او با بیان اینکه نویسنده کوشیده است بفهمد روایت‌های دیگر نقاط جهان چگونه ممکن است متفاوت باشند و شاید بازنمایی‌های مثبتی از تاب‌آوری افراد دارای بیماری آلزایمر فراهم کنند و درعین‌حال این تصویر را با کشمکش‌های پیش روی آن افراد به موازنه برسانند بیان کرد: همچنین این تحلیل فیلم نحوه معناسازی از طریق بازنمایی‌ها را بررسی و چگونگی پرداختن به دیگر سازمایه‌های معمول زندگی از دریچه بیماری آلزایمر را موشکافی کرده است. هر کدام از فصل‌های این کتاب، برای بررسی کامل موضوع مورد نظر خود، فیلم‌ها را در بافت نظری ویژه خودشان بررسی کرده است. در این تحلیل‌ها گستره‌ای از مفاهیم برساخته اساسی – مانند برهم‌کنش‌های میان‌نسلی، جنسیت، عاملیت، مردانگی و حافظه تاریخی – که پیرامون سن و پیر شدن وجود دارند، بررسی شده است. نویسنده با آگاهی از حوزه پیری‌شناسی انتقادی و مفاهیم مهمی مانند سن‌گرایی، شخصیتمندی و دوگانه ذهن/جسم، تحلیل‌های بسیار موشکافانه‌ای از این برساخته‌ها و اهمیت چگونگی به تصویر کشیدن آنها در از بین بردن کلیشه‌های منفی بازنمایی افراد دارای زوال عقل فراهم کرده است.
حسینی با تاکید بر اینکه موضوع کم بودن کتاب‌هایی که با رویکرد علمی به جایگاه روان‌شناسی در سینما می‌پردازند در مورد بیماری آلزایمر و زوال عقل نیز صدق می‌کند یادآور شد: نکته کنایه‌آمیز این است که اتفاقاً در سال‌های اخیر نگاه سینما به این پدیده جدی‌تر شده است و تقریباً هر سال فیلم‌هایی با این موضوع ساخته می‌شود و با نگاهی به موفق‌ترین فیلم‌های سال‌های اخیر می‌بینیم که حتی توانسته‌اند بسیاری جایزه‌های سینمایی را نیز از آن خود کنند.
به گفته او، راکل مدینا، نویسنده کتاب پیش رو، چندین نمونه از بهترین فیلم‌های مستقل یا بیرون از جریان اصلی را برای تحلیل در مورد نقاط ضعف و قوّت بازنمایی‌هایی سینمایی برگزیده و هر کدام از آنها را از چند دیدگاه مختلف بررسی کرده است. نکته متمایز این تحلیل‌ها نگاه جهانی به موضوع زوال عقل، پیری، آلزایمر و تفاوت این پدیده در جنسیت‌ها، در میان دیدگاه‌های شرقی و غربی و جوامع گوناگون است. بنابراین بررسی هر فیلم در بافت و بستر ویژه همان فیلم رخ می‌دهد. چنان‌که تفاوت‌های نگاه به این پدیده در جوامع لیبرالیستی مثل کشورهای اروپایی و غیر آن مثل شرق (کره، ایران و ترکیه) بررسی شده و نگاه به سال‌خوردگان و مراقبت از آنها بر اساس فرهنگ و دین‌های شرقی (ایران، ترکیه) در مقابل غرب (اسپانیا، مکزیک و شیلی) قرار گرفته است. امید است ترجمه چنین کتاب‌هایی به پژوهشگران داخلی انگیزه دهد بازنمایی‌های انجام‌شده از بیماری‌ها یا اختلال‌های روانی را در میان فیلم‌های ارزشمند ایرانی بررسی و راستی‌آزمایی کنند.
