به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مسأله این همایش این است که جامعه ایران سده گذشته را حین بسی دگرگونی‌ها گذراند که طی گسترش تنوع، دامنه و ابعاد به سده کنونی رسیدند. نفس دگرگونی اجتماعی اجتنا‌ب‌ناپذیر و گاه موجب تداوم یا تکامل جامعه است، که می‌تواند بر حسب شتاب دگرگونی با دوره‌هایی از آنومی نیز همراه باشد؛ اما شاید از یک‌سو طول دوران و شدت دگرگونی و ارزش‌هایی که حین دگرگونی خلق می‌شوند و از سوی دیگر میزان آنومی باشد که سرنوشت جامعه را در فراز و فرود دگرگونی‌ها رقم می‌زند.

به دیگر تعبیر، سرنوشت جامعه می‌تواند تابع نسبت «میزان هنجارمندی جامعه پس از هر گذار آنومیک» با «ارزش‌های خلق شده حین دگرگونی» باشد. لذا در وهله نخست، شناخت خود دگرگونی‌ها، توصیف ماهیت، ابعاد، علل بعید و عواملی بلافصل که موجب آنها شده‌اند، حائز اهمیت هستند، سپس ارزیابی اثر نهائی و نتیجه کنونی هر یک از روندهای دگرگونی و سرانجام آینده آنها. گفت‌وگوی ما درباره یک جامعه خاص است که به‌عنوان یک «جامعه ملّی» واجد موجودیت تاریخی و مستمر خویش و با خصوصیات تاریخی‌- اجتماعی خاص خود آن، بررسی می‌شود؛ یعنی «ایران». یکی از راستاهای اصلی همایش پنجم «موجودیت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ایران» و ابعاد گوناگون آن است. لذا هم از حیث نظری هم از حیث تجربی، به عوامل موجده و مقوم گذشته، حال و آینده آن پرداخته می‌شود. یعنی به آن عناصر فرهنگ تاریخی ایران که در سطح کلان تاریخی در شمار شرایط بقاء ایران بوده و هستند.

در عین حال جامعه امروز ایران با مسائلی عدیده مواجه است که برخی از آنها از دید صاحب‌نظران مصداق بحران دانسته می‌شوند: از کلان‌ترین آنها در مقیاس تاریخی، مانند ناتوانی (مطلق یا نسبی) در ایجاد دولت-ملت و بحران تولید (تولید معنا، خلق ارزش، روابط اجتماعی پایدار، بازتولید خود و ...) تا سطوح میانه نهادی و روابط میان‌نهادی و خُردترین آنها در مقیاس روابط فرد با فرد و با جامعه.
 
پنجمین «همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران» به موضوع «دگرگونی‌ها و پایداری‌های جامعه ایران: امیدها و بیم ها» اختصاص یافته است. انتظار نمی‌رود دگرگونی‌های وسیع و ژرف به‌یکباره متوقّف شوند یا تغییر جهت دهند یا حتی از شدتشان کاسته شود. دگرگونی‌ها به شدت ادامه دارند و هم می‌توانند زمینه‌ساز پویش‌ها، جنبش‌ها و نهادمندی‌هایی باشند که جامعه را به سمت توسعه ظرفیت‌های ملی برای آفرینشِ معنی، کاهش بحران‌های اجتماعی، رفع مشکلات، تقویت ظرفیت‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی و بهبود زندگی مردم سوق دهند، هم می‌توانند زمینه‌ساز ناتوانی جامعه از ایجاد و بسط معنی، ارزش و هنجار و موجب وقوع بحران‌هایی باشند که همبستگی اجتماعی و ملی و مآلاً خوشبختی آحاد جامعه را تهدید می‌کنند.

در هر سه راستای بالا، بررسیِ «منطق، مفاهیم، معیارها و شاخص‌های ارزیابیِ روند دگرگونی‌ها»، «نسبت رویکردها، مفاهیم و طرح مسأله‌ها با واقعیت تاریخی و اجتماعیِ ایران»، «شرایط، حالت، وضعیت و نوعی از زندگیِ اجتماعی که بحران قلمداد می‌شود» و «اعتبار و روایی نظریه‌های موجود» در دستور کار همایش قرار دارند.

