فرناز محمدی، معاون فراهم‌آوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، عنوان کرد: بر اساس بخش‌نامه‌ای که از سال 82 صادر شد، کلیه سازمان‌ها، موسسه‌ها و نهادهای دولتی که مراکز اطلاع‌رسانی دارند، همچنین وزارتخانه‌ها و کتابخانه‌های دولتی ملزم شدند، منابع وجینی خود را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ارسال کنند.
 
وی درباره اهداف ارسال منابع وجینی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: هدف از الزام و ابلاغ این بخش‌نامه، تامین کسری منابع کتابخانه ملی و جداسازی منابعی است که قابلیت حضور مجدد در چرخه اطلاع‌رسانی را دارند. در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران این وظیفه از طریق مخزن مبادله و اهدای کتاب انجام می‌شود؛ درواقع کتابخانه‌های سراسر کشور می‌توانند کتاب‌ها و مجموعه‌های مورد نیاز خود را از طریق این مخزن‌‌ تامین کنند. منابع مورد نیاز کتابخانه‌ها به صورت رایگان از طریق این مخزن تامین می‌شود.
 
محمدی با اشاره به مخزن مبادله و اهدا کتاب در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: برای مبادله کتاب با مراکز و کتابخانه‌های دیگر باید کار کارشناسی دقیق صورت بگیرد و با توجه به کسری کتابخانه ملی برای مبادله منابع تصمیم‌گیری شود. کتابخانه ملی منابع چاپی کتابی و غیرکتابی و همچنین منابع دیجیتالی و رقومی را در لیست منابع مبادله خود قرار داده است و این منابع بعد از کار کارشناسی مبادله می‌شوند.
 
معاون فراهم‌آوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی درباره مبادله نسخه‌های خطی گفت: در زمینه منابع ارزشمند و نفیس مبادله معنا ندارد. به عنوان مثال منابع نفیس، چاپ سنگی و ارزشمند کتابخانه ملی جزء منابع یونیک است و شامل تبادل نمی‌شود مگر این که نسخه دیجیتال یا الکترونیک آن‌ها در موارد خاص در اختیار کتابخانه‌های دیگر قرار بگیرد. البته شرط این تبادل الکترونیکی خود یک بخش‌نامه جداگانه‌ای دارد و شرایط خاصی برای این تبادل وجود دارد.
 
وجین کردن کتاب‌ها کتابخانه‌‌ها را پویا می‌کند
محمدی درباره سرنوشت کتاب‌‌های دریافتی وجین شده گفت: مخزن مبادله و اهدا سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مرکزی است که باعث می‌شود چرخش کتاب در کتابخانه‌های کشور جریان داشته باشد و کتاب‌های بلااستفاده یک کتابخانه در کتابخانه‌های دیگر استفاده شود.

معاون فراهم‌آوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی افزود: وجین‌کردن کتاب‌ها بر اساس اصل پویا‌سازی کتابخانه انجام‌‌ می‌شود و کتابداران با وجین کتاب‌های بدون استفاده و جایگزین‌کردن مجموعه جدید تلاش می‌کنند منابع کتابخانه را روزآمد کنند. کتابخانه ملی بعد از دریافت منابع وجین شده، دو نسخه از هر منبع را برای همیشه نگهداری می‌کند و مازاد این منابع وجین شده را به صورت اهدا در اختیار کتابخانه‌های دیگر قرار می‌دهد.
 
وی درباره معیارهای وجین در کتابخانه‌ها گفت: هر کتابخانه قواعد و تعریف خاصی از منابع وجینی دارد، منابع وجین شده کتابخانه‌ها معمولا کتاب‌هایی هستند که در اثر استفاده مداوم مستهلک شدند و دیگر قابل استفاده نیستند، منابعی که مخاطبان کمتر به آن‌ها رجوع می‌کنند یا آلودگی بیولوژیکی یا قارچی دارند و باید از منابع دیگر کتابخانه جدا شوند تا به کتاب‌‌های دیگر آسیب نزنند.

محمدی افزود: یکسری منابع هم هستند که ممکن است در یک کتابخانه قابل استفاده نباشند اما برای کتابخانه دیگر محل ارجاع باشد. این منابع هم در فهرست کتاب‌های وجین شده کتابخانه‌ها قرار می‌گیرد.
 
کتابخانه ملی امسال 46 هزار منبع وجینی دریافت کرد
معاون فراهم‌آوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی درباره همکاری کتابخانه‌ها و موسسات دولتی در بخش تحویل منابع وجین به این سازمان گفت: از زمان ابلاغ بخش‌نامه تاکنون این الزام از سوی نهادهای دولتی با شدت و ضعف‌های مختلفی اجرا شده است اما در دوسال اخیر کتابخانه ملی سیاستی را در پیش گرفته است که این بخش‌نامه جدی‌تر اجرا شود. البته در سال‌های اخیر مجموعه‌های وجین شده‌ای که به دست کتابخانه ملی رسیده، در تامین کسری منابع  این سازمان، نقش مهمی داشتند. 
 
محمدی تاکید کرد: تحویل منابع وجین شده نهادها وسازمان‌های دولتی و حتی خصوصی به کتابخانه ملی باعث می‌شود هزینه چاپ کتاب‌ها با امهای آن‌‌ها به هدر نرود و کتاب‌ها مجدد به چرخه اطلاع رسانی بازگردند. شاید خیلی از سازمان‌ها ندانند که با منابع مازاد خود چه کنند اما اگر این منابع به دست کتابخانه ملی برسد این کتاب‌ها مجدد به چرخه گردش اطلاعات باز می‌گردند.
 
معاون فراهم آوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی درباره آمار اهدایی منابع وجینی کتابخانه ملی گفت: کتابخانه ملی سال گذشته 84 هزار منبع و امسال 46 هزار نسخه وجینی را از نهادهای مختلف دولتی تحویل گرفته است.
 
مشارکت سازمان‌ها بسیار کمرنگ است
محمدی درباره مشکلات و چالش‌های اجرای بخش‌نامه تحویل وجین منابع  کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی دولتی گفت: مهم‌ترین چالش در اجرای این بخش‌نامه، اطلاعات نداشتن سازمان‌ها و نهادها درباره موضوع تحویل منابع وجین شده است. اطلاع‌رسانی در زمینه تحویل منابع وجین‌شده کتابخانه‌های دولتی و مراکز اطلاع‌رسانی سازمان‌ها باید پررنگ‌تر شود زیرا بسیاری از سازمان‌ها ممکن است اهمیتی به برگشت مجدد کتاب‌های مازاد خود به چرخه اطلاع‌رسانی ندهند یا تغییر مدیریت‌های مختلف اجرای این بخش‌نامه را از اولویت خارج کند.
 
معاون فراهم آوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران آمادگی دارد منابع وجین شده سازمان، نهادها و کتابخانه‌های دولتی و حتی مراکز و کتابخانه‌های خصوصی را دریافت کند و بعد از جداسازی؛ منابع مازاد را به کتابخانه‌های مناطق محروم و کم‌برخوردار تحویل دهد.
 
محمدی درباره میزان مشارکت سازمان‌ها و کتابخانه‌های دولتی در اجرای این بخش‌نامه گفت: میزان همکاری سازمان‌ها و نهادها و کتابخانه‌های دولتی در بخش تحویل منابع وجین شده، بسیار کم و محدود است و این همکاری‌ها باید افزایش پیدا کند. سازمان اسناد‌و‌کتابخانه ملی ایران در دو سال اخیر از طریق مکاتبه با نهادها و کتابخانه‌های دولتی تلاش کرده دریافت منابع وجین‌شده نهادها را در سرفصل کارهای خود قرار دهد و این موضوع را جدی‌تر دنبال کند.    
 
وی با پیشنهاد همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی با سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در بخش تحویل منابع وجین شده کتابخانه های عمومی گفت: نهاد کتابخانه‌های عمومی در بخش وجین کتاب‌های کتابخانه‌های خود تاکنون مشارکتی با کتابخانه‌ملی نداشته، اما در صورت تمایل نهاد کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه ملی آمادگی دارد این منابع را دریافت کند. کتابخانه‌های عمومی نهاد در بخش اهدای کتاب  همواره یکی از مقصدهای پر تکرار کتابخانه ملی بوده است.
 
اهدای 200 هزار منبع در طول چهار سال به کتابخانه‌های نهاد
معاون فراهم آوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: کتابخانه ملی در طول چهار سال گذشته بیش از 140هزار منبع دریافتی وجین شده خود را به کتابخانه‌های عمومی تحت پوشش نهاد اهدا کرده است. همچنین کتابخانه مجلس در زمینه تحویل منابع وجین شده خود مشارکت خوبی با کتابخانه ملی داشتند. یکی دیگر از مراکزی که در بخش تحویل وجین منابع با کتابخانه ملی مشارکت کردند، شهرداری بود که در یک نوبت منابع وجین شده خود را در سال 98 به کتابخانه ملی تحویل داد.
 
وی با اشاره به همکاری کتابخانه ملی و شهرداری در طرح پویش کتاب درحرکت گفت: سال گذشته در قالب این طرح کتابخانه ملی  14 هزار نسخه و امسال 10 هزار نسخه کتاب را به کتابخانه‌های شهرداری و مراکز عرضه طرح پویش کتاب اهدا کرد.