او در پاسخ به این سوال که مخاطبان کتاب چه کسانی هستند؟ بیان کرد: به‌طور کلی این کتاب در حوزه روان‌شناسی هنر دسته‌بندی می‌شود و همه دوستداران بحث‌های روان‌شناسی و هنر می‌توانند از خواندنش لذت ببرند. بنابراین به‌طور تخصصی، هنردوستانی که پیگیر موضوعات روان‌شناسی هستند یا روان‌شناسانی که به موضوعات هنری علاقه دارند، به‌حتم از خواندن کتاب لذت خواهند برد. بااین‌حال کتاب بیماری آلزایمر در آینه سینما برای عموم خوانندگان نوشته شده است و آشنایی عمومی با مفاهیم روان‌شناسی، علوم اجتماعی و هنر سینما، برای درک محتوای آن کافی است. کتاب با بحث‌هایی درباره سالمندی، زوال عقل و آلزایمر شروع شده و سپس این مفاهیم را از دیدگاه اجتماعی و پزشکی توضیح داده است. بااین‌حال برای فهمیدن مفاهیم آن به درسنامه‌های روان‌شناسی، روان‌پزشکی و درمانی نیاز نیست.
حسینی افزود: همچنین با وجود بررسی فیلم‌ها حتی در سطح صحنه‌ها و نماها، نیازی به دانش تخصصی مانند فنون تدوین و قرارگیری دوربین و... نیست. افزون‌براین کتاب به نقاط همپوشانی و درهم‌تنیدگی مفاهیم علوم اجتماعی (جنسیت، نژاد، طبقه اجتماعی و...) با بحث‌های بیماری آلزایمر – البته به‌نحوی که در سینمای خارج از جریان اصلی بازنمایی شده است – می‌پردازد. شاید برای خوانندگان ایرانی، جذاب‌ترین بخش‌های کتاب آنهایی باشد که به تحلیل فیلم جدایی نادر از سیمین و بررسی این فیلم در بافت فرهنگی و اجتماعی ایران واگذار شده است. پرداختن به ویژگی‌های کمتر دیده شده این فیلم، به‌ویژه از نگاه نویسنده‌ای خارجی، برای خوانندگان به‌حتم شیرین است. خوشبختانه تا کنون نگاه و بازخورد مترجمان و نویسندگان همکارم – چه سینمایی و چه روان‌شناس – نسبت به کتاب مثبت بوده است و مورد تحسین قرار گرفته است.
او در پاسخ به این سوال که گفته می شود آلزایمر بیماری قرن است از تاثیر بازنمایی این بیماری در آینه سینما گفت: زوال عقل و به‌ویژه بیماری آلزایمر یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های جهانی در حوزه سلامت را رقم زده است؛ به‌طوری که بسیاری از کشورها از سوی نهادهای بین‌المللی توصیه به تدوین راهبردهای ملی برای مقابله با این بیماری و رسیدگی به پیامدهای آن شده‌اند. با شروع سده بیست‌ویکم موجی از ساخت فیلم‌های بزرگی شکل گرفت که هر کدام به‌نحوی با موضوع زوال عقل پیوند داشتند. از فیلم‌های زندگینامه‌ای همانند آیریس تا فیلم‌های دلهره‌آور جنایی مانند حافظه یک قاتل، درام‌هایی چون دور از او و خانواده سوج و بسیاری دیگر که خیلی از آنها مانند هنوز آلیس، پدر و جدایی نادر از سیمین موفقیت‌های تجاری و سینمایی فراوانی نیز به همراه داشته‌اند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد نگرش‌ها، باورها و آگاهی عمومی نسبت به زوال عقل نشانگر پذیرش الگوهای کلیشه‌ای در مورد افراد دارای زوال عقل در میان مردم است و سینما رسانه نیرومندی در مسیر شکل‌دهی به باورها و اثرگذاری بر نگرش‌های عمومی در مورد این پدیده است. این موضوع به‌ویژه در مورد فیلم‌های داستانی صادق است، زیرا تماشاگر هنگام دیدن فیلم و درگیر شدن به داستان یا شخصیت‌ها معمولاً ناخواسته و ناآگاهانه اطلاعات در مورد یک مشکل خاص یا بیماری را پردازش می‌کند.
