به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ بیایید کتاب «قطع رابطه آمریکا با ایران» را باز کنیم، چند صفحه از آن را باهم بخوانیم و به فروردین ماه چهل‌وسه سال قبل، یعنی سال 1359 برگردیم. بیست‌وچهارمین روز آن ماه، مصاحبه‌ای تلویزیونی از جیمی کارتر، رئیس‌جمهور آن روزهای آمریکا پخش شد که او در آن از احتمال اقدام نظامی ضد ایران صحبت کرد. آن زمان ماجرای گروگان‌های آمریکایی، مهم‌ترین چالش میان ایران و آمریکا بود. کارتر در آن مصاحبه از فشار و تحریم بیشتر به ایران و از تشدید تحریم‌های اقتصادی گفت و از همان جملات و واژه‌هایی استفاده کرد که بعدها بارها و بارها از زبان جانشینانش، یعنی رؤسای جمهوری بعدی آمریکا بیان شد. گفت دولتش خواهان صلح است، اما تصمیم به مجازات اقتصادی ایران دارد.
 
کارتر و نقشه‌هایش، از تحریم تا عملیات نظامی
کارتر گفت از متحدان آمریکا، که برخی از آنان مثل آلمان غربی و ایتالیا و فرانسه و انگلیس را نام برد، خواسته تا در تنبیه ایران همراه شوند و به تحریم اقتصادی ایران بپیوندند. «از وی سوال شد: اگر این حمایت را متحدان آمریکا به عمل نیاورند، آیا ایالات متحده آماده افزایش مجازات‌های اقتصادی بر ضد ایران هست؟ او گفت: بله ما این کار را خواهیم کرد. ما وقت زیادی نداریم. ما به حمایت کامل و پرخاش‌جویانه متحدان‌مان نیاز داریم.»
 
در کتاب «قطع رابطه آمریکا با ایران» می‌خوانیم «به گزارش آسوشیتدپرس، خبرنگاران از او پرسیدند: زمان اجرای عملیات وعده‌داده شده آمریکا بر ضد ایران چه موقع است؟ وی پاسخ داد که صحبت از چند هفته و چند ماه نخواهد بود، ولی تأکید کرد که در صورتی که حمایت کامل متحدان آمریکا را در این مورد تحصیل کند، احتمال اقدامات شدیدتر کاهش خواهد یافت. او گفت: از متحدان‌مان خواسته‌ایم که دو پیشنهاد اساسی ما را اجرا کنند که یکی رعایت تحریم بر ضد ایران است؛ در صورتی که موفقیت‌آمیز نبود، دومین قدم این است که در اقدامات شدید دیپلماتیک بر ضد ایران با ما همدست شوند تا نشان دهند که همه ما غربیان در محکوم کردن تروریسم، در کنار هم هستیم.»
 
بخش دوم مصاحبه کارتر، از نخستین بخش مهم‌تر بود. «از او پرسیدند: کاربرد نظامی در خلیج فارس تا چه حد احتمال دارد؟ کارتر جواب داد: ما آشکارا حق کاربرد هر وسیله‌ای را تحت قوانین بین‌المللی، برای خودمان محفوظ داشته‌ایم و از آن‌جایی که ما قویاً طرف صدمه‌دیده در این ماجرا هستیم، اگر من ضرورت راه توسل به نیروی نظامی را تشخیص دهم، این قوانین در را بر روی ما نمی‌بندد.» خبرنگاران در همان مصاحبه از کارتر خواستند تا موضوع استفاده از نیرویی نظامی را بیشتر تشریح کند و درباره آنچه گفته است توضیح بیشتری بدهد. اما او طفره رفت. فقط گفت صبرش تمام شده و همین صبری که تا اینجا از خودش نشان داده، انتقادات و اعتراضات زیادی را ضد او برانگیخته است.
   
