به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در زنجان، تا همین چند سال پیش مردم در فضاهای عمومی مانند اتوبوس یا مطب پزشک، کار خاصی انجام نمی‌دادند، فقط تعداد بسیار محدودی از مردم که اهل مطالعه بودند، کتاب یا مجله‌ای همراه داشتند تا گذر زمان خود را با مطالعه بگذرانند.

اما این روزها کسی بیکار نیست و در همین مکان‌های عمومی هم مردم مشغول مطالعه هستند، البته مطالعه‌ای که از نوع کتاب نیست، بلکه مردم مشغول چرخ زدن در شبکه‌های اجتماعی و دریافت اطلاعات هستند.

به علت در دسترس بودن و ارزان‌تر بودن فضای مجازی نسبت به کتاب است که مردم بیشتر در این فضا مطالعه می‌کنند و برخی از کارشناسان همین مطالعه در فضای مجازی را که اطلاعات ضد و نقیضی به مخاطب ارائه می‌دهد را همان سرانه مطالعه عنوان می‌کنند.

به علت متفاوت بودن شیوه مطالعه در بین هر یک از شهروندان، درباره میزان مطالعه در ایران آمارهای متعددی وجود دارد و بیشتر آنها هم جنبه ژورنالیستی داشته و از پایه علمی محکمی برخوردار نیستند.

اما آیا با این حساب می‌توان گفت میزان مطالعه در میان ایرانی‌ها افزایش پیدا کرده است؟ یا مرور مطالب اینترنتی و کانال‌های تلگرام و صفحات اینستاگرام و توییتر را می‌توان جزو مطالعات افراد به حساب آورد؟

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان در این باره به خبرنگار ایبنا می‌گوید: نباید تفکر صفر و صدی به مطالعه در فضای مجازی یا از طریق کتاب داشت، چون هر یک از اینها مزیت‌های خود را دارد.

محمدربیع احمدخانی با اشاره به اینکه کتاب کاغذی یا کانال تلگرام هر دو وسیله‌اند و این محتوای موجود در آنهاست که می‌تواند مفید یا مضر باشد، بر این نظر است که: نه هر کتابی خوب است و نه هر صفحه اینستاگرامی یا کانال تلگرامی بد؛ مهم این است که فردی که مطالعه می‌کند، توانایی نسبی تشخیص محتوای معتبر از غیر معتبر را داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه باید با ذائقه‌شناسی مخاطب را به سمت مطالعه مفید پیش برد، می‌افزاید: در واقع کتاب و فضای مجازی هر دو به دنبال افزایش سطح اطلاعات عمومی هستند، اما نکته مهمتر این است که باید از هر دو مورد برنامه‌ریزی شده استفاده شود.



مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان با اشاره به گسترش زندگی ماشینی و توسعه رخ داده می‌گوید: به علت کمبود وقت فرهنگ استفاده از ابزار الکترونیکی مطالعه در همه جوامع و از جمله در کشور ما در حال چیره‌گی است و گرایش جوانان به سمت کتاب‌های الکترونیکی رفته‌اند اما این امر دلیلی بر کاهش سرانه مطالعه نمی‌شود.

به‌جای سیاه‌نمایی سرانه مطالعه وقت خود را صرف ترویج فرهنگ مطالعه کنیم
وی وضعیت استان زنجان را از لحاظ سرانه مطالعه مطلوب می‌داند و معتقد است: سرانه مطالعه در کشور 75 دقیقه و 34 ثانیه و سرانه مطالعه در استان زنجان 93 دقیقه و 23 ثانیه است و این یعنی زنجان در این بحث از میانگین کشوری پیشی گرفته است.

احمدخانی با اشاره به اینکه برخی از آمارهای اعلامی سرانه مطالعه کم در زنجان سیاه‌نمایی است، می‌افزاید: این آمارها سندیت ندارد و بهتر است به جای پرداخت به آنها وقت خود را صرف تشویق جامعه به مطالعه بکنیم.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان به برخی از برنامه‌های اجرا شده در راستای افزایش میزان مطالعه در استان اشاره کرده و می‌گوید: پویش استانی معرفی کتاب، معرفی کتاب‌های خوانده شده در دو دقیقه، توزیع و اهدای کتاب به مدارس مساجد و زندان‌ها، برگزاری جشنواره عکس با موضوع کتاب، برگزاری مراسم شب‌های شعر، مسابقه کتابخوانی و برنامه عصر کتاب از برنامه‌هایی است که حتی در دوران کرونا برای ترویج فرهنگ کتابخوانی اجرایی شده است.

وی همچنین از وجود 4 پروژه فرهنگی مهم در استان خبر داده و می‌گوید: افزایش فضاهای فرهنگی در واقع راهکاری برای بالابردن سرانه مطالعه است که استان زنجان در این بخش هم از وضعیت خوبی برخوردار است.

مدیرکل صدا و سیمای مرکز زنجان نیز در گفت‌وگویی با خبرنگار ایبنا ضمن اشاره به نقش کتاب در زندگی روزمره، می‌گوید: کتاب غذای روح است ولی در جامعه به غذای جسم بیشتر توجه می‌شود.

58 درصد مردم ایران مطالعات کتاب غیردرسی دارند
محسن لطیفی می‌گوید: در شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان شده که 58 درصد مردم ایران مطالعات کتاب غیردرسی دارند و در طول ماه 7 ساعت مطالعه می‌کنند که سه ساعت آن مطالعه قران و ادعیه است.

وی سرانه مطالعه کشور را قابل قبول ندانسته و معتقد است: ما در شبکه استانی برای جبران این موضوع (البته در سطح استانی) هیچ‌گونه محدودیتی برای معرفی کتاب نداریم و اتفاقا به دنبال این هستیم که بتوانیم نویسندگان و مروجان کتاب در استان را شناسایی و معرفی کنیم.

