سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در هر دوره‌ای از زمان، پیشرفت‌هایی به وجود می‌آید و این پیشرفت‌ها انسان‌ها را به سمت‌وسوی یادگیری مهارت‌هایی می‌برد. امروزه دیگر نمی‌توان در مدارس کاملا به سبک مکتب‌خانه‌ها عمل کرد؛ زیرا نظام آموزشی تغییر کرده و قالب ارائه محتوا به کودکان و نوجوانان نیز باید تغییر کند.
یکی از مباحث مطرح‌شده برای یادگیری بهتر درس یا هر محتوایی، مسئله تندخوانی است. در این‌باره با عفت‌السادات رنجبر حسینی، مربی مهارت تندخوانی در مجموعه «کتابدانه» گفت‌وگو کرده و درباره اثرات یادگیری این مهارت بر کودکان و نوجوانان سؤال‌هایی پرسیده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:


- فعالیت‌تان را چطور و از چه زمانی آغاز کردید؟ براساس شعار مجموعه «کتابدانه» که تندخوانی برای تقویت حافظه خوب است؛ به ما بگویید که این مسئله در امر کتابخوانی چقدر مهم است؟
مجموعه کتابدانه، دوازده‌سال است که به کوشش بهمن شاه‌بابایی شروع به کار کرده و به‌صورت تقریبا دو سه سال است که در قالب مجموعه دارد به کار خود ادامه می‌دهد؛ یعنی مربی جذب می‌کند و این مربیان هستند که در کنار همدیگر دارند این روند را ادامه می‌دهند.
مبحث تندخوانی و تقویت حافظه پیشینه خیلی زیادی در ایران دارد؛ ولی مجموعه کتابدانه می‌خواهد علمی‌تر و با دیدی وسیع‌تر به این قضیه نگاه کند تا افراد از ۹ تا ۹۹ سال بتوانند آموزش ببینند. مربیان این مجموعه اشخاص متنوعی هستند از معلم و فرهنگی گرفته تا روان‌شناس و خانه‌دار که با بچه‌ها ارتباط داشته و از طریق کتابدانه، آموزش‌هایی دیده‌اند که می‌توانند خلأ تندخوانی و تقویت حافظۀ موجود در آموزش و پرورش را رفع کنند تا بچه‌ها به مطالعه و درست مطالعه‌کردن علاقه‌مند شوند.
بچه‌های ما خیلی زحمت می‌کشند و مطالعه زیادی دارند. هر دانش‌آموز دست‌کم روزی پنج شش ساعت برای مطالعه وقت می‌گذارد؛ ولی متأسفانه آن بازدهی‌ای را که مدنظر خودش و اولیا و معلمش است به‌دست نمی‌آورد. چرا؟ چون تکنیک درست خواندن را بلد نیست؛ او فقط متن را می‌خواند و می‌خواند و می‌خواند تا فردا نمره ۲۰ بگیرد؛ ولی هفته دیگر که معلم می‌خواهد از او بپرسد هیچ‌چیز بلد نیست.
این مسئله برمی‌گردد به این نکته که دانش‌آموزان تکنیک‌های درست مطالعه‌کردن، خلاصه‌نویسی و تبدیل حافظه کوتاه‌مدت به بلندمدت را بلد نیستند. کتابدانه، این‌ها را به افراد یاد می‌دهد و به آنها می‌گوید «تو بخوان، تند بخوان، سریع بخوان، فاصله زمانی کمی را مصرف کن؛ ولی با تمرکز بخوان». مثل راننده‌ای که با ۲۰۰ کیلومتر در ساعت رانندگی می‌کند و اصلا نمی‌تواند به اطرافش نگاه کند چون اگر نگاه کند به خاکی می رود. در بحث تندخوانی هم ما همین را به بچه‌ها می‌گوییم که وقتی با سرعت می‌خوانید به مغز خود اجازه هیچ فکرکردنی را نمی‌دهید؛ چون انسان‌ها در روز ۶۰ هزار فکر وارد مغزشان می‌شود. فکرها همین‌طور هجوم می‌آورند و باعث حواس‌پرتی و پرش ذهنی می‌شوند؛ ولی ما در تندخوانی یاد می‌گیریم اندازه ۹۰ دقیقه، ۶۰ دقیقه، ۴۵ دقیقه که شما می‌خواهید مطالعه کنید باید سرعت فلان‌قدر زیاد باشد که اجازه این پرش‌ها را نداشته باشد. این دلیل موفقیت ما در درست مطالعه کردن است.
 
