علیرضا حسن‌زاده، نویسنده، شاعر و پژوهشگر ایرانی در حاشیه برپایی نمایشگاه کتاب 1402، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ضمن اشاره به شعار سال نمایشگاه درمورد آینده داستان و رمان ایرانی بیان کرد:‌ در زمینه داستان ایرانی چند چالش بزرگ داریم و برای اینکه در کشورمان به سطح کیفی بالاتری در حوزه داستان‌نویسی برسیم غلبه بر این چالش‌ها اهمیت دارد.

وی درباره چالش‌های داستان‌سرایی ایرانی گفت: یکی از مسائل، شناخت افق انتظار جامعه است. به طورمثال اگر قرار است برای نوجوان و جوان ایرانی بنویسیم باید بدانیم که این جامعه چه انتظاری از نویسنده دارند. اگر مخاطبان ما زنان هستند باید انتظارات آنها از یک داستان یا رمان را بدانیم.

حسن‌زاده افزود:‌ مسئله مهم دیگر این است که وقتی سپهر فرهنگی و فکری مخاطبان خود را بشناسیم می‌توانیم آثار بهتری را خلق کنیم و برای اینکه اثر ارتباط میان متنی قوی‌تری به خود بگیرد، باید با گروه‌های فکری و جنسیتی ارتباط بیشتری داشته باشیم. غیر از آن صنعت فرهنگ و نشر در ایران نیز مسئله‌ای دیگر است.

وی با بیان اینکه ضعف صنعت نشر و توانایی مالی افراد بر تمام جوانب داستان‌سرایی تأثیر مستقیم دارد، گفت: بخشی از اقتصاد فرهنگ به توانایی مالی افراد مربوط است و توانایی مالی افراد تا سطح زیادی می‌تواند شبکه نویسنده،‌ ناشر و توزیع کننده و خریدار به عنوان مخاطب اثر را در یک چرخه متعادل نگه دارد. طبیعی است که قیمت کتاب نباید آن قدر بالا باشد که مخاطب نتواند بخرد و ناشر مجبور به کاهش تیراژ شود.

حسن‌زاده افزود: مسئله بعدی، تجربه زیستی است. زمانی که تجربه زیستی شکل نگیرد ممکن است اثر قدرتمندی خلق نشود. در آثار برتر نوجوانان در غرب کتاب‌هایی مثل ارباب حلقه‌ها و هری پاتر رابطه میان متنی با تمام جوانان و نوجوانان برقرار می‌کنند و مخاطبان، خودشان را در این چرخه پیدا می‌کنند. این تجربه زیستی برای رمان‌نویس‌ها اهمیت زیادی دارد که باید شکل بگیرد. البته رمان‌نویس‌ها مانند سایر افرادی که در این اقتصاد فرهنگ هستند چشم‌انداز قدرتمندی را پیش روی خود نمی‌بینند.

این نویسنده عنوان کرد:‌ باید از نشر یک اثر سرمایه نمادین و فرهنگی به دست بیاورید تا در قالب جوایز ادبی خودش را نشان دهد یا ارتباط میان متنی قوی شکل گیرد.

حسن‌زاده گفت: جامعه ایران پیچیده است و تفاوت‌های فرهنگی دارد و یک مولف باید با تمام آنها در ارتباط باشد تا بتواند اثر شاخصی خلق کند. خلق یک اثر شاخص زمان‌بر است و باید فرد برای اینکه فرهنگ ایرانی و زیست جهان مردم را بشناسد وقت بگذارد و مجموع اینها به یک اثر شاخص ادبی تبدیل خواهد شد.

وی تأکید کرد: تاریخ ما طی نیم قرن گذشته با فراز و نشیب‌های سیاسی،‌ اقتصادی و اجتماعی بسیاری روبه‌رو بوده اما آن زمان نویسندگانی قوی و آثار شاخصی تولید شد. اکنون نیز مجدد در چنین شرایطی قرار گرفته‌ایم و این اتفاق تکراری است اما این روزها نمی‌توانیم بگوییم چنان نویسنده‌های شاخصی داریم که پرچمدار ادبیات داستانی چند سال اخیر ایران هستند.

این نویسنده مطرح کرد: در چنین برهه‌ای که تحت تاثیر عصر دیجیتال و با انبوه آثار روبه‌رو هستیم، خواننده فرصت مطالعه ندارد.

حسن‌زاده گفت: برای خواننده و نویسنده زمان تجربه عمیق، کوتاه نیست. در عین حال سبک زندگی ما نیز تغییر کرده است. در گذشته یک نویسنده بیشتر می‌توانست برای کتابش وقت بگذارد. درست است که احتمال دارد خلق یک رمان سه سال طول بکشد اما سوال این است که چه میزان از وقت نویسنده را طی چهار سال گرفته است؟
 وی همچنین تأکید کرد:‌ در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی مشکل داریم. به عنوان نمونه ما نظامی گنجوی را داریم و باتوجه به اینکه وی پدر قصه‌های پریان ایران است، می‌توانستیم جایزه رمان‌هایی که از این نثر الهام گرفته‌اند را داشته باشیم؛ اما از این امکان استفاده نکرده‌ایم. بنابراین اگر جوایز ادبی به سایر کشورها نگاه کنیم و با کشور خودمان مقایسه کنیم متوجه می‌شویم تعدادش بسیار کم است و برای نویسندگان انگیزه‌ای خلق نمی‌کند.

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی تخصصی کتاب تهران با شعار «آینده خواندنی است» از ۲۰ تا۳۰ اردیبهشت ماه در مصلای امام‌ خمینی(ره) و همزمان به‌ صورت مجازی در    ketab.ir  برگزار می‌شود.