به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اردبیل، جلسه هم‌اندیشی مدیران فرهنگی و اصحاب قلم استان اردبیل با موضوع بررسی کتاب‌های منتشر شده در حوزه کودکان و نوجوانان، به همت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اردبیل در سالن کنفرانس کانون برگزار شد.
زعفر احدزاده، مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان در این نشست اظهار کرد: ماده ۲۹ کنوانسیون حقوق کودک بر نحوه و کیفیت آموزش تأکید دارد؛ «کودک» بر اساس تعاریف یونیسف به افراد زیر ۱۸ سال اطلاق می‌شود، اما در ایران هر فرد تا ۱۲ سال کودک و بالاتر از این سن نوجوان است.
وی با اشاره به روز جهانی والدین در هفته گذشته، ادامه داد: بنا به تعریف سازمان‌های جهانی، «باسواد» کسی است که خود را برای چالش‌ها و زندگی ناشناخته عصر جدید آماده کند و از آنجا که والدین، منشأ آموزش آزادگی و خلقیات مثبت در کودک هستند، باید بتواند با نسل جدید کنار بیاید و از پسِ چالش‌های نوین برآید.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اردبیل گفت: بنا بر گزارش‌های سال گذشته، کرونا با وجود دشواری‌هایی که به وