سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): معین، اولین دکتر ادب فارسی بود که از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد، وی را به عنوان مؤلف «حافظ شیرین سخن»، مصحح امین برهان قاطع، نویسنده مقاله‌های تحقیقی و ادبی و نزدیک‌ترین همکار و مشاور علامه دهخدا که در تدوین لغت‌نامه نقش بسیار مهمی ایفا کرد، می‌شناسیم. اگر مجموعه عظیمی به عنوان لغت نامه دهخدا داریم سهم قابل توجهی از آن به واسطه مدیریت ۱۱ ساله دکتر معین در جمع آوری آن بوده است.

وی از کودکی یتیم بود و از نعمت داشتن پدر و مادر محروم شد اما با سخت کوشی به جایگاه والایی در فرهنگ و ادب فارسی رسید. استاد معین در زندگی خود کارهای بزرگی انجام داده و خدمات قابل توجهی به فرهنگ و ادبیات ایران ارائه کرد اما مهم‌ترین خدمت او تهیه فرهنگ‌نامه معین است. وی در فرهنگ نامه خود بیش از ٢٠٠ هزار لغت از زبان‌های بیگانه گردآوری کرده است. فرهنگ فارسی معین در شش جلد با تلاش بسیار استاد معین تهیه شد که چهار جلد این فرهنگ مربوط به لغات، یک جلد ترکیبات و یک جلد نیز درباره اعلامات است که کاری بس بزرگ بوده است. فرهنگ نامه معین دارای ویژگی‌های منحصربه فردی است که باب تازه ای در فرهنگ نامه نویسی ایران ایجاد کرد.

معین عاشق و شیفته دانش بود، مردی مهربان و صمیمی و اولین کسی که به اذعان دکتر صفا تدریس متن‌های فارسی را از صورت مبتذل سابق بیرون آورد و به معنی کردن لغت‌های مشکل متن و شرح مفهوم جمله قانع نشد؛ بلکه آن را با اصول زبان‌شناسی و لغت‌شناسی و دستور زبان و اصول علمی امروزی همراه کرد.

به گفته همایی، از نظر علمی معین دو صفت داشت. «یکی آنکه دماغی گیرنده داشت و اگر در مجلسی سخنی گفته می‌شد، گاه ممکن بود آدمی تصور کند که این سخن در میان هیاهوی حاضران و غلغله مجلس و کسانی که اهلیت آن را نداشتند به هدر رفته است دوم اینکه وی خوب می‌دانست هر مطلب را از کجا بیاورد و در کجا به جمع‌آوری آن بپردازد. به همین سبب در کار تحقیق و جمع‌آوری مدارک و اسناد آن بسیار موفق بود.»

شاید نخستین استادی که راه و رسم یادداشت‌برداشتن و جمع‌آوری اسناد و آیین تحقیق در مسائل ادبی و لغوی را به دانشجویان رشته ادبیات فارسی آموخت او باشد.

به عقیده وی مهمترین کاری که برای حفظ و بقای ادب فارسی باید انجام داد، نشر و بهره‌‌برداری صحیح از آن است. معین گرایشی به تحول شعر فارسی داشته است و با وجود گرایش به متون کلاسیک از ادبیات معاصر نیز غافل نبود. وی شعر نو را یک پدیده بسیار باارزش می دانست و افسانه نیما را بسیار دوست داشت.

دکتر معین دستی هم بر تصحیح کتب داشته که از مهم‌ترین آنها می‌توان به «چهار مقاله تألیف نظامی عروضی سمرقندی»، «جامع‌الحکمتین تألیف ناصرخسرو»، «شرح قصیده ابوالهیثم» و... اشاره کرد. ترجمه و مقاله هم از دیگر فعالیت‌های ادبی پدیدآورنده فرهنگ معین است که در مجموع باعث شد نشان درجه سوم علمی در سال۱۳۱۶، نشان درجه دوم علمی در سال۱۳۲۱، نشان درجه دوم سپاس در سال۱۳۲۷ و نشان عالی «هنر و ادب» از طرف دولت فرانسه در سال۱۳۴۰ به استاد معین اهدا شود.

13 تیر 1350، معین در 57 سالگی بر اثر سکته قلبی پس از چندین ماه بیهوشی درگذشت و زبان و ادب فارسی هنوز داغدار محقق و استاد بزرگی است که کاش بیشتر می‌ماند:
هیچ کس نیست که از مرگ تو گریان نشود
هیچ دل نیست که از داغ تو بریان نشود
هیچ‌کس نیست کزین درد گریبان ندرد
هیچ‌کس نیست کزین سوگ پریشان نشود