سپیده انوشه، نویسنده، فیلمنامهنویس، پژوهشگر تاریخ انقلاب و منتقد فیلم و روزنامهنگار، متولد سال 1372 و فارغالتحصیل رشته مکانیک بیو سیستم در مقطع کارشناسی از دانشگاه تهران است. وی از زمان دانشجویی فعالیت در عرصههای فرهنگی را در نهاد دانشگاه تهران آغاز و بعدها به سمت سینما و نگارش فیلمنامه گرایش پیدا کرد. از او سریال «مرزهای عاشقی» در شبکه افق پخش شد که این برنامه مستندی داستانی درباره شهدای مدافع حرم است و وی نگارش قسمتهایی پیرامون زندگی شهید حججی، شهید صفرزاده و شهید محمد شالیکار را برعهده داشت. انوشه میگوید: «در حال حاضر سریال طاهره را درباره خانم دباغ برای شبکه استانی الوند نوشتم که از سرنوشت سریال بیخبر هستم.» در ادامه این گفتوگو بیشتر از روند پژوهش، نگارش و ویرایش «چاپید شاه» میخوانید:
رمان «چاپید شاه» از شما به تازگی از سوی نشر کتاب جمکران به چاپ رسیده است، کتابی مستند رواییست که در آن به دوران حکومت پهلوی اول و دوم و اتفاقهایی که در آن روزگار رخ داده، پرداختهاید. ابتدا کمی درباره این اثر توضیح دهید.
«چاپید شاه» روایتی طنز از تاریخ دوران حاکمیت خاندان پهلوی در ایران است. در این کتاب روایت چگونگی روی کار آمدن پهلویها به همراه اتفاقات مهم همچون حمله متفقین به ایران و موضوعات مهم دوران پهلوی مانند ارتش منظم و نفت پرداخت شده است. نثر کتاب ساده و خودمانی است و از تکلف کتابهای تاریخی به دور است. یکی از ویژگیهای خاص کتاب وجود تصاویر بسیار و پاورقیهای تصویری است که شخصیتهای مهم تاریخی را به صورت مجزا معرفی میکند. این امر به درک مخاطب از کلیات اتفاقات تاریخی کمک بسیاری میکند.
از آنجایی که این رمان اثری تحقیقی و پژوهشی بوده که با زبانی داستانی روایت شده است، در نگارش این اثر تاریخی، سیاسی و اجتماعی چه چالشهایی را پشت سرگذاشتهاید؟ و چه تجربههای جدیدی به دست آوردهاید؟
چالش اصلی من در نگارش اثر، حفظ اصالت تاریخی اثر در عین روایت داستانی آن به زبان طنز بود. یکی از عناصر داستان خیال و از عناصر طنز اغراق است که مخاطبانِ اینگونه آثار، انتظار دارند با آن مواجه شوند. اما اینجا بستر تاریخ مدنظر بود و تاریخ عرصه خیال و اغراق نیست. باید در انتقال آنچه بود نهایت تلاش را میکردم. چیزی نباید بزرگتر یا کوچکتر به نظر میآمد. نباید هیچگونه تصور خارج از حقیقتی به متن اضافه میشد و این مساله دست و پای نویسنده را تا حد زیادی میبندد؛ اما برای من تجربه دلچسبی بود زیرا تا به حال این چنین جدی طنز ننوشته بودم.
همانطور که توضیح دادید، شما در نگارش «چاپید شاه» از زبان طنز برای روایت بهره بردهاید، از دلایل انتخاب این نوع روایت بگویید. این مساله چه نقشی در شخصیتپردازی و فضاسازی ارایه شده در اثر ایفا کرده است؟
گروهی که دور هم جمع شدیم، دغدغه روایت تاریخ به زبان دیگری داشتیم. ما جوانانی هستیم که پیش از انقلاب را ندیدیم و تجربه دوران پهلوی را نداشتیم. آنچه با آن مواجه بودیم صرفا روایت بدیهای پهلویها با زبانی زمخت و خشن و البته بدون دادن آمار و اطلاعات بود. مثلا در کتب درسی یا ویژه برنامههای دهه فجر به ما گفته میشد جشنهای دو هزار و پانصد ساله بد بود و گران بود و... ولی چقدر گران؟ چرا بد؟ نسل قبل چون خود فضای پهلوی را زیسته بود ضرورتی برای دادن اطلاعات نمیدید؛ اما ما میخواستیم نسل بعدی این را تجربه نکند. میخواستیم او با آمار و اطلاعات با تاریخ مواجه شود. معمولا آمار با بدترین زبان ارائه میشود. اما خودمان نیز حوصله زبان زمخت را نداشتیم، بنابراین به اتفاق به طنز رسیدیم؛ لحنی که میتوانست ما را به مقصود برساند. البته که چالشهای فراوانی را به همراه آورد اما به لحاظ سنتشکنی در روایت پهلویها به نظرم ارزشش را داشت.
با توجه به اینکه بخش پژوهش کتاب توسط تیم پژوهشی انجام شده است، از هماهنگیها و چگونگی ارتباط با گروه، طی نوشتن و ویرایش کار بگویید.
همکاری بسیاری خوبی با پژوهشگر اثر داشتم. پژوهشگر اثر کاملا به تاریخ پهلوی مسلط بود. من نیز تا حدودی در این باب مطالعه داشتم. همکاری ما چالشی و دوستانه بود. روی محتوا بحث میکردیم. گاهی من روی تعدد منابع در باب یک موضوع تاکید میکردم، گاهی خانم جهان شاهلو روی متن من نکاتی داشتند. به هر حال تا کار مورد تایید دو طرف نبود چکشزنی را ادامه میدادیم. شخصا از این همکاری لذت بردم.
کمی درباره روند تصویرسازی و تهیه مستندات کتاب توضیح دهید.
با توجه به طولانی شدن فرآیند نگارش تا چاپ، عزیزان خود مجموعه عهدهدار همکاری با تصویرساز محترم بودند و بنده در این باب اطلاعاتی ندارم.
به نظر شما مخاطبان این کتاب چه کسانی میتوانند باشند؟
به نظر من نوجوان و جوانان مخاطب اصلی این کتاب هستند.
روند پژوهش، نگارش و ویرایش کتاب چقدر زمان برد؟
روند پژوهش و نگارش حدود یک سال طول کشید اما چاپِ اثر بیش از ۴ سال زمان برد. ظاهرا ناهماهنگی و مشکلات نشر باعث این تاخیر طولانی بود.
چه شد که این موضوع را برای نگارش انتخاب کردهاید؟
نشر کتاب جمکران درخواست جذب نویسنده داشت، من نیز چند نمونه از کارهایم را برای این مجموعه فرستادم. که با توجه به محتوای تاریخی آثار داستانی، من را برای نگارش این مجموعه انتخاب کردند. ایده اصلی نگارش تاریخ پهلوی به زبان ساده متعلق به آقای ابتسام و دوستانشان در نشر کتاب جمکران بود.
نظر شما