به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در آذربایجان‌شرقی، محمد سامع سردرودی متولد سال 1343 در شهرستان سردرود از توابع تبریز است. فعالیت عمده وی در زمینه تدریس و تحقیق در زمینه‌های مختلف مردم‌شناسی و علوم اجتماعی است. او در دوره دانشجویی در سال 1364 کتابی در خصوص وقایع انقلاب مشروطه در سردرود تحت عنوان «سردرود در انقلاب مشروطیت» منتشر کرده که به بررسی حوادثی که در آن زمان در این شهر رخ داده، می‌پردازد. آخرین کتاب این نویسنده و محقق تحت عنوان «نگاهی مردم‌شناختی به مسکن و معماری در روستای صخره‌ای کندوان» به تازگی رونمایی شد. سرفصل‌های اصلی این کتاب در 208 صفحه توسط انتشارات اختر در تبریز به چاپ رسیده است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:
«روستای صخره‌ای کندوان در شمال غرب ایران، در استان آذربایجان شرقی، در شهرستان اسکو واقع شده است، با یک معماری خاص و بی‌نظیر. این روستا، تنها روستای صخره‌ای جهان است که سکونت و زندگی همچنان تداوم یافته است. در حال حاضر بیش از ۱۱۰ خانواده کندوانی در صخره ‌های دست‌کَند آن زندگی می‌کنند و به جهت اهمیت فوق‌العاده معماری آن، این روستا در ۱۵ اردیبهشت سال ۱۳۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است».

به بهانه انتشار کتاب «نگاهی مردم‌شناختی به مسکن و معماری در روستای صخره‌ای کندوان» با محمد سامع سردرودی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
 
این کتاب یک اثر مرجع در رابطه با روستای تاریخی کندوان است. خودتان بیشتر از کتابتان برایمان بگوئید و اینکه چه اطلاعاتی در اختیار مخاطب قرار می‌دهد؟
 
اواخر سال 1390 بود که تصمیم گرفتم با انجام مطالعات عدیده میدانی و کتابخانه‌ای این پژوهش را در قالب یک کتاب به عنوان یک منبع برای معرفی این روستای تاریخی آذربایجان تدوین کنم. این کتاب شامل کلیاتی درباره مردم‌شناسی روستای کندوان، معنی و مفهوم معماری‌ صخره‌ای، بافت‌ روستای کندوان، گونه‌شناسی صخره‌های مسکونی، فضاهای داخلی صخره‌های مسکونی، معماری‌ صخره‌ای‌ و گردشگری‌ روستایی است.
 
روستای کندوان از بُعد مردم‌شناسی و تاریخی دارای اهمیت زیادی است و قطعا تدوین کتابی مرجع برای معرفی این روستای تاریخی و مهم از منظر گردشگری و اقتصادی می‌تواند سهم بسزایی در حفظ و حراست فرهنگ منحصر به فرد این منطقه داشته باشد. من در کتاب حاضر تلاش کرده‌ام، مسکن و معماری روستای صخره‌ای کندوان را از منظر مردم‌شناسی به صورت مستند، مطالعه و توصیف کرده و نتایج حاصل از مطالعات چندین ساله‌ام را در اختیار علاقه‌مندان این حوزه قرار دهم.
 
با توجه به محتوای کتاب این سوال به ذهن می‌رسد که شما در زمینه معماری یا بوم‌شناختی فعالیت حرفه‌ای دارید یا نه؟
 
بله من هم به کار تدریس مشغول هستم و هم سال‌هاست که به مطالعات مردم‌شناختی و جامعه‌شناختی به خصوص در روستاهای استان و حتی وقایع تاریخی مشغول هستم و در حال حاضر هم کتاب «نگاهی مردم‌شناختی به چادر ایلات و عشایر شاهسون» در دست تالیف دارم و امیدوارم تا اواخر سال‌ جاری یا نهایتا تا اوایل سال 1401 آن ‌را نیز به چاپ برسانم.
 