- پس شما درست‌خواندن را یک مهارت می‌دانید؟
بله، مهارتی که ژاپنی‌ها به بچه‌هایشان قبل از مدرسه یاد می‌دهند؛ ولی متأسفانه ما می‌گذاریم زمانی که آزمون داریم، تیزهوشان داریم، ارشد و پایان‌نامه داریم یا می‌خواهیم برای انتخاب یک شغل مصاحبه انجام دهیم تازه یادمان می‌افتد که یک دنیا کتاب جلویمان ریخته و زمان کمی برای مطالعه داریم. اینجاست که دنبال راه چاره می‌رویم که همان تندخوانی است؛ اما ما می‌گوییم بچه‌ها باید از سنین کم و در کودکی و دوران دبستان مهارت تندخوانی و درست مطالعه‌کردن را یاد بگیرند.
با یاد گرفتن مهارت تندخوانی بچه‌ها می‌توانند بیشتر کتاب بخوانند. آنها با این روش حتی اگر نتوانند روزی یک کتاب بخوانند، دست‌کم می‌توانند هفته‌ای یک کتاب بخوانند که در سال تعداد درخور توجهی می‌شود. میانگین سرعت مطالعه ایرانی‌ها ۱۵۰ کلمه است؛ یعنی سرعت خواندن‌شان واقعا پایین است. در کشورمان، میانگین سرانه مطالعه دو دقیقه است؛ این اصلا خوب نیست. چرا ما این‌قدر کم می‌خوانیم؟ چون مهارتش را بلد نیستیم.
 
- تندخوانی در مسئله درس و مدرسه می‌تواند به بچه‌ها واقعا کمک کند؛ اما در مطالعه غیردرسی روزمره‌شان چه فایده‌ای دارد؟
ما به افراد می‌گوییم هر کتابی را که دوست داری می‌توانی تند بخوانی و دست‌کم ۸۰ درصد محتوای آن را هم به خوبی بفهمی و در ذهنت ثبت کنی. مهارت تندخوانی هم در مسئله درس‌های سخت مؤثر است و هم مطالب آسان. ما به بچه‌ها تکنیک شعر حفظ کردن، درست خلاصه‌نویسی انجام دادن و نقشه ذهنی نیم‌کره راست و چپ را یاد می‌دهیم. آنها باید بتوانند بین دو نیم‌کره مغزشان تعادل برقرار کنند؛ چون بچه‌های ما یا نیم‌کره راستی هستند یا چپی! برقراری تعادل بین این دو بسیار مفید است.
 
- بعضی‌ها ممکن است بگویند تندخوانی باعث می‌شود از مسیر مطالعه مثل دیدن جزئیات تصاویر یا هضم بهتر قصه‌پردازی و توصیف و ... لذت نبریم یا حتی زیرلایه هایی در متن وجود داشته باشد که تندخوانی باعث نادیده‌گرفتنش شود. شما برای نظراتی که می‌گویند تندخوانی لذت خواندن کتاب را زایل می‌کند چه پاسخی دارید؟
این افراد کسانی هستند که تند می‌خوانند؛ ولی ۲۰ درصد می‌فهمند. ما شرطی داریم بر این مبنا که تند بخوان ولی ۸۰ درصد به بالا متوجه شو. تمرین تندخواندن و بیان توضیح آنچه که خوانده شد توسط آن شخص، درک افراد را از محتوای متن بالا و بالاتر می‌برد.
 
- پس شرط اصلی تمرکز است؟
بله، شرط انجام درست تندخوانی، تمرکز است. ما تمریناتی داریم که باعث می‌شوند فرد تمرکز بالاتری موقع مطالعه صرف کند. مطالعه باید با نگاه و تمرکز ذهن صورت بگیرد. اشتباهی که منِ معلم کلاس اول انجام می‌دادم این بود که به بچه‌ها می‌گفتم «زیر کلمه‌ها انگشت بگذار و خوب نگاه کن، بعد برو بعدی»؛ ولی در تندخوانی می‌گوییم با یک نگاه، چهار پنج کلمه را نگاه کن.

- بنابراین تندخوانی می‌تواند باعث مطالعه امن شود؟
بله؛ یعنی من به قدری با اطمینان درسم را می‌خوانم که اگر دو هفته دیگر معلم بگوید فلان سوال را جواب بده، دست‌وپایم را گم نمی‌کنم چون اطمینان دارم به درستی مطلب را خوانده و در ذهنم ثبت کرده‌ام.
 
- در یادگیری مهارت تندخوانی آیا سطح هوش مهم است یا همه می‌توانند یاد بگیرند؟
خداوند به ما انسان‌ها خیلی لطف کرده و به همه‌مان هوش داده است. محال است کسی هوش نداشته باشد؛ حتی آن فردی که مشکل ذهنی دارد هم هوش دارد. اگر دقت کنید مثلا می‌بینید که نابینایان دست‌ها یا زبان قوی دارند؛ به این دلیل است که ما هوش و زمینه هوشی داریم. مسئله اصلی این است که چطور از آن استفاده کنیم و آن را به کار ببندیم. تندخوانی می‌تواند به استفاده بهتر ما از هوش کمک کند. بچه‌های متعددی را دیده‌ام که از کم‌هوشی خود گله داشته‌اند و صرفا به خودشان انرژی منفی می‌دادند. ما به آنها نشان دادیم که کسی کم‌هوش نیست و مهارت تندخوانی می‌تواند اعتمادبه‌نفس‌شان در مدرسه و کلاس درس را بالا و بالاتر ببرد.
امیدوارم خانواده‌ها در زمینه مهمِ یادگیری درست خواندن و درست مطالعه کردن فرزندان‌شان بیشتر سرمایه‌گذاری کنند و به این امر که در عصر حاضر ضروری است بیشتر توجه کنند. مجموعه کتابدانه نیز در نشانی اینترنتی ketabdaneh.com در این راه به آنها کمک خواهد کرد.