همزمان با 18 مرداد روز بزرگداشت شهدای مدافع حرم، گفت‌وگوی ایبنا با سبحان خسروی؛ نویسنده کتاب «همیشه در کنارت هستم» را می‌خوانیم.
چه شد که موضوع زندگینامه یک شهید مدافع حرم را برای نوشتن انتخاب کردید؟
از زمانی که بحث جهاد در جبهه مقاومت با عنوان مقدس «دفاع از حرم» مطرح شد، ذهنم همواره درگیر این موضوع بود که چه نقشی را می‌توانم در این آوردگاه مقدس ایفا کنم تا اینکه مثل همیشه پروپاگاندای رسانه‌های معاند و تحریف‌ها و افتراهای آن‌ها مرا بر آن داشت که باید هرطور شده در این نبرد روایت‌ها، نقشی را ایفا کنم. بعد از کندوکاو فراوان با موسسه فرهنگی و پژوهشی مبین که چند سالی بود در حوزه نگارش خاطرات شهدای مدافع حرم فعالیت می‌کرد آشنا شدم و در این موسسه توفیق نگارش کتب شهدای مدافع حرم را پیدا کردم و به نوعی توانستم در روایت واقعیت مجاهدت فرزندان امامین انقلاب برای تاریخ و مردم نقشی ولو کوچک را برعهده بگیرم.
شهید نوید صفری که زندگی او را روایت کرده‌اید، چه ویژگی خاصی داشته است؟
شهید نوید صفری شخصیتی چند وجهی داشت و شاید درباره هر وجه شهید بخواهیم سخن بگوییم، یک کتاب چندصد صفحه‌ای را بشود به نگارش درآورد. ولی به‌نظرم مهم‌ترین ویژگی شهید صفری این است که همه زندگیش از جان، مال، همسر و... را بسیج کرد تا خالصانه بتواند برای خدا و دفاع از مرزهای اعتقادی‌اش در میدان نبرد حاضر شود و در این راه آن‌قدر محاسبه نفس کرد و از همه کمک گرفت تا به هدفش رسید.
نکته جالب آنجاست که شهید صفری در حالی که همسرش در ایران مقدمات عروسی‌شان را فراهم می‌کرد از او درخواست کرد که برای شهادتش صلوات نذر کند و همسرش هم زینب‌وار این کار را برای عاقبت به‌خیری همسرش انجام داد. این نوع از مجاهدت و از خودگذشتگی و همراهی یک زن تازه عقدشده در رسیدن همسرش به وصال خدا در نوع خودش کم‌نظیر است و شاید نمونه آن را فقط در کربلا بتوان پیدا کرد. به‌نظرم این هنر شهید صفری در همراه کردن همسر و اطرافیان برای رسیدن به هدفش که شهادت بود، در نوع خودش کم‌نظیر است. از طرفی اینکه این شهید در دست‌نوشته‌هایش زمان و نحوه شهادتش را پیش‌بینی کرده بود، به‌نظرم منحصر به‌فرد است.
خاطرات بیان‌شده در کتاب «همیشه در کنارت هستم» چند درصد براساس واقعیت و چه مقدار بر پایه تخیل شما استوار است؟
از همان روز اول نگارش این کتاب تصمیم گرفتم اسب خیال را در حصار واقعیت محصور کنم، چون معتقدم شهدا نیازی به داستان‌سرایی خیالی ندارند، چون تمام پارامترهای یک قهرمان را در زندگی‌شان دارند و فقط باید واقعیت آن‌ها را کشف کرد و ارائه داد. این کتاب صددرصد واقعی است و هر روایتی در آن شده با سند و مدرک معتبر است و حتی بخشی از دست‌نوشته‌های شهید هم در کتاب منتشر شده تا شهید از زبان خودش هم برای مخاطب شناسانده شود، کاری که معمولا مرسوم نیست انجام شود.
اگر قرار باشد عصاره کتاب را در یک جمله جمع و در آن جمله شهید نوید صفری را معرفی کنید، چه می‌گویید؟
شهید صفری جمع فکر و عمل بود و به هر چه که اعتقاد داشت عمل کرد.
نوشتن در باب دفاع از حرم بسیار دشوارتر از دفاع مقدس است، چون اطلاعات و عملکرد افراد در دفاع مقدس از حالت محرمانه خارج شده و شما می‌توانید به‌راحتی درباره عملیات‌ها، عملکرد شهدا و... اطلاعات کسب کنید و دسترسی به همرزمان هم دشوار نیست، ولی با توجه به اینکه جنگ در جبهه مقاومت همچنان ادامه دارد و اطلاعات عملیات‌ها و اماکن و حتی دسترسی به همرزمان شهید حالت محرمانگی دارد، چون ممکن است مورد سوء استفاده دشمن قرار بگیرد، عملا بخش‌های مهم و عملکرد شهدای مدافع که می‌تواند غنای کتاب را افزایش دهد قابل دسترسی و بازگو کردن نیست و این مسأله سخت‌ترین بخش کار است.