اهمیت نگارش کتاب‌های مرجع و مستندنگاری در زمینه بوم‌شناسی از نظر شما چیست؟
 
نگارش کتاب‌های مرجع در رابطه با بوم‌شناسی به دست پژوهشگران در این حوزه، زمینه را برای شناخت بیش از پیش بوم‌های موجود در کشور و شهرستان‌ها و افزایش اطلاعات علمی به صورت مستند فراهم می‌کند. امیدوارم این کتاب آغازگر راهی برای جلب توجه پژوهشگران برای مطالعه و شناخت هرچه بیشتر ابعاد مختلف این روستای تاریخی و معرفی بیش از پیش ظرفیت‌های روستای صخره‌ای کندوان از منظر توسعه گردشگری باشد.
 
به عنوان یک محقق مردم‌شناس یا فردی که باید زمینه شناخت کافی در رابطه با شیوه زندگی مردم بومی داشته باشد، چه مدت در میدان مطالعه حضور داشتید؟
 
من حدود 20 سال به‌طور متناوب در کندوان حضور داشتم در آنجا مانده‌ام و با اهالی بومی این روستا زندگی کرده‌ام و تلاش کرده‌ام شیوه زندگی مردم آن‌ را تا جایی که مقدور بوده بشناسم.
 

 
 

جامعه هدف این کتاب از نظر شما چه کسانی هستند؟
 
من در نگارش این کتاب که حاصل پژوهش‌‏های شخصی‌ام برای دریافت مدرک کارشناسی ارشد در رشته مردم‌شناسی در دانشگاه تهران در دهه هفتاد بود، دانش‌پژوهان و دانشجویان را به عنوان مخاطب اصلی قرار داده‌ام با این حال محتوای کتاب به‌گونه‌ای است که در کنار این قشر عظیم از جامعه سایر علاقه‌مندان فرهنگ و هنر و به طور کلی مردم ایران می‌توانند مورد خطاب باشند.
 
متاسفانه بیشتر کتاب‌های بوم‌شناختی دارای جلوه‌های خُشک و بروشور‌وار هستند که تنها به دادن اطلاعاتی به مخاطب اکتفا می‌کنند. در کتاب شما تقریبا شاهد لطافت و ظرافت در برخی فصل‌ها هستیم. نظر خودتان در این مورد چیست؟ فکر می‌کنید توانسته‌اید از زبان صرف علمی فاصله بگیرید؟
 
من تمام تلاشم را کرده‌ام تا اطلاعات را با تکیه بر مشاهدات میدانی و همچنین مشاهدات مشارکتی انجام دهم. به اعتقاد من اگر در نگارش کتاب‌های علمی و بوم‌شناختی برگرفته از مطالعات میدانی و مشارکت نویسنده در فرایند تحقیق و جریان زندگی در آن منطقه باشد، اطلاعات مورد توجه بیش‌تر مخاطبان قرار می‌گیرد.
 
در حالی که تاکنون چندین جلد کتاب توسط نویسندگان و پژوهشگران درباره کندوان نوشته شده است، دلیل توجه شما به این روستای تاریخی چیست؟
 
علت توجه من به روستای تاریخی کندوان همانا ویژگی بی‌نظیر این منطقه است. کندوان یک روستای شگفت‌انگیز است که دارای پتانسیل‌های زیادی است که می‌تواند مورد توجه محققان قرار بگیرد و علی‌رغم نگارش یک تعداد کتاب در رابطه با کندوان تا جایی که من اطلاع دارم در زمینه مسکن و معماری کندوان از منظر مردم‌شناسی تاکنون کتابی منتشر نشده است و کتاب من از اولین کتاب‌هایی است که از دید مردم‌شناسی به این مقوله می‌پردازد.

 
برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات کتاب از چه منابعی استفاده کرده‌اید؟
 
داده‌ها و اطلاعات کتاب را از دو منبع اصلی گردآوری کرده‌ام، اولی از منابع کتابخانه‌ای (کتاب‌ها، مقالات، گزارش‌ها و پژوهش‌ها) که به همین منظور حدود صد عنوان منبع را مطالعه کرده‌ و در کتاب به آنها اشاره کرده‌ام. دومین مرجع تحقیقات من که بخش عمده‌ای از محتوای کتاب را در بر می‌گیرد از طریق مطالعات میدانی و پژوهش‌های مشاهده‌ای با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های مختلف جامعه‌شناختی به دست آمده است.