سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): حسین مقدس که به تازگی مجموعه داستان «خوابگردی» را از سوی نشر آگه به چاپ رسانده، در گفت‌وگو با ایبنا توضیح داد: تاکنون پنج مجموعه داستان منتشر کرده‌ام که اولین آن در سال 1389 منتشر شد. وجه اشتراک تمام این مشق‌ها در به کارگیری از عنصر خیال به نیت موضع‌گیری در قبال واقعیت غیرمنعطف است. عرصه‌ ادبیات و هنر صحنه مواجهه عاطفی انسان با واقعیت و اثر ادبی همیشه و در هر حال حاصل تضریب خیال با واقعیت است. اهمیت این امر آن قدر هست که ادعا کنیم هیچ نویسنده یا شاعری حتی در خیال‌انگیزترین لحظه‌های آفرینش نمی‌تواند فاصله‌ زیادی از واقعیت بگیرد و خود را یک‌سره از زنجیرهای آن برهاند. مجموعه داستان‌های من بازتاب عاطفی همین قیدها و بستگی‌هاست که احتمالا در هر مجموعه نسبت به مجموعه‌ قبلی تکنیکی‌تر و ساختمندتر شده‌اند.

وی تأکید کرد: هر کدام از این داستان‌ها فقط مدت کوتاهی پس از نوشته شدن در مرکز توجه‌ من مانده و سپس از من دور شده است. تنها می‌توانم بگویم آنها محصول چالش‌ها، رویاها و آرمان‌هایی هستند که در زندگی و شرایط متفاوت با آنها روبه‌رو بودم.  این داستان‌ها در مقام پختگی و کمال ارزش یکسانی ندارند و از درون که به آنها نگاه می‌کنم بهترین آنها تنها ممکن است فقط کمی دیرتر در ذهنم بپایند. دیر یا زود تازگی و طراوت خودشان را از دست می‌دهند؛ با این حال برای خلق آنها حدود دو دهه از عمرم را با رضایت کامل هزینه کرده‌ام.

مقدس در ادامه درباره شخصیت‌پردازی مجموعه «خوابگردی» گفت: شخصیت‌های محوری بیشتر داستان‌های این مجموعه خودم هستم که مدام در زمان‌ها، مکان‌ها، نقاب‌ها و موقعیت‌های مختلف و در قالب آدم‌های متفاوت تکثیر شده‌ام. هر شخصیتی خود من بوده که تاریخ و جغرافیای دیگری را زیسته است. این احساس یگانگی حتی شامل حیوانات و چیزها نیز می‌شود؛ از همین رو زاویه‌ دید در بیشتر آنها اول شخص است. مخاطب در این داستان‌ها با شخصیت‌های منفی یا مثبت روبه‌رو نمی‌شود؛ آنها هستند، وجود دارند و به صرف همین بودنشان واجد اهمیت و در خور توجه و دوست داشتن هستند. دغدغه‌ مشترک همه‌ داستان‌ها درک حضور دیگری و مسئولیت عاطفی در قبال آنهاست.

نویسنده مجموعه داستان «فرو رفتن در چاه» تاکید کرد: خصیصه‌ ‌دیگر این داستان‌ها آشنایی‌زدایی از هستی و هستندگان و تبدیل آنها به پدیده‌های تازه، حیرت‌انگیز و در خور اعتناست. همچنان که روابط ما بیشتر  بر مبنای منطق و ادراک ریاضی پیش می‌رود، از احساس یگانگی و مسئولیت عاطفی نسبت به دیگری فاصله می‌گیریم. روایت‌گری از چنین موقعیتی بیشتر به مدد فضاسازی ممکن می‌شود؛ به همین دلیل فضاسازی در داستان‌ها برایم در اولویت هستند و عناصری مانند پیرنگ و ساختارهای علنی نادیده گرفته شده و یا از مرکز توجه دور مانده است.  فرض اولیه در این داستان‌ها ایجاد غرابت نسبت به محیط است. ادبیات جدی‌ترین واکنش به زندگی است و در غیاب ادبیات، زندگی بیهوده، بی‌معنی و غیرقابل تحمل است.