مدیرکل صدا و سیمای مرکز زنجان بر ضرورت استفاده از ظرفیت رسانه‌ها در ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی تاکید کرده و می‌گوید: با تهیه برنامه‌های جذاب در حوزه کتاب می‌توان به ترویج این فرهنگ در جامعه کمک کرد.

وی معرفی کتاب با اولویت کتاب‌های ناشران استانی از صدا و سیما را مورد تاکید قرار داده و می‌افزاید: از ناشران کتاب در برنامه‌های صدا  و سیما برای معرفی کتاب دعوت خواهد شد.

سرپرست اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان زنجان هم در گفت‌وگویی با خبرنگار ایبنا از اجرای 11 هزار برنامه‎های فرهنگی در استان طی یک سال گذشته با موضوع مطالعه و کتاب خبر داده و می‌گوید: این برنامه‌ها به مرکزیت کتابخانه‌های عمومی و با همکاری دستگاه‌های فرهنگی در برهه‌های زمانی مختلف اجرا شده است.



ایرج صادقی از وجود 100 باب کتابخانه عمومی در استان خبر داده و می‌گوید: اگر به صورت متوسط هر کتابخانه ماهیانه فقط یک برنامه مرتبط با کتابخوانی اجرا کند، یعنی در استان 100 برنامه اجرا شده است.

وی با اشاره به اینکه با فرهنگ‌سازی انجام شده بحث اهدای کتاب هم در استان جاسازی شده است، اضافه می‌کند: منابع کتابخانه‌ای استان امروز به بیش از یک میلیون و 440 هزار جلد رسیده است.

به ازاء هر زنجانی 1.4 جلد کتاب در کتابخانه‌ها وجود دارد
سرپرست کتابخانه‌های عمومی استان زنجان با اشاره به اینکه طبق میانگین گرفته شده بر اساس جمعیت به ازای هر 10 هزار و 575 نفر یک کتابخانه وجود دارد، اضافه می‌کند: سرانه کتاب موجود به ازای هر شخص هم 1.4 جلد است.

صادقی با بیان اینکه با شیوع ویروس کرونا برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی به صورت مجازی در حال برگزاری است، می‌افزاید: کتابداران از این فضا استفاده کرده و تقریبا به صورت روزانه یک برنامه نقد کتاب، نشست معرفی کتاب و یا حتی خوانش کتاب را داریم که همین امر به افزایش سرانه مطالعه کمک شایانی می‌کند.

مدیرکل امور اجتماعی استان زنجان هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری بر کاهش آسیب‌های اجتماعی تأکید زیادی دارند، می‌گوید: یکی از طرح‌هایی که در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی صورت گرفته افزایش سواد رسانه‌ای بوده است.

مسیح‌الله سلطانی با بیان اینکه اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی و خشونت، چهار آسیب اجتماعی مهم در استان زنجان محسوب می‌شوند، معتقد است: آمار بروز خشونت در استان زنجان افزایش یافته است.

وی با اشاره به اینکه زنجان جزو استان‌های کمتر آسیب دیده در بحث آسیب‌هاست، می‌گوید: البته تا زمانی که برنامه‌های تدوین شده در این راستا اثربخشی لازم را نداشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت که در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی از جمله طلاق و اعتیاد بتوان کار فاخری انجام داد.

سلطانی با بیان اینکه یکی از راهکارهای کاهش آسیب‌های اجتماعی بحث مطالعه و کتابخوانی است، اضافه می‌کند: زنجان در بحث سرانه مطالعه رتبه دوم کشوری را دارد.

مدیرکل امور اجتماعی استان زنجان گفت: همچنین از 30 آسیب احصا شده در سطح کشور زنجان فقط در 5 مورد از نرم کشوری بالاست که همین امر نشان دهنده وضعیت آرام اجتماعی در استان است.

استان زنجان در بحث مطالعه کتاب رتبه دوم کشوری را دارد
وی با بیان اینکه بهبود فرهنگ مطالعه می‌تواند منجر به پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شود، ادامه می‌دهد: کاهش سرانه مطالعه می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم در افزایش ضریب آسیب‌های اجتماعی نقش داشته باشد.

سلطانی برنامه ریزی و تلاش عملیاتی را برای افزایش سرانه مطالعه در استان زنجان را مورد تاکید قرار داده و با بیان اینکه برنامه‌های حوزه کتاب و کتاب‌خوانی نباید به شهرها خلاصه شود و باید همه مناطق استان از برنامه‌ریزی‌های حوزه کتاب استفاده کنند، می‌افزاد: تقویت فرهنگ مطالعه نیازمند یک کار دقیق کارشناسی و عملیاتی است و باید بستر مناسب برای این امر فراهم شود.

سلطانی با اشاره به اعتبارات دولتی مطلوب در نظر گرفته شده برای ترویج فرهنگ مطالعه اضافه می‌کند: امیدواریم با مشارکت مردم و خیرین و بروزرسانی کتابخانه‌ها و برقراری تعامل و مشارکت‌های نهادهای مختلف همچون آموزش پرورش بتوانیم فرهنگ مطالعه را بیشتر در جامعه ترویج دهیم.

وی همچنین با تاکید بر نقش گروه‌های مرجع همچون اساتید، ناشران و فعالان در بخش کتاب می‌افزای: کم بودن ساعت‌های فراغت و مشغله بسیاری از افراد و بی‌توجهی نویسندگان به نیاز جامعه و فعالان در چاپ و نشرکتاب و نبود هماهنگی بین نهادهای مسئول از عوامل هستند که بی‌علاقگی را در مردم نسبت به مطالعه ایجاد می‌کنند.