به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، برنامه «نقد سینما» شب گذشته ۲۹اردیبهشت‌ماه در ۲ بخش به بررسی ارتباط سینما با کتاب و ادبیات پرداخت.
در میز خبر با موضوع «وضعیت منشورات حرفه‌ای و کتابهای آموزشی سینما» کورش جاهد، مؤلف و مترجم، درباره وضعیت نشر کتب سینمایی مطرح کرد: یکی از مشکلاتی که در زمینه آموزش سینما در ایران وجود دارد، این رویکرد است که با نوشتن یا ترجمه کتب مختلف و برگزاری کلاس‌ها فیلم‌ساز تربیت کنیم. در حقیقت تعداد کمی از کتاب‌ها با این رویکرد ساخته می‌شوند که ما مخاطب خوبی تربیت کنیم.
جاهد با اشاره به بی‌راهه‌رفتن نقد سینمایی اظهار کرد: نقد نه‌تنها در برنامه‌های تلویزیونی سینمایی بلکه نقد در کتابهای این حوزه هم به بی‌راهه رفته است. باید به جای اصرار بر ارزش‌گذاری آثار سینمایی به تحلیلی بپردازیم که برای مخاطب آموزنده باشد و کتاب‌هایی هم که در این زمینه نگاشته می‌شود، جنبه کاربردی داشته باشد.
وی درباره بحث اقتباس در سینما بیان کرد: در دنیا پیوستگی میان آثار ادبی و آثار سینمایی بسیار زیاد است اما متأسفانه ما در ایران به‌ندرت آثار اقتباسی داریم.
این مترجم در پایان خاطرنشان کرد: اکثر تلاش‌های آموزش‌محور سینمایی روی ساخت فیلم تأکید دارد. ناگفته نماند نشانه‌شناسی علمی است که با آن به‌صورت غیرعلمی برخورد شده است و بخش بزرگی از درک و لذت سینما از طریق نشانه‌شناسی و نمادپردازی صحیح صورت می‌گیرد.
بخش بعدی «نقد سینما»، میز گفت‌وگوی ویژه بود که با حضور رامتین شهبازی و مسعود سفلایی از مدرسان و پژوهشگران سینما با موضوع «ارتباط سینما با کتاب و ادبیات» برگزار شد.
ابتدا رامتین شهبازی بیان کرد: به‌طور کلی اوضاع نشر خوب نیست. می‌توان گفت در تمام حوزه‌ها آن‌گونه که باید نتوانسته‌ایم با مخاطب ارتباط برقرار کنیم. این مسئله دلایل مختلفی دارد که بخش بزرگی از آن عامل اقتصادی دارد.
مسعود سفلایی درباره کتابهای سینمایی توضیح داد: اگر به عقب و زمانی که اولین کتابهای سینمایی در ایران ترجمه و منتشر شدند برگردیم، بُعد فنی و دانشگاهی در ترجمه کتابهای سینمایی پُررنگ بوده است. در ادامه ترجمه کتابهای دانشگاهی تلویزیون هم به آن اضافه شد.
وی تصریح کرد: پس از مدتی مضامین و محتواهای سینمایی پُررنگ شد. ممکن است دلیلش این باشد که فیلم‌های سینمایی بیشتری در ایران دیده شدند. این اتفاق باعث شد بخش فنی و دانشگاهی کم‌رنگ‌تر شود. از سوی دیگر گرایش ناشران به این سمت رفت که کتاب‌هایی چاپ کنند که نه فقط علاقه‌مندان و متخصصان سینمایی، بلکه سایر مردم نیز بتوانند از آنها استفاده کنند.
سفلایی ادامه داد: این باعث شد با خیل عظیمی از کتابهای سینمایی مواجه شویم که این کتاب‌ها لزوماً درباره فن سینما کاربردی نیستند. این یکی از مشکلاتی است که دانشجویان با آن مواجه‌اند؛ بخش بزرگی از منابع، منابع قدیمی هستند که نه‌تنها دیگر تجدید چاپ نمی‌شوند، بلکه همان نسخه‌های موجود در کتابخانه‌ها نیز دارد از هم متلاشی می‌شود.
این پژوهشگر سینما تصریح کرد: شاید گرایش به‌سمت کتابهای الکترونیک بتواند باعث تجدید حیات و انتشار کتابهای این حوزه، هرچند با تعداد مشتریان کمتر شود. بحث اقتصاد در سینما بسیار مهم است و شاید یکی از دلایل این باشد که کتابهای حوزه سینما و تلویزیون به‌واسطه استفاده از عکس رنگی و نمودار معمولاً کتابهای گران‌تری هستند.
