به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «فراتحلیل پژوهش‌ها در حوزه سیره‌پژوهی با تاکید بر امام علی (ع)» با حضور فاطمه جان‌احمدی استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس، سه‌شنبه 22 آذر 1401 در مرکز تحقیقات امام علی(ع) برگزار شد.
 
جان‌احمدی در ابتدای نشست ضمن تبریک هفته پژوهش بیان کرد: عنوانی که به پیشنهاد دکتر شجاعی انتخاب کردیم «فراتحلیل پژوهش‌ها در حوزه سیره‌پژوهی با تاکید بر امام علی (ع)» بود که با حوزه علاقه و تخصص من هم‌خوانی دارد. تلاش کردیم که تاکید این موضوع را روی سیره پژوهی امام علی (ع) بگذاریم. بحث فراتحلیل را باید کمی باز کنیم و کاربردش در مطالعات علوم انسانی را بگوییم.
 
جان‌احمدی ادامه داد: فراتحلیل، روشی تازه است که فهم دقیق‌تری به ما می‌دهد. اولین کسی که این نوع روش پایش و پالایش اطلاعات را پایه‌گذاری کرد جین گلس عضو هیئت علمی دانشگاه کلرادو بود. به نظر می‌رسد فراتحلیل به عنوان یک روش در میان اهل علم به خصوص عالمان علوم انسانی جایگاه خودش را پیدا کرده است. گلس، فراتحلیل را معنا کرد و گفت فراتحلیل؛ تحلیل تحلیل‌هاست.
 
وی افزود: یک محقق می‌تواند با تحلیل آماری، پایش‌های اطلاعات قبلی را با فراتحلیل آن‌ها یک‌پارچه ارائه بدهد و به عنوان یک کل آن را معرفی کند. بنابراین حوزه فراتحلیل به تحلیل‌های آماری و کاربست‌های ریاضیات در علوم انسانی برمی‌گردد. از همین رو نیز می‌تواند محتوای تحقیقات را به گونه جدیدتری ارائه دهد.
 
جان‌احمدی با اشاره به اینکه به لحاظ تاریخی، میان سیره نگاری و سیره پژوهی تفاوت وجود دارد، بیان کرد: سیره‌پژوهی محدود به مطالعات جدید است. پیش از رواج سیره‌پژوهی در مسلمانان، هم میان مورخان مسلمان و هم میان مستشرقان، سیره‌پژوهی شکل گرفت که به طریق، روش و مجموعه گفتارهای شخص رسول و معصومین اطلاق پیدا کرد.
 
این استاد دانشگاه بیان کرد: در قرن 4 و 5 هم سیره‌هایی داریم که برای برخی رجال سیاسی شکل گرفت. به این نوع سیره‌ها به چشم سیره‌های مقدس نگاه نشد. سیره عبارت است از سبک و روش زندگی دنیوی و اداره مردم (امت اسلامی) است. یعنی شیوه‌هایی که رسول اکرم(ص) و وصی ایشان امام علی(ع) در جهت اداره زندگی دنیوی و رهبری و هدایت مردم به کار بردند. سیره، هم برای اهل سنت و هم تشیع معنا پیدا کرد اما سیره علوی بیشتر برای شیعیان توانست جایگاه خودش را حفظ کند.
 
جان‌احمدی با مقایسه سیره‌پژوهی در جامعه ایران با جوامع غربی بیان کرد: در جامعه غربی پایه مطالعات شرق‌شناسانه به خصوص در حوزه حدیث به تلاش‌های عالمانی برمی‌گردد که عمدتا دایره‌المعارف نویس بودند. البته جهان اسلام، خیلی از تحقیقات آن‌ها خشنود نبود چون سوگیری‌های شرق‌شناسی در آن مشخص بود. همین هم باعث شد برخی دیگر از شرق‌شناسان ویرایش را به دست بگیرند.
 
وی اضافه کرد: سیره رسول خدا(ص) را 5 نفر نوشتند و سیره امام علی(ع) توسط یک استاد ایتالیایی نوشته شد که در مدرسه ناپل درس می‌خواند. سیره‌پژوهی در غرب دسته‌بندی مشخصی دارد و فراتحلیل آن کار دامنه‌داری است و در یک زمان کوتاه، میسر نیست. مستشرقان یا تعمدا یا غیرتعمدا به سیره‌پژوهی روی آوردند. بعضی از آن‌ها محققانی بودند که خطرات فکریشان مشاهده می‌شد. محققینی که از سیره‌پژوهی قصدشان ضربه زدن به مطالعات اسلامی بود.
 
جان‌احمدی اضافه کرد: طبیعتا در دنیا، این بخش کرسی‌های خاصی را به خود اختصاص داده است و جهان شرق نیز حتما آن‌ها را رصد می‌کند. در برابر ویرایش اول جهان اسلام برآشفت و آن‌ها مجبور شدند ویرایش اول را جمع کنند و ویرایش دوم را به عنوان ویرایشی کامل‌تر ارائه دهند.
 
وی با اشاره به قدمت سیره‌پژوهی در ایران بیان کرد: قدمت سیره‌پژوهی در ایران زیاد نیست. اولین بار در دانشکده حقوق دانشگاه تهران شکل گرفت. حتی گروه تاریخ نیز کمتر به سیره‌پژوهی پرداخته است با این حال افرادی که فارغ‌التحصیل شدند ادیب بودند و به زندگی پیامبر علاقه داشتند. محمدرضا سنگلجی روحانی بود و در دانشکده حقوق درس می‌داد و بیشتر کارهایش روی سیره پیامبر و حضرت علی (ع) بود. تحقیقات دامنه‌دار خیلی ادامه پیدا نکرد. امروزه مجله‌ای داریم که به سیره‌پژوهی اهل بیت اختصاص دارد، تحت عنوان دوفصلنامه سیره‌پژوهی اهل بیت.
 
جان‌احمدی عنوان کرد: کار فراتحلیلی این است که تحلیل‌ها را مقایسه کند و اجازه بدهد که شنوندگان و مخاطبان بتوانند از این دامنه، نتیجه‌ای قطعی به دست آورند. نورمگز به عنوان یک پایگاه فوق‌العاده در شاخه مجلات، مقالات، کتاب، همایش و ... کارها را ایندکس می‌کند و حدود 10 هزار مقاله را در باره سیره عام جمع‌آوری کرده است.
 
این استاد دانشگاه به آمار سایت‌های تخصصی مقالات درباره پژوهش‌های مختلف درباره سیره پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) اشاره کرد و تعداد واژگان یافت شده در جستجوی هر کدام را عنوان کرد. پژوهش‌نامه علوی یکی از مجلاتی بود که جان‌احمدی به معرفی آن پرداخت. این پژوهش‌نامه به بررسی و بازنمایی فضائل و مناقب امام علی (ع) پرداخته است. همچنین شناسایی و معرفی ارزش‌های وجودی و نگرشی جامع امام علی (ع) در ابعاد فرهنگی، اعتقادی، اخلاقی، سیاسی، اجتماعی، تاریخی، ادبی و انجام مطالعات تطبیقی، معرفی نسخ خطی و نسخه‌پژوهی در سیره و تاریخ امام علی و علویان و بازنمایی فرهنگ علوی و معارف علوی و فاطمی، از جمله موضوعاتی است که این پژوهش‌نامه به آن‌ها پرداخته است.