به دلیل اینکه مدافعان حرم خارج از ایران جنگیدند ابهامات بسیاری برای مخاطب وجود دارد. به‌نظر شما این کتاب‌ها می‌تواند برای ما زوایای تاریخی این جنگ‌های نیابتی را شفاف‌سازی کند؟
بعضی از ابهامات فقط با گذشت زمان قابل برطرف شدن است، زیرا سال‌ها طول می‌کشد تا اطلاعات و سیاست‌های کشورهای متخاصم از حالت سری خارج شود و مانند مثلا اطلاعات کودتای 28 مرداد که توسط آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها در ایران انجام شد و بعد از چند دهه که اطلاعات این کودتا توسط نهادهای اطلاعاتی آمریکا و انگلیس برای همه منتشر شد تازه همه پی بردند روایت تاریخی انقلاب از این رویداد درست بوده، اما به‌نظر من اگر زندگی علمداران شهید، جبهه مقاومت به درستی در دسترس همه قرار بگیرد و مردم این شهدا را درک کنند، می‌فهمند که کدام روایت حقیقت و کدام روایت نادرست است. در واقع نشان‌دادن زندگی، اندیشه و انگیزه شهدا قوی‌ترین سلاح رسانه‌ای ما برای روایت حقیقت خباثت و اهداف دشمن است. از طرفی یکی از منابع مهم روایت تاریخ، زندگینامه و سیره کسانی است که در یک واقعه تاریخی حضور داشته‌اند و خواندن این سرگذشت‌ها گاهی کلید حلقه‌های مفقوده یک رویداد مهم تاریخی است و می‌تواند به کشف واقعیت کمک کند. از این جهت روایت زندگی شهدای مدافع حرم برای محققان و طالبان حقیقت می‌تواند نقشه راهی برای فهمیدن مسائل مهم سیاسی، امنیتی و تاریخی باشد.
درباره جنگ تحمیلی هم اختلاف‌نظرهایی است. برای مثال روایت‌هایی می‌شود که بعد‌ها عده‌ای می‌گویند این روایت تاریخی درست نیست و سند می‌خواهد. درباره مدافعان حرم هم این مشکلات دیده می‌شود؟
واقعیت این است که «جنگ روایت‌ها» همیشه و در باب همه موضوعات وجود داشته و دارد و روایتی می‌تواند مورد قبول قرار بگیرد که مستندسازی و تصویرسازی آن به‌درستی انجام شده باشد؛ بحث مدافعان حرم هم از این قاعده مستثنی نیست و هر سخنی که گفته می‌شود دیر یا زود مورد پرسش و ابهام قرار می‌گیرد. به‌نظرم ما باید قبل از انتشار هر کتاب یا سندی باید مثل مباحث روایی دینی که با «علم رجال» مورد بررسی قرار می‌گیرد و صحت‌سنجی می‌شود، محتواهایمان را صحت‌سنجی کنیم و بعد منتشر کنیم تا در آینده اگر ابهامی هم ایجاد شد، بتوانیم با ارائه سند محکم پاسخ دهیم.
در بحث مدافعان حرم کتاب، رسانه پیشروتری است. شاید در این باره رسانه فیلم عقب‌تر باشد. این موضوع کار مولفان این حوزه را سخت نمی‌کند؟
به نظرم همیشه کتاب در طول تاریخ جلوتر از دیگر رسانه‌ها بوده و اساسا کتاب به‌عنوان یک دیتا عمل می‌کند که با نگارشش محصولات جانبی و متنوعی متولد می‌شود. خیلی از آثار سینمایی دفاع مقدس ما الهام‌گرفته از کتاب‌ها بوده و این پیشروبودن کتاب از آثار سینمایی فقط مختص مدافعان حرم نیست که شاهد مثال آن هم این است که در باب دفاع مقدس سالانه صدها کتاب منتشر می‌شود ولی آثار سینمایی و تلویزیونی به مراتب کمتری تولید می‌شود.
ولی در مجموع نویسنده کارش کشف است و به هر میزانی که مجهولات یک موضوع زیاد باشد نویسنده باید تلاش کند و مجهولات را معلوم کند و طبیعتا هر چقدر آثار سمعی، بصری، مکتوب و ... در باب موضوعی کمتر باشد کار دشوارتر است. در باب مدافعان حرم این مجهولات زیاد و کار بسیار دشوار است.
اگر به لحاظ زمانی از این بحث فاصله بگیریم، چه تغییراتی در ژانر کتاب‌های مدافعان حرم به‌وجود می‌آید؟
به‌نظرم گذشته چراغ راه آینده است. همان تغییراتی که در ژانر کتاب‌های دفاع مقدس اتفاق افتاد، یعنی آن نگاه آرمان‌گرایانه مطلق به خودی و دشمن که در دهه 60 بود در طی زمان منعطف شد و به سمت حتی تابوشکنی و موشکافی مسائل جنگ رفت، اینجا هم اتفاق می‌افتد، البته با این تفاوت که در آن زمان تجربه‌ای وجود نداشت، اما اکنون تجربیات فراوانی پیش‌روی نویسندگان حوزه پایداری وجود دارد. در آینده با انتشار اطلاعات و تصاویر سری و محرمانه طبیعتا آثار شجاعانه‌تر و رئال‌تری منتشر می‌شود.
نظر شما