سپس امیررضا مافی میزبان برنامه اظهار کرد: به‌جز چند مورد استثنا به‌طور کلی میان سینما و کتاب ارتباطی وجود ندارد؛ چه از جنبه سینماگران و چه از جنبه مؤلفان و مترجمان کتاب. گویی در دو جزیره مجزا هستند. ما به‌ندرت مترجمانی داریم که یک سیر کتاب را ترجمه کنند. در مسئله ترجمه دچار فقر جدی هستیم؛ فقری که در تألیف دوچندان است. اگر کسی کتابی تألیف کند و اسم نویسنده ایرانی باشد، اساتید دانشگاه جدی نمی‌گیرند.
وی با تأکید بر آسیب‌های حوزه کتابهای سینمایی اظهار کرد: در حالی که ما در حوزه سینما ترجمه مدون نداریم، تألیف نیز نداریم. کدام نظریه‌پرداز در حوزه سینمای ایران وجود دارد که بتوان به آن اشاره کرد؟ به‌جز شهید آوینی با چه کسی می‌توان به‌صورت تاریخی گفت‌وگو کرد و از دل آن نظریه جدیدی ایجاد کرد؟ کدام‌یک از متفکران ما درباره سینمای ایران نظریه دارد؟
شهبازی در پاسخ به اظهارات مافی گفت: در زمینه ترجمه در یک دوره‌ای این اتفاق افتاد و تعدادی کتاب خوب درباره تئوری‌های فیلم‌نامه‌نویسی منتشر شد. مانند کتابهای سید فیلد و رابرت مک‌کی که کلاسیک محسوب می‌شوند. هرچند به‌سراغ کتابهای جدیدتر نرفته‌ایم و این سیر دچار انقطاع شده است؛ اما توانستیم با انتشار مجموعه‌هایی همچون صد سال، صد فیلم‌نامه مخاطبان جدی فیلم‌نامه و فیلم‌نامه‌نویسی تربیت کنیم.
این استاد دانشگاه درباره روندهای رایج در جهان توضیح داد: در جهان برخی از مفاهیم بازنگری می‌شود و کتاب‌هایی درباره مفهوم میزانسن، دکوپاژ و... را در کنار مفاهیمی مانند سینمای دیجیتال و... بازخوانی می‌کنند. در ایران تألیف برای مؤلفان به‌لحاظ اقتصادی اصلاً مقرون‌به‌صرفه نیست. یک مؤلف با خود می‌گوید یک سال وقت‌گذاشتن روی یک کتاب چه عایدی برای من دارد؟ ما در دانشگاه سوره یک کتاب درباره ژانر‌های سینمایی منتشر کرده‌ایم. مؤلفان آن کتاب صرفاً برای رسالت دانشگاهی خود آن را تألیف کرده‌اند، نه آورده‌های مالی.
وی درباره نبود نظریه‌پرداز سینمایی توضیح داد: ضعف نظریه‌پردازی در حوزه هنر تنها به سینما بازنمی‌گردد. در همه حوزه‌هاست و به‌طور کلی به خصلت شرق در برابر غرب برمی‌گردد. ما دچار یک انقطاع در نظریه‌پردازی هستیم به این دلیل که همیشه سینما را به‌عنوان یک دیگری دیده‌ایم.
سفلایی نیز درباره این موضوع مطرح کرد: به این دلیل که تمرکزمان روی ترجمه بوده است در این سال‌ها جای خالی تألیف احساس می‌شود. یکی از راهکارها با وجود اینکه ممکن است ضعیف به نظر برسد، به‌سمت پایان‌نامه‌ها رفتن است؛ یعنی پیداکردن آثار پژوهشی درستی که می‌توانند به سینمای ایران کمک کنند و تعدادشان هم کم نیست. اگر این پژوهشگران، پیش از شروع پژوهش، آینده‌ای برای ارائه و نشر اثر خود ببینند، ممکن است رویکرد پژوهشی و نوع محصولشان متفاوت شود.
برنامه «نقد سینما» به تهیه‌کنندگی یوسف بچاری و میزبانی امیررضا مافی جمعه‌ها ساعت ۲۲:۳۰ از شبکه چهار سیما روی آنتن می‌رود.
نظر شما