه دل به سوی حق است». مَحرَم « در اصطلاح سالکان، اهل الله و صوفیان را مَحرَم گویند».
آیا به پندارتان این ناهمانندی‌های معنایی، کم و بی‌آسیب است؟