او تاکید کرد: بازنمایی‌های غیرواقعی با دادن خوراک ذهنی نامناسب به بینندگان، به برداشت‌های نادرست و کج‌فهمی‌ها دامن می‌زنند و موجب بدنام‌سازی افراد در جامعه می‌شوند. کتاب بیماری آلزایمر در آینه سینما نه‌تنها تحلیل‌های بدیعی به خواننده ارزانی داشته، بلکه فیلم‌های غیرتجاری بیرون از جریان اصلی سینما را برای بررسی‌های خود برگزیده است. در نتیجه با نگاه به بیرون از جریان اصلی سینما و بازنمایی‌های غربی از افراد دارای آلزایمر، بینش‌های اساسی در مورد چگونگی شکل‌گیری روایت‌های فرهنگی به‌دست رسانه‌های جمعی و تکیه آنها بر کلیشه‌های منفی را – که دیدگاه‌های کوته‌نظرانه را به تماشاگر تلقین و برای ترس و اضطراب‌های آنها خوراک فراهم می‌کنند – روشن می‌کند. این حوزه پژوهشی جالب که شایسته تحقیقات و بررسی‌های بیشتر است می‌تواند طرز فکر خوانندگان، پژوهشگران و اندیشوران سرتاسر جهان را به چالش بکشد.
حسینی با بیان اینکه به‌طور اساسی هم در بخش ترجمه و هم تألیف، کتاب‌های کمی با نگاه روان‌شناختی به هنر دیده می‌شود عنوان کرد: چنین شکافی در حوزه مطالعات رسانه نیز احساس می‌شود. اگرچه مجموعه آینه سینما بر اساس علاقه شخصی مترجم به حوزه‌های روان‌شناسی و سینما – که کتاب‌هایی دیگر نیز در هر کدام از این زمینه‌ها ترجمه کرده است – برگزیده شدند، اما به‌حتم کمبود یا نبود کتاب‌های دیگر نیز بی‌تأثیر نبوده است. خوشبختانه این نگاه مثبت و مساعد در مجموعه نشر ارجمند وجود دارد که برای پر شدن این شکاف تلاش شود و کتاب‌هایی ارزشمند در زمینه روان‌شناسی هنر به چاپ رسیده یا در دست چاپ است.
این مترجم بیان کرد:همچنین علاقه جامعه فرهیخته مخاطبان نشر ارجمند (شامل اساتید، مختصصان و دانشجویان روان‌شناسی و روان‌پزشکی) نیز باعث افزایش انگیزه و دلگرمی مترجم برای برگرداندن کتاب‌ها به زبان فارسی می‌شود. با توجه به شمار فیلم‌های ارزنده سینمای ایران که به موضوع آلزایمر پرداخته‌اند – همچون فیلم جدایی نادر از سیمین که در کتاب به‌طور مفصل و از چند دیدگاه درباره آن بحث شده و این فیلم موفق به کسب جایزه‌های معتبر فراوان شده است – امیدوارم کتاب‌هایی به‌طور خاص برای بازنمایی‌های سینمایی یا تلویزیونی از بیماری آلزایمر در سینمای ایران تألیف شود. باور دارم هر کدام از کتاب‌های مجموعه آینه سینما این شایستگی را دارند که در نقش راهنمایی برای شروع پژوهش قرار بگیرند و سهمی بزرگ در پیشینه پژوهش‌ها داشته باشند.
حسینی در پایان اضافه کرد: مجموعه آینه سینما چهارگانه‌ای درباره بازنمایی مفاهیم روان‌شناسی و حوزه سلامت در رسانه سینما است که محتوای آن همپوشانی مفاهیم حوزه‌های پژوهش‌های رسانه و حوزه بسیار گسترده مطالعات ناتوانی را در بر می‌گیرد. تا کنون دو جلد از این چهارگانه به همت انتشارات ارجمند چاپ شده است (اختلال‌های روانی در آینه سینما و بیماری آلزایمر در آینه سینما) و دو جلد دیگر آن نیز در دست ترجمه است و به‌زودی وارد روند انتشار خواهند شد.
نظر شما