مقدس با بیان اینکه  آثار ادبی علیرغم تنوع و گونه‌گونی‌های بسیار، به لحاظ اشتراک در کاربرد عنصر خیال پدیده‌ کم و بیش واحدی محسوب می‌شوند، توضیح داد: رئال‌ترین آثار ادبی، حداقل از این منظر که به قصد تغییر یا نقد امر واقع اجتماعی تولید می‌شوند نیز از تاثیر قوه‌ تخیل و خیال‌پردازی در ذهن مخاطب بهره می‌جویند. بهره‌گیری از این امر در ادبیات پدیده‌ نوظهوری نیست و قدمتی به راستای خود ادبیات دارد. هرچند کیفیت و گستره‌ آن در هر دوره بنا به عوامل محیطی و ظرفیت‌های بالقوه‌ آن تعیین می‌شود. اما تخیل چیست و حدود و میزان آن تابع چه قواعدی است؟ تخیل نوعی ترکیب‌بندی ذهنی غیرواقعی از اجزای یک پدیده‌ واقعی است. در واقع تخیل چیدمان متفاوت و جدیدی از اجزا و خلق یک کلیت تازه بر اساس یک ترکیب‌بندی دل بخواهی است. مغز انسان با سر هم کردن قطعات آشنا در یک ساختار جدید  پدیده‌های تازه را خلق می‌کند. در اساطیر یونانی ساتیرها ارواحی شاخ‌دار با بالاتنه‌ای به شکل آدم و پایین تنه‌ بز بودند یا چَمروش و کَمکَ در اساطیر ایرانی پرندگانی با بدن سگ یا گرگ بوده‌اند.

وی با بیان اینکه پهنه‌ تخیل وسیع و گسترده است، گفت: اما حد آن فقط در ترکیب اجزای واقعی است. ما هرگز نمی‌توانیم چیزی که نمی‌شناسیم یا با آن روبه‌رو نشده‌ایم را تصور کنیم و تنها می‌توانیم اجزای واقعی موجودات  را در یک چیدمان تازه کنار هم تصور کنیم و از این طریق یک کلیت غیر واقعی تازه را خلق کنیم. ریشه و علت وجود تخیل را باید در مکانیسم خاص ذخیره‌سازی اطلاعات در مغز جست‌وجو کرد. هرچند تبیین علمی برای فهم چنین فرآیندی شتاب گرفته است؛ اما در این رابطه همچنان ابهام‌های اساسی وجود دارد. نتیجه بعضی پژوهش‌های معتبر حاکی از آن است که پدیده‌های واحدی که با آن روبه‌رو هستیم به صورت کامل و یکپارچه در ذهن ذخیره نمی‌شوند، بلکه آنها به اجزای تصویری، صوتی یا سیگنال‌های بویایی و غیره فروکاسته می‌شوند و هر کدام در بخش‌های متفاوتی از مغز ذخیره می‌شوند.

این نویسنده تأکید کرد: تخیل با اهداف و اغراض متفاوتی مثل عصیان، آرزو، امید و میل به تغییر در هنر و ادبیات بازتاب می‌یابد و درهنگام فشارها و محدودیت‌های مستقیم یا غیرمستقیم عوامل بازدارنده‌ اجتماعی خودش را نشان می‌دهد. از سوی دیگر خیال‌پردازی و فاصله گرفتن از واقعیت، خصوصیت ذاتی روایت است. حتی در رئال‌ترین اثر ادبی، کپی برابر با اصل نیست، بلکه چینش و سرهم‌بندی مجدد بخش‌هایی از واقعیت است که به قصد و نیت خاصی انتخاب شده‌اند. آنها حتی به کمک احساسات، باورها و برداشت‌های ما نسبت به امر واقع، بیشتر و بیشتر از واقعیت عام و بیرونی فاصله می‌گیرند و تبدیل به پدیده‌ عاطفی و حسی می‌شوند.  درک قوانین و انگاره‌های حاکم بر پدیده‌ خیال‌پردازی نه تنها برای درک جهان داستان‌های یک نویسنده که برای فهم کلیه‌ آثار ادبی امری ضروری است.

نشر آگه اخیرا مجموعه داستان «خوابگردی» را در 148 صفحه و بهای 75 هزار تومان روانه بازار کرده است.