به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «ژئوپلیتیک و ژئواستراتژی جهان اسلام»، نخستین کار مشترک سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی(سمت) و پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی است. این کتاب، توسط سید یحیی صفوی دستيار و مشاور عالی فرمانده معظم كل قوا نوشته شده است.

سردار صفوی در مقدمه کتاب آورده است: «جهان اسلام مجموعه‌ای عظیم از ظرفیت‌های انسانی، فرهنگی، اعتقادی، سیاسی و تمدنی منسجم را در قالب یک امت اسلامی گردآورده است و از جمله عوامل و بنیادهای توانمندساز قدرت آن عبارت‌اند از: گستره سرزمینی و جغرافیایی؛ جمعیت انبوه؛ اعتقادات و اعمال مشترک؛ قدرت اقتصادی؛ موقعیت ژئواستراتژیکی؛ رشد آگاهی‌های اجتماعی و بیداری اسلامی؛ ظرفیت‌های علمی و فرهنگی؛ جهان‌شمولی ایدئولوژی و فراقومی، فرازبانی و فراجغرافیایی بودن آن؛ توانمندی ارتباطی و تنوع زبانی در میان تمامی ساکنان کره زمین؛ امید و اعتقاد به آینده‌ای روشن و صلح و امنیت جهانی برای بشریت.

جهان اسلام از نظر جغرافیایی شامل سرزمین‌های وسیع و تقریبا به‌هم پیوسته از شمال آفریقا تا غرب آسیا و به شکل مستطیلی از کرانه‌های اقیانوس اطلس تا اقیانوس آرام شرقی و به وسعت حدودا ۳۱ میلیون کیلومتر مربع و قریب یک چهارم مساحت خشکی‌های جهان است.

بر اساس آخرین آمارهای جهانی، در آغاز دهه سوم قرن بیست و یک میلادی، 24 درصد جمعیت 7.6 میلیاردی جهان، یعنی 1.8 میلیارد نفر مسلمان هستند و نزدیک به ۶۰ درصد از مسلمانان جهان در آسیا زندگی می‌کنند، از این شمار، حدود ۴۰۰ میلیون شیعه و بقيه اهل سنت هستند. در حال حاضر (۲۰۲۱ میلادی) مسیحیت پرجمعیت ترین دین دنیا است و یک سوم از جمعیت جهان، یعنی 2.2 میلیارد نفر در جهان مسیحی هستند، اما براساس آمار مرکز تحقیقات پیو (۲۰۱۷)، نرخ رشد سالانه جمعیت مسلمانان بیش از مسیحیان است و این بدان معناست که تعداد مسلمانان دنیا تا سال ۲۰۵۰ میلادی، تقریبا برابر با تعداد مسیحیان و در صورت تداوم نرخ رشد سالانه فعلی، جمعیت مسلمانان تا سال 2070 میلادی از مسیحیان جهان بیشتر خواهد شد و اسلام دین اول جهان خواهد شد.

اسلام دینی آفرینش‌گرا، توحیدی، ابراهیمی و جامع است. مسلمانان یقین دارند که خداوند قادر متعال، از طریق فرشته‌ای به نام حضرت جبرئیل، کتاب قرآن را به پیامبرش حضرت محمد بن عبدالله (صلى الله عليه و آله و سلم)، به صورت وحی نازل کرده و اسلام کامل ترین دین جهان برای نجات بشریت است و مسلمانان حضرت محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) را اعاده کننده ایمان توحیدی خالص حضرت ابراهیم، موسی و عیسی و دیگر پیامبران الهی می‌دانند و به معاد و قیامت اعتقاد دارند. ۹۰ درصد اعمال دینی مسلمانان، همچون نماز، روزه و حج در بین آنان مشترک است. با وجود پراکندگی مسلمانان که دارای نژاد، قومیت، زبان و رنگ پوست متنوع هستند، ليكن خدای واحد را پرستش می‌کنند، به سوی قبله (کعبه) نماز می‌گزارند و دارای یک پیامبر و یک کتاب آسمانی هستند و توانسته‌اند طی چند قرن یک تمدن بزرگ انسانی را در مقیاس جهانی شکل بدهند.

با پیروزی انقلاب کبیر اسلامی ایران و تشکیل نظام اسلامی در قرن ۱۵ هجری قمری در غرب آسیا و پیروزی نهضت اسلامی و مردمی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) و ادامه سی و چند ساله‌اش توسط حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی)، امت اسلام به یک تکیه‌گاه امن و مرکز نورافشانی فکری و تمدنی دست یافتند که جهان اسلام را از تحقیر استکبار خارج ساخت و با تغییر در سیمای راهبردی منطقه غرب آسیا و بیداری اسلامی، از شمال آفریقا تا غرب آسیا، مسیر حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی را پایه‌گذاری کرد. قدرت‌های مادی و سیاست‌مداران آن‌ها چه بخواهند و چه نخواهند عصر جدیدی برای تمدن‌سازی نوین اسلامی آغاز شده است.

