خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- استعمار در لغت به معنای طلب عمران و آبادی است. این واژه زمانی بر سر زبان‌ها افتاد که اروپایی‌ها اعلام کردند هدفشان از رفتن به آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا آباد کردن این نواحی و متمدن ساختن مردمان آن‌هاست. تاریخ اما ثابت کرده است که مفهوم لغوی استعمار کجا و مفهوم عملی آن کجا. چون هر زمان استعمار قدم به درگاهی گذاشت، آبادی از پنجره رخت بربست و رفت. اکنون با فرض مفهوم نخست، تاریخ آغاز استعمار را باید از قرن 15 و 16 میلادی دانست که امپراتوری بریتانیا در 1599 با تاسیس کمپانی هند شرقی، پایه‌های سلطه‌ استعماری خود بر مناطق زرخیز جنوب آسیا را تحکیم کرد و از آن پس، تمامی عملیات استعماری و روابط سلطه‌گرانه‌ خود با ملل جنوب آسیا را از طریق این کمپانی به پیش برد. نفوذ و سلطه‌ عمیق بریتانیا بر هندوستان، پس از گذشت سه قرن از تاسیس این کمپانی، موجب شد این کشور به عنوان بخشی از امپراتوری بریتانیا اعلام شود و ملکه ویکتوریا به عنوان امپراتریس هندوستان و انگلیس، تاج بر سر نهاد. این روزگار دوران نفوذ بریتانیا در شبه قاره محسوب می‌شود. شرح آنچه در طول دو سده بر این کهن سرزمین گران‌سنگ رفت، از سوی ششی‌تارور، مردی که سال‌ها در قلب سیاست‌ورزی هندوستان زیست کرده، در کتاب «امپراتوری ننگین» به رشته تحریر درآمده است. این کتاب را بهناز عابدی، دانش‌آموخته مترجمی زبان انگلیسی و دانشجوی مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران ترجمه کرده است. با وی درباره کتاب «امپراتوری ننگین» با عنوان فرعی آنچه بریتانیایی‌ها بر سر هندوستان آوردند، گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانیم:
 
چرا تصمیم گرفتید کتاب «امپراتوری ننگین» را ترجمه کنید؟
حوزه سیاست خارجی، روابط بین‌الملل و اساسا آنچه در ورای مرزهای جغرافیایی خودمان می‌گذرد همیشه برایم جذابیت داشته است. حتی اولین تجربه‌ام در ترجمه کتاب هم دقیقا در همین حال و هوا بود، اما نه در حیطه سیاست بلکه فرهنگ و جامعه. آن کتاب به نام «10 چیزی که از آن متنفرم» در سال 1396 از سوی نشر آرما به چاپ رسید و به چالش‌های فرهنگی پیش روی مهاجران آسیایی به ویژه اعراب در سرزمین‌های غربی می‌پرداخت. تجربه بعدی‌ام هم مجددا در همین فضا بود و «امپراتوری ننگین» هم به عنوان سومین کتاب همان راه را می‌رود اما با چاشنی بسیار قوی سیاست. اولین بار، دکتر علاء غروی که از اساتید من هستند و از اعضای هیأت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، این کتاب را برای ترجمه پیشنهاد کردند. دلیلش هم این بود که این کتاب در هند و انگلیس بسیار مورد توجه قرار گرفته بود و در فهرست پرفروش‌ترین‌ها بود. این اتفاق هم به دلیل سوژه کتاب و نحوه پرداخت آن و هم به دلیل نویسنده آن رخ داده بود. همین شد که پیشنهاد دکتر غروی را پذیرفتم و شروع به کار کردم.

در  کتاب «امپراتوری ننگین» بیشتر به کدام جنبه از استعمار تاکید شده است  و نگاه به کمپانی هند شرقی چگونه است؟
در کتاب «امپراتوری ننگین» جنبه‌های مختلف استعمار از حوزه آموزش گرفته تا صنعت، کشاورزی، فرهنگ و حتی زندگی شخصی افراد مورد بررسی قرار گرفته است. ششی تارور، نویسنده این کتاب به عنوان شخصیتی که خود سال‌ها در مناصب مهم سیاسی هندوستان حضور داشته و از طرفی هم تجربه نشستن بر کرسی‌ معاونت دبیرکل سازمان ملل متحد را در کارنامه دارد و هم در مقطعی نامزد دبیرکلی این سازمان بوده، در گوشه گوشه کتاب تلاش دارد که بگوید استعمار هندوستان از سوی بریتانیا و در رأس آن کمپانی هند شرقی نه سراسر سیاهی بوده و نه سراسر سفیدی اما روح جملات، روایت‌ها، مستندات و شواهد تاریخی که از سوی او ذکر می‌شود، اغلب بر این نکته تأکید دارد که این استعمار 200 ساله، یک عقب‌گرد اساسی برای کشوری همچون هندوستان بود که روزگاری از غنی‌ترین و پیشرفته‌ترین ممالک جهان به شمار می‌رفت.
 

 
آیا بریتانیا برای هندوستان وحدت سیاسی به ارمغان آورد؟
اتفاقا این موضوع، یکی از سرفصل‌های اساسی این کتاب است. ببینید، بریتانیایی‌ها مدعی این مساله بوده و هستند که حضورشان در هندوستان باعث وحدت سیاسی و گردهم‌آوردن جامعه چندگونه هندوستان شد، اما روایت نویسنده و مستنداتی که به شکل دقیق در یک فصل کامل از کتاب ارائه می‌دهد، به روشنی حکایت از این دارد که هندی‌ها پیش از حضور استعمار در سرزمین‌شان نیز از وحدت جغرافیایی و فرهنگی برخوردار بودند. نویسنده به طور مشخص به منظومه‌های حماسی مهاباراتا و رامایانا اشاره و تأکید می‌کند که انگیزه وحدت همواره در بین هندی‌ها وجود داشته است و گرچه آنها به صدها زبان و هزاران لهجه مختلف صحبت می‌کردند اما از یک وحدت تمدنی برخوردار بودند.
 
در کل حضور بریتانیا در هندوستان از چند جنبه مورد بررسی قرار گرفته است؟
بحث وحدت سیاسی یکی از موضوعات مورد بحث در کتاب است و مسایلی از قبیل مطبوعات، نظام پارلمانی، ارتش و نیروی نظامی، صنعت‌زدایی و دوران پسااستعمار هندوستان از دیگر مواردی است که نویسنده به آنها پرداخته است.
 
آیا ترجمه در زمینه تاریخ برای شما کاری دنباله‌دار است؟
«امپراتوری ننگین» شروع ترجمه تاریخی برایم محسوب می‌شود، اما بدون شک موتور محرکه‌ام برای ادامه این مسیر است چراکه از طرفی متن کتاب حاضر شخصا برایم آموزنده و گیرا بوده و از طرف دیگر، علاقه‌ کودکی‌ام به تاریخ، مزید بر آن است.
 
کتاب «امپراتوری ننگین» با عنوان فرعی آنچه بریتانیایی‌ها بر سر هندوستان آوردند، نوشته ششی تارور و ترجمه بهناز عابدی با قیمت 175هزارتومان و شمارگان 400 نسخه از سوی انتشارات قطره راهی بازار چاپ و نشر شده است.