آمریکا و دیگران، پیش از عملیات «پنجه عقاب»
ما که بعد از چهل‌وچند سال به آن روزها نگاه می‌کنیم و از ادامه ماجرا خبر داریم، می‌دانیم کارتر چه چیزهایی را نگفت و از بیان چه چیزی طفره رفت. می‌دانیم او نگفت که نقشه‌ای برای عملیاتی نظامی، موسوم به عملیات «پنجه عقاب» در خاک ایران کشیده‌اند و به‌زودی این نقشه را به اجرا می‌گذارند. می‌دانیم به‌ظاهر از موضع یک ابرقدرت، کشور ما را تهدید می‌کرد، اما درواقع به‌شدت به تنگنا افتاده و از یافتن تدبیری برای مواجهه با ایران انقلابی عاجز شده بود. و نیز این را هم می‌دانیم آن عملیات نظامی که دو هفته بعد، در نخستین روزهای اردیبهشت ماه به دستور او اجرا شد، هر معنا و تفسیری داشت، نشانه قدرت با برتری تلقی نمی‌شد.
 
البته همان زمان، چند کشور مثل چین، حدس می‌زدند که احتمالاً آمریکایی‌ها نقشه‌های خطرناکی در سر دارند و پشت‌پرده تصمیم به انجام کاری ماجراجویانه گرفته‌اند. نکته اینجاست که آن زمان میان چین و شوروی رقابت شدیدی وجود داشت و چینی‌ها نگران بودند که ماجراجویی آمریکا، به واکنش شوروی بینجامد و شوروی به اقدامی مشابه تحریک شود. روزنامه «مردم» که آن زمان مواضع رسمی حکومت چین را بازتاب می‌داد، در یادداشتی تحلیلی نوشت «برای حفظ امنیت و ثبات منطقه خلیج فارس، لازم است که بهانه‌ای به دست شوروی برای دخالت در ایران داده نشود.»
 
حتی در خود آمریکا نیز، برخی محافل از آنچه در فکر کارتر می‌گذشت، تا حدی مطلع بودند. روزنامه نیویورک‌تایمز نوشت «کارتر حاضر نشد از امکان به‌کاربردن نیرو صرف‌نظر کند. وی به ایران هشدار داده است که آمریکا آماده خواهد بود برای آزاد کردن گروگان‌های آمریکایی، از این قدرت استفاده کند.» برنامه خبری شبکه سی‌بی‌اس نیز تفسیری شبیه نیویورک‌تایمز ارائه کرد. اینکه کارتر «تهدید کرد که اگر مجازات‌های بازرگانی و فشار دیپلماسی موثر واقع نشود، به نیروی نظامی متوسل خواهد شد.»
 
همان زمان روزنامه الاهرام مصر، به نقل از وزیر دفاع مصر از برگزاری مانور نظامی آمریکا در خاک مصر خبر داد و به این نکته هم اشاره کرد که حکومت این کشور به ریاست انور سادات از دخالت نظامی آمریکا در ایران حمایت و حتی آن را تشویق می‌کند. در کتاب «قطع رابطه آمریکا با ایران» که مجموعه‌ای از اسناد و اظهارنظرهاست به این واقعیت اشاره نمی‌شود، اما بد نیست بدانیم حکومت سادات که دنبال عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل بود، در ذهن بسیاری از مسلمان‌ها تجلی عقب‌مانده‌ترین بخش جهان اسلام محسوب می‌شد و در مقابل آن، ایران انقلابی - که تازه فقط یک سال و چند ماه از ظهور آن می‌گذشت - پیشروترین جریان‌های اسلامی را نمایندگی می‌کرد. دقیقاً به همین دلیل بود که مصر از دخالت حکومت قلدری مثل آمریکا در آسیای غربی خرسند بود و حتی دست‌درازی نظامی این ابرقدرت غربی به ایران را به نفع خودش می‌دید.
 
پی‌نوشت: کتاب «قطع رابطه آمریکا با ایران»، نخستین جلد از هفتمین کتاب از مجموعه کتاب‌های روزشمار جنگ ایران و عراق، کاری از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است.