محمد اسفندیاری، کتابشناس، مصحح و تاریخ‌نگار به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: تاکنون چند هزار کتاب درباره امام حسین (ع) به فارسی و عربی نوشته شده است، بیشتر این کتاب‌ها به عصر حاضر اختصاص دارد. واقع اینکه عاشورانگاری چند مرحله داشته است؛ از دوره نخست تا عصر صفویه، از عصر صفویه تا مشروطه و از مشروطه تا عصر حاضر.
وی افزود: در دوره معاصر یعنی در دوره سوم عاشورانگاری که ما الان در آن به سر می‌بریم، عاشورانگاری دقیق‌تر و تحلیلی شده است. معاصران ما می‌کوشند امام حسین (ع) را از حبس در کنج تاریخ رها سازند و الگوی عصر خود کنند و مردم را به پیکار با ظلم و ظلمت فراخوانند. البته شماری از کتاب‌های تحلیلی درباره امام حسین (ع) سست بنیاد است. نویسندگان این کتاب‌ها نخست باید توصیفی دقیق از آن حضرت در دست داشته باشند و سپس عهده‌دار تحلیل شوند. تحلیل بر اساس توصیف نادرست به ناچار نادرست است.
اسفندیاری در ادامه بیان کرد: در کتاب «کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)» صد کتاب مهم درباره آن حضرت از سده‌های گذشته تا سده حاضر معرفی توصیفی شده است. من در معرفی کتاب‌ها ترتیب تاریخی را رعایت کرده‌ام تا معلوم شود که عاشورانگاری چه سیری داشته است.
وی افزود: ضمیمه این کتاب بخشی است با عنوان «الذریعه الی تصانیف شیعه»، در این بخش همه کتاب‌های درباره امام حسین (ع) را که در کتاب «الذریعه إلی تصانیف الشیعه» دائره‌المعارف کتابشناسی بزرگی که به همت علامه شیخ آقابزرگ تهرانی فراهم آمده و به زبان عربی نوشته شده است، استخراج کردم. تعداد این آثار حدود 900 کتاب است.
این کتابشناس و مصحح در ادامه با بیان اینکه من در تالیف این کتاب انگیزه‌ای خاص و استثنایی نداشتم، گفت: عشقم به امام حسین(ع) و علاقه‌ام به کتابشناسی مرا بر آن داشت که عهده‌دار تالیف این کتاب شوم. البته تاکنون چند کتابشناسی امام حسین (ع) به فارسی و عربی نوشته شده است و از آنها نیز می‌توان بهره برد اما ویژگی کتاب «کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)» این است که آثار مهم و مهم‌تر در مورد امام حسین (ع) و عاشورا در آن معرفی شده است و ترتیب تاریخی دارد نه الفبایی.
وی افزود: به کسانی که می‌خواهند یک دوره زندگی امام حسین(ع) را از منبعی معتبر مطالعه کنند، پیشنهاد می‌کنم کتاب «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا (ع)» را مطالعه کنند که زیر نظر مهدی پیشوایی در دو جلد منتشر شده است. از کتاب‌های دکتر علی شریعتی، دکتر سید جعفر شهیدی، استاد مرتضی مطهری و آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی نیز نباید غفلت کرد. اما از کتاب‌های گذشتگان جلد پنجم تاریخ طبری و الارشاد شیخ مفید بسیار مهم است.
نگاهی به «کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)»
کتابشناسی تاریخی امام حسین به معرفی کتاب‌هایی می‌پردازد که در معرفی امام حسین(ع) نوشته شده‌اند. نویسنده در مقدمه کتاب اشاره می‌کند که پس از گذشت پانزده قرن از عاشورا و قیام امام حسین(ع) و نوشتن هزاران کتاب و رساله و مقاله، هنوز ضروری است که به چند گونه کتابشناسی پرداخته شود: کتابشناسی تاریخی، کتابشناسی پژوهشی، کتابشناسی غیر توصیفی، کتابشناسی توصیفی و تحلیلی و نیز کتابشناسی انتقادی. کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع) به عاشورانویسان یاری می‌رساند تا بدانند چه کتاب‌هایی درباره امام حسین(ع) نوشته شده، وجوه اشتراک و افتراقشان چیست، کتاب‌های مهم و غیرمهم کدام هستند.
در کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع) با صد کتاب مهم درباره امام حسین(ع) به زبان عربی و فارسی آشنا می‌شوید که از حدود پنج هزار کتاب از دورترین زمان‌ها تا عصر حاضر فراهم آمده، به ترتیب تاریخی، معرفی توصیفی شده‌اند. از این رو کتاب حاضر نخستین کتابشناسی تاریخی در زبان فارسی است. همچنین در این کتاب، مقتل‌‌نگاری طی چند سده اخیر نقد و ارزیابی شده و نقاط ضعف و قوت این آثار نیز در کتاب «کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع)» ارایه شده‌اند.
پایان‌بخش کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع) و بخش مهمی از این کتابشناسی به معرفی آثار درباره امام حسین(ع) در کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه نوشته آقا بزرگ طهرانی اختصاص دارد. در توصیف کتاب‌ها کوشش شده است تا دورنمایی از محتوای آنها به دست داده شود. آثاری گزینش شده‌اند که به نظر محمد اسفندیاری آثاری مهم بوده‌اند. همچنین جغرافیای انتشار کتاب‌ها ایران است. خواننده با رجوع به این بخش با بیش از نهصد کتاب و با رجوع به بخش اول با صد کتاب مهم درباره امام حسین(ع) آشنا می‌شود.
وی افزود: در دوره معاصر یعنی در دوره سوم عاشورانگاری که ما الان در آن به سر می‌بریم، عاشورانگاری دقیق‌تر و تحلیلی شده است. معاصران ما می‌کوشند امام حسین (ع) را از حبس در کنج تاریخ رها سازند و الگوی عصر خود کنند و مردم را به پیکار با ظلم و ظلمت فراخوانند. البته شماری از کتاب‌های تحلیلی درباره امام حسین (ع) سست بنیاد است. نویسندگان این کتاب‌ها نخست باید توصیفی دقیق از آن حضرت در دست داشته باشند و سپس عهده‌دار تحلیل شوند. تحلیل بر اساس توصیف نادرست به ناچار نادرست است.
اسفندیاری در ادامه بیان کرد: در کتاب «کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)» صد کتاب مهم درباره آن حضرت از سده‌های گذشته تا سده حاضر معرفی توصیفی شده است. من در معرفی کتاب‌ها ترتیب تاریخی را رعایت کرده‌ام تا معلوم شود که عاشورانگاری چه سیری داشته است.
وی افزود: ضمیمه این کتاب بخشی است با عنوان «الذریعه الی تصانیف شیعه»، در این بخش همه کتاب‌های درباره امام حسین (ع) را که در کتاب «الذریعه إلی تصانیف الشیعه» دائره‌المعارف کتابشناسی بزرگی که به همت علامه شیخ آقابزرگ تهرانی فراهم آمده و به زبان عربی نوشته شده است، استخراج کردم. تعداد این آثار حدود 900 کتاب است.
این کتابشناس و مصحح در ادامه با بیان اینکه من در تالیف این کتاب انگیزه‌ای خاص و استثنایی نداشتم، گفت: عشقم به امام حسین(ع) و علاقه‌ام به کتابشناسی مرا بر آن داشت که عهده‌دار تالیف این کتاب شوم. البته تاکنون چند کتابشناسی امام حسین (ع) به فارسی و عربی نوشته شده است و از آنها نیز می‌توان بهره برد اما ویژگی کتاب «کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)» این است که آثار مهم و مهم‌تر در مورد امام حسین (ع) و عاشورا در آن معرفی شده است و ترتیب تاریخی دارد نه الفبایی.
وی افزود: به کسانی که می‌خواهند یک دوره زندگی امام حسین(ع) را از منبعی معتبر مطالعه کنند، پیشنهاد می‌کنم کتاب «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا (ع)» را مطالعه کنند که زیر نظر مهدی پیشوایی در دو جلد منتشر شده است. از کتاب‌های دکتر علی شریعتی، دکتر سید جعفر شهیدی، استاد مرتضی مطهری و آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی نیز نباید غفلت کرد. اما از کتاب‌های گذشتگان جلد پنجم تاریخ طبری و الارشاد شیخ مفید بسیار مهم است.
نگاهی به «کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)»
کتابشناسی تاریخی امام حسین به معرفی کتاب‌هایی می‌پردازد که در معرفی امام حسین(ع) نوشته شده‌اند. نویسنده در مقدمه کتاب اشاره می‌کند که پس از گذشت پانزده قرن از عاشورا و قیام امام حسین(ع) و نوشتن هزاران کتاب و رساله و مقاله، هنوز ضروری است که به چند گونه کتابشناسی پرداخته شود: کتابشناسی تاریخی، کتابشناسی پژوهشی، کتابشناسی غیر توصیفی، کتابشناسی توصیفی و تحلیلی و نیز کتابشناسی انتقادی. کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع) به عاشورانویسان یاری می‌رساند تا بدانند چه کتاب‌هایی درباره امام حسین(ع) نوشته شده، وجوه اشتراک و افتراقشان چیست، کتاب‌های مهم و غیرمهم کدام هستند.
در کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع) با صد کتاب مهم درباره امام حسین(ع) به زبان عربی و فارسی آشنا می‌شوید که از حدود پنج هزار کتاب از دورترین زمان‌ها تا عصر حاضر فراهم آمده، به ترتیب تاریخی، معرفی توصیفی شده‌اند. از این رو کتاب حاضر نخستین کتابشناسی تاریخی در زبان فارسی است. همچنین در این کتاب، مقتل‌‌نگاری طی چند سده اخیر نقد و ارزیابی شده و نقاط ضعف و قوت این آثار نیز در کتاب «کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع)» ارایه شده‌اند.
پایان‌بخش کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع) و بخش مهمی از این کتابشناسی به معرفی آثار درباره امام حسین(ع) در کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه نوشته آقا بزرگ طهرانی اختصاص دارد. در توصیف کتاب‌ها کوشش شده است تا دورنمایی از محتوای آنها به دست داده شود. آثاری گزینش شده‌اند که به نظر محمد اسفندیاری آثاری مهم بوده‌اند. همچنین جغرافیای انتشار کتاب‌ها ایران است. خواننده با رجوع به این بخش با بیش از نهصد کتاب و با رجوع به بخش اول با صد کتاب مهم درباره امام حسین(ع) آشنا می‌شود.
نظر شما