کتاب حاضر که حاصل بیش از ۲۰ سال تدریس و تفکر صفوی و ۱۵ سال تحقیقات مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام است به منظور تبیین بسترهای وحدت و همگرایی امت اسلام و تولید ادبیات ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در موضوع جهان اسلام به رشته تحریر در آمده است.

در این اثر علمی، برای نخستین بار ماهیت و ابعاد موضوعات و مسائل استراتژیک و ژئوپلیتیکی پهنه جغرافیایی جهان اسلام، تبیین و تحلیل شده است. در جای جای اثر، تلاش شده تا با رویکردی انتقادی، آراء و نظریات ژئوپلیتیکی و ژئو استراتژیک تبیین‌کننده مسائل عام جهانی و نظریات خاص درباره جهان اسلام مورد بازاندیشی و تحلیل راهبردی قرار می‌گیرد.

فصل اول به مفهوم‌شناسی، مرور سیر اندیشه و نظریه‌های ژئوپلیتیک و ژئواستراتژی اختصاص یافته، ضمن ارائه تعاریف اصلی، تعریف علمی نگارنده از مفاهیم بنیادی مانند مفهوم ژئوپلیتیک نیز ارائه شده است.

در فصل دوم، جغرافیای سیاسی جهان اسلام و مباحث مرتبط با آن ارائه و تحلیل شده است. بحث و بررسی پیرامون موقعیت، گستره، اقوام و مذاهب، فرایند دولت-ملت‌سازی، تطور اندیشه سیاسی، تاریخ سیاسی و الگوهای نظام سیاسی در جوامع اسلامی از مهم‌ترین مباحث این فصل به شمار می‌رود.

درفصل سوم به مباحث اصلی ژئوپلیتیک جهان اسلام پرداخته شده است. عوامل ثابت و متغییر ژئوپلیتیکی جهان اسلام، جایگاه جهان اسلام در ژئوپلیتیک و نظریه‌های ژئوپلیتیکی، مبانی، ساختار و منابع قدرت در جهان اسلام، ژئوپلیتیک منابع، همگرایی و واگرایی در جهان اسلام و نهادها و سازمان‌های مبتنی بر همگرایی یا وحدت جهان اسلام از جمله مباحث این فصل به شمار می‌روند.

فصل چهارم اثر به بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان اسلام اختصاص یافته است. بر این اساس در این فصل ریشه‌های جغرافیایی تنش و منازعه در جهان اسلام، نظریات تبیین کننده تنش بین دولت‌ها، گونه‎‌شناسی بحران‌های جهان اسلام و بحران‌های ژئوپلیتیکی آن به همراه کانون‌ها و مناطق بحرانی و بازتاب‌های فضایی - محیطی بحران‌های ژئوپلیتیکی در جهان اسلام بررسی و تحلیل شده‌‍اند.

در فصل پنجم به ژئواکونومی جهان اسلام پرداخته شده است. مفهوم و تاریخچه ژئواکونومی و جایگاه آن در سیاست خارجی و نظام بین‌الملل، کشورهای اسلامی و مقوله اقتصاد، ظرفیت‌های ژئواکونومیک جهان اسلام، روابط اقتصادی جهان اسلام، موانع همکاری‌های اقتصادی کشورهای اسلامی و ضرورت باز تعریف نقش اقتصادی جهان اسلام در هندسه قدرت جهانی از جمله موضوعات این فصل به شمار می‌روند.

فصل ششم این اثر علمی به ویژگی‌های ژئواستراتژیک جهان اسلام پرداخته است. تحلیل موقعیت ژئواستراتژیک جهان اسلام متناسب با رقابت‌های ژئواستراتژیک در جهان، استراتژی نفت، تهدیدهای ژئواستراتژیک غرب و شرق نسبت به جهان اسلام، مباحث محور مقاومت و تأثیرات ژئواستراتژیک آن در جهان اسلام و تحلیل نگاه ژئواستراتژیک بازیگران جهانی به جهان اسلام (با تأكید بر غرب آسیا) از جمله مباحث این فصل به شمار می‌رود.

در فصل هفتم جایگاه و اهمیت کشور ایران و روابط آن در رابطه با جهان اسلام تبیین شده است. تحلیل قلمروهای ژئوپلیتیکی ایران در جهان اسلام، قلمرو ایران فرهنگی و تمدنی و شیعی، رابطه ایران و قدرت‌های اسلامی از جمله مباحث این فصل به شمار می‌رود.