سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- محمدمهدی شیخ‌صراف: این روزها که در اواخر فصل نقل و انتقالات لیگ برتر فوتبال قرار داریم بازار شایعات و اخبار درباره اعداد و ارقامی که در فوتبال جابجا می‌شود حسابی داغ است. همین چند هفته پیش بود که صحبت از پیشنهاد صد‌میلیارد‌تومانی استقلال به بیرانوند، چند روز فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی کشور را تحت تأثیر خود قرار داده بود و همه منتظر بودند ببینید آخر این حرف و حدیث‌ها چه می‌شود که البته بیرانوند در نهایت پرسپولیسی ماند.
 
حتما فوتبالیست‌های خوبی خواهیم داشت اما...

در همان ایام که همه از بیرانوند و قراردادش صحبت می‌کردند یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی اصلی بحث کتاب در کشور است در صفحه توئیتر خود دو توئیت گلایه‌آمیز از تبعیض‌های صورت‌گرفته بین کتاب و فوتبال نوشت. احمدوند در توئیت اولش نوشت: دلم می‌سوزد وقتی دعواهای پولی فوتبالی را می‌بینم و می‌دانم سال‌هاست کتابی برای کتابخانه‌های مدارس نخریده‌ایم. اعتبار اندکی برای خرید کتاب داریم. در پاسخ التماس‌های ما، مدیران بودجه کشور می‌گویند نیست. نداریم. ارزش‌های حکمرانی کودکان را تربیت می‌کنند ببینیم کجا سرمایه‌گذاری می‌کنیم؟

او در توئیت بعدی‌اش هم نوشت: کل اعتبار خرید کتاب در کشور به اندازه قرارداد یک بازیکن فوتبال هم نیست. حتما در آینده فوتبالیست‌های خوبی خواهیم داشت اما نویسنده و کتابخوان؟
 
6 هزار میلیارد تومان برای مستطیل سبز

فصل نقل و انتقالات لیگ برتر همچنان ادامه دارد و نمی‌توان دقیقا گفت در آخر این فصل چقدر برای تیم‌هایی که تقریبا همه آنها متعلق به دولت یا شرکت‌های دولتی هستند هزینه می‌شود اما با نگاهی به عدد و رقم سال گذشته قراردادهای دو تیم استقلال و پرسپولیس به رقمی حدود 600 میلیارد تومان می‌رسیم که اگر افزایش قراردادهای سال جاری را لحاظ کنیم احتمالا فقط همین دو تیم پایتخت در اواخر شهریورماه عددی حدود هزار میلیارد تومان یا به قول اقتصادی‌ها یک همت برای فصل جدیدشان با بازیکنان و مربیانشان قرارداد خواهند بست.

سازمان بازرسی کل کشور هم سال گذشته اعلام کرد مجموع قراردادهای لیگ برتر بدون در نظر گرفتن آپشن‌ها یا همان تشویقی‌ها و فوق‌العاده‌های خارج از دستمزد رسمی، عددی حدود 2400 میلیارد تومان و با درنظر گرفتن آپشن‌ها چیزی حدود 4000 میلیارد تومان در سال گذشته مبلغ قراردادهای لیگ برتر فوتبال بوده است و احتمالا در پایان فصل نقل و انتقالات سال 1402، ما باید منتظر رقمی نزدیک به 6 هزار میلیارد تومان برای قراردادهای تیم‌های لیگ برتر فوتبال باشیم.
 
یک دهم لیگ برای بازسازی تمام کتاب‌خانه‌های قدیمی کشور

حالا که تا حدودی با اعداد و ارقام عمدتا دولتی در زمینه فوتبال آشنا شدیم سری بزنیم به دنیای کتاب و ببینیم اعداد و ارقام در این حوزه راهبردی فرهنگ از چه قرار است.

در هفته کتاب سال گذشته مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در مصاحبه مفصلی به وضعیت کتابخانه‌های کشور پرداخت. او در یکی از بخش‌های مصاحبه‌اش به عددی اشاره کرد که در این گزارش به کار ما می‌آید. رمضانی گفت حدود 300 کتابخانه عمومی کشور متعلق به قبل از انقلاب است که نیازمند بازسازی و تجهیز و روزآمدسازی هستند و برای تجهیز این 300 کتابخانه حدود 400 میلیارد تومان اعتبار نیاز است اما هیچ بودجه‌ای برای آن وجود ندارد و مسئولان بودجه‌ای هم از تخصیص این ارقام به دلایل مختلف شانه خالی می‌کنند. رقمی که حدود یک‌دهم قراردادهای لیگ برتر فوتبال در همان سال 1401 بود.
 
بودجه حمایت از نشر، کتاب و مطبوعات کمتر از 10 درصد فوتبال پارسال

همه ساله بودجه‌ای برای حمایت از نشر، کتاب و مطبوعات در ردیف‌های بودجه در نظر گرفته می‌شود. سال 1401 این بودجه حدود 300 میلیارد تومان بود. در بودجه 1402 این عدد حدودا 20 درصد افزایش یافت و به رقم 360 میلیارد تومان رسید که تخصیص آن هم معمولا با اما و اگرهای زیادی مواجه است. حالا اگر فرض را بر این بگذاریم که این بودجه کاملا تخصیص داده شود و با این فرض که تمام آن به کتاب برسد و سهم مطبوعات و رسانه‌ها را از آن مستثنی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که کل بودجه حمایت از نشر امسال کمتر از 10 درصد بودجه فصل قبل لیگ برتر فوتبال است.
 
فصل قبل لیگ معادل تجهیز کل کتابخانه‌های کشور

طبق آماری که علی رمضانی، قائم‌مقام سی‌و‌چهارمین نمایشگاه تهران 1402 در پایان این رویداد ارائه کرد در این دوره بیش از 3 هزار عرضه‌کننده شامل‌ 210 کتابفروش،‌ 100 ناشر خارجی و 2700 ناشر داخلی در بخش حضوری و مجازی به عرضه آثار خود پرداختند و حاصل فروش حدود سه و نیم میلیون جلد کتاب در بخش حضوری و مجازی نمایشگاه امسال، عددی حدود 401 میلیارد تومان برای حدود سه و نیم میلیون جلد کتابی است که مردم از نمایشگاه خریدند. با احتساب این آمارها می‌توان گفت در ابتدای سال 1402 میانگین قیمت هر کتاب چیزی حدود 115 هزار تومان است.

اگر تعداد کتاب لازم برای تجهیز یک کتابخانه متوسط را 10 هزار جلد کتاب در نظر بگیریم یعنی با میانگین نرخ کتاب در سال 1402، به رقمی حدود یک میلیارد و 150 میلیون تومان برای تجهیز یک کتابخانه با کتاب‌های جدید و به‌روز نیاز است. طبق آمارها، کشور ما 3600 باب کتابخانه عمومی دارد و در واقع می‌توان گفت با رقم قراردادهای فصل قبل فصل لیگ برتر فوتبال، می‌توان همه کتابخانه‌های عمومی کشور را نونوار کرد.
 
بودجه تجهیز کتابخانه‌های مدارس؟ صفر

براساس آمارهای جسته و گریخته موجود، حدود 55 هزار کتابخانه در مدارس کشور وجود دارد که تقریبا همه آن‌ها از نظر کتاب و تجهیزات در وضعیت نابسامانی به سر می‌برد و اگر قصد داریم دانش‌آموزان ما از همان سنین پایین با کتاب مأنوس شوند حتما باید فکری به حال کتابخانه‌های مدارس کنیم. اما ماجرا آنجایی تلخ می‌شود که باز به توئیت یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر ارشاد رجوع کنیم و ببینیم که به گفته او سال‌ها است کتابی برای کتابخانه‌های مدارس کشور خریداری نشده است. وضع در کتابخانه‌های مدارس آنقدر خراب است که دیگر کار به مقایسه با لیگ برتر فوتبال و حتی یک بازیکن آن نمی‌رسد.
 
یک بازیکن معمولی لیگ مساوی 555 نویسنده

براساس عرف موجود در بازار نشر ایران، حق‌التألیف یک نویسنده چیزی حدود 8 درصد یک کتاب است. یعنی اگر میانگین قیمت کتاب‌ها را 115 هزار تومان در نظر بگیریم یک نویسنده بابت هر جلد کتاب حدود 9 هزار تومان حق‌التألیف دریافت می‌کند و با احتساب تیراژ حدود هزار تایی کتاب‌ها درآمد یک نویسنده از هر چاپ کتابش حدودا 9 میلیون تومان است. این البته به این شرط است که تیراژ کتاب هزار جلد باشد که در سال‌های اخیر این تیراژ به شدت افت کرده و به حدود 500 جلد کتاب رسیده است. آن‌طور که از خبرهای همکاران ورزشی ما مشخص است کف ارقام قراردادهای لیگ برتر فوتبال برای هر بازیکن چیزی حدود 5 میلیارد تومان است یعنی تقریبا می‌توانیم بگوییم یک بازیکن فوتبال معادل 555 نویسنده دستمزد دریافت می‌کند و اگر عدد نجومی 4 هزار میلیارد تومان را ملاک قرار دهیم باید بگوییم فصل گذشته فوتبال به اندازه 450 هزار نویسنده خرج برداشته است.
 
به کتاب هم نوبت دهید

معمولا در توجیه اعداد و ارقام محیرالعقول فوتبال گفته می‌شود که فوتبال یکی از صنایع سرگرمی است که موفق شده چرخه بازگشت سرمایه خود را شکل دهد و از این اعداد نباید تعجب کرد. جدای از مباحثی که درباره صنعت سرگرمی وجود دارد این نکته را نباید از نظر دور داشت که به فرض پذیرش بازگشت این سرمایه‌های هنگفت، فوتبال تنها و تنها در شرایطی تبدیل به یک صنعت پول‌ساز شد که پشتیبانی سنگین رسانه‌ای و مالی را دریافت کرد و اگر این دست قدرتمند از پشت صنعت فوتبال برداشته شود دیگر آن موفقیت‌های ذکر شده برای آن تکرار نخواهد شد.

حوزه کتاب و کتابخوانی سال‌هاست که به دلایل مختلف ازجمله بحران‌های اقتصادی در مهجوریت قرار گرفته و هر بار سخن از لزوم حمایت از این صنعت‌فرهنگ به میان می‌آید سودده نبودن آن ذکر می‌شود اما برای امتحان هم که شده یک بار عددهای نجومی فوتبالی در کتاب صرف نمی‌شود تا عیار بازدهی آن هم روشن شود.