همچنین مهم‌ترین هدف این همایش، ایجاد امکان گفت‌وگو و مباحثه اصولی جمیع اهالی علوم اجتماعی، صاحب‌نظران، اندیشمندان و علاقه‌مندان درباره ایران، آثار دگرگونی‌های اجتماعی ایران طی سده اخیر و چشم‌اندازهای گوناگون امیدآفرین یا بیم‌زای آینده این دگرگونی‌هاست. 

محورهای همایش مذکور عبارتند از: ویژگی‌های اصلی، توصیف، تعلیل (تبیین) و گونه‌شناسی (طبقه‌بندی) دگرگونی‌های اجتماعی ایران معاصر. دگرگونی‌های اجتماعی ناشی از آنومی و انواع دگرگونی‌های افزاینده آنومی: چشم‌اندازهای‌ امیدآفرین و بیم‌زا، ارزیابی و نقد نظریه‌های توصیفی و تبیینی دگرگونی‌ها و بحران‌های اجتماعی ایران معاصر، ویژگی‌های اجتماعی و عناصر فرهنگی موجودیت تاریخی‌ اجتماعی ایران و عوامل بقای آن، گونه‌شناسی چالش‌هایی که موجودیت اجتماعی ایران با آنها روبه‌روست، ارزیابی نظریه‌های ناظر به موجودیت ایران و نظریه‌های ناظر به چالش‌های فراروی ایران، نسبت ایران به‌عنوان یک امر اجتماعی و تاریخی (مفهوم ایران) با سرزمین ایران، چالش‌های هویتی: تعارضات و هماهنگی‌های مؤثر و شایان توجه میان ابعاد گوناگون هویت ایرانی. ارزیابیِ تاب‌آوری مجموعه زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی (معرفتی) و اقتصادی ایران حین رویارویی با تهدیدها در هر دو مقیاس تمدنی و اجتماعی، نیروها، طبقات، گروه‌ها و جریان‌های مولد و تشدیدکننده بحران (جامعه بحران آفرین)؛ نیروها، طبقات، گروه‌ها و جریان‌های مولد نظم و نیروهای مقاوم در برابر بحران (جامعه هنجارآفرین) در ایران، گونه‌شناسی، خصوصیات، تبیین و آینده‌نگری بحران‌های اجتماعی: چشم‌انداز کوتاه‌مدت و بلندمدت، تعامل‌ها و تعارض‌های دگرگونی‌های اجتماعی جامعه ایران و حوزه فرهنگی تمدنیِ ایران با حوزه‌های هم‌جوار و تأثیر هرکدام بر بقای دیگر جوامع منطقه.

گروه‌ها و دفاتر انجمن مهلت دارند طرح برگزاری نشست را تا تاریخ 8 بهمن 1400 به دبیرخانه همایش ارسال کنند. طرح‌های پذیرفته شده در تاریخ 29  بهمن 1400 اعلام خواهد شد. پذیرفته‌ شدگان تا 6 اسفند 1400 مهلت دارند چکیده مقالات خود را به دبیرخانه همایش ارسال کنند و در تاریخ
28 اسفند 1400 چکیده‌های پذیرفته شده اعلام خواهد شد. تا 2 اردیبهشت 1401 برگزیدگان مهلت دارند که اصل مقالات را ارسال کنند. 12  خرداد 1401 برنامه پنل‌ها و سخنرانی‌های همایش اعلام خواهد شد. در نهایت این همایش در تاریخ‌های 25 و26 خرداد 1401 برگزار خواهد شد. 

دبیری این همایش به عهده اسماعیل خلیلی و مدیریت اجرائی آن برعهده راضیه شام‌خنیا است. علاقه‌مندان برای راتباط با دبیر اجرایی همایش می‌توانند با شماره تلفن: 09351445544 تماس حاصل کنند. همچنین علاقه‌مندان می‌توانند آثار خود را به رایانامه (ایمیل)  دبیرخانه همایش به آدرس isa.kankash5@gmail.com دفتر انجمن جامعه‌شناسی ایران ارسال کنند.