سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- سیدمجید نبوی: یکی از مباحثی که در نقد یک کتاب مطرح است؛ نقد منابع استفاده شده در کتاب است که در آن به بررسی امانت در نقل، استفاده از منابع دسته اول، غفلت از منابع مهم، استفاده نکردن از منابع به روز، استفاده از منابع فارسی و عربی و انگلیسی معتبر و ارجاع به آنها، می‌پردازد. به عبارت دیگر، نقد منابع استفاده شده در کتاب به بررسی اعتبار و کیفیت منابعی که نویسنده برای تأیید و پشتیبانیِ ادعاها و مفاهیم خود استفاده کرده است، می‌پردازد. این نقد به اطمینان از درستی و معتبر بودن منابع ارجاع داده شده و تعهد نویسنده به احترام حقوق دیگر مؤلفان، می‌پردازد.
درباره نقد منابع کتاب، باید به موارد زیر باید توجه کرد:
امانت در نقل: نویسنده باید امانت در نقل منابع را رعایت نموده و منابع را به درستی و بدون تحریف نقل کرده باشد و به اصول اخلاقی نقل مطالب پایبند باشد. به عبارت دیگر اگر ارجاع مستقیم است باید عینا مطالب را در داخل گیومه بیاورد اگر ارجاع غیر مستقیم است باید مفهوم و معنای ارجاع غیر مستقیم کاملا با متن اصلی تطابق داشته باشد.
استفاده از منابع دسته اول: نویسنده باید از منابع دسته اول استفاده کند. منابع دسته اول به منابعی گفته می‌شود که به طور مستقیم توسط نویسنده یا مؤلف معتبر (و بدون واسطه) به نگارش در می‌آیند و اعتبار بالاتری دارند. استفاده از این نوع منابع معمولاً کیفیت محتوای کتاب را افزایش می‌دهد.
کمبود منابع مهم یا جا انداختن منابع مهم: باید نویسنده به منابع مهم در موضوع مورد بحث، اشاره کرده باشد و نباید آنها را جا انداخته باشد نویسنده باید به منابع مهمی که می‌تواند برای توجیه مفاهیم و ادعاها مفید باشند، در کتاب اشاره کند. جا انداختن منابع مهم، می‌تواند به اعتبار کتاب آسیب برساند.
منابع به روز: نویسنده باید از منابع به روزی استفاده کند در برخی موضوعات، اهمیت منابع به روز و اطلاعات جدید بسیار بالاست. بنابراین، باید بررسی شود که آیا در کتاب از منابع مناسبی برای موضوع موردنظر، استفاده شده یا نه؟ لازم به ذکر است که منابع به روز، اطلاعات جدید و دقیقی در مورد موضوع کتاب ارائه می‌دهند.
ارجاع به منابع مختلف: نویسنده باید به منابع فارسی و عربی و انگلیسی و منابع معتبر دیگر اشاره و ارجاع دهد. استفاده از منابع متعدد و معتبر از منابع مختلف می‌تواند به تنوع مطالب کتاب و قوی‌تر کردن محتوای کتاب کمک کند. همچنین، نشان‌دهنده عمق پژوهش نویسنده و اعتبار کتاب است.
با پرسش سوالات زیر، منابع یک اثر را به خوبی و با دقت می‌توان نقد کرد:
آیا نویسنده به درستی از منابع استفاده کرده و اصل امانت در نقل قول و ارجاع‌دهی را رعایت نموده است؟
آیا نویسنده بیشتر از منابع دست اول و اصیل استفاده کرده یا اینکه بیشتر به منابع دست دوم اکتفا نموده است؟ نمونه‌های منابع دست دوم یا منابع ضعیف را نام ببرید؟
آیا از منابع کلیدی و پایه‌ای حوزه موردنظر، استفاده شده یاخیر؟
آیا از منابع روزآمد و به‌روز نیز در کنار منابع کلاسیک استفاده شده است یاخیر؟
آیا تنوع لازم در انتخاب منابع فارسی، عربی، انگلیسی و سایر زبان‌ها رعایت شده است؟
آیا کیفیت علمی و اعتبار منابع مورد ارزیابی قرار گرفته است؟
آیا از منابع غیرمعتبر هم استفاده شده است؟ نام ببرید؟
در نهایت باید گفت که نقد منابع استفاده شده در کتاب به خواننده این آگاهی را می‌دهد که آیا نویسنده منابعی معتبر و به روز و مفیدی را برای توجیه ادعاها و مفاهیم خود استفاده کرده یا نه؟ این نقد می‌تواند به افزایش اعتماد به محتوای کتاب و ارتقاء کیفیت آن کمک کند.
شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۲ - ۰۹:۱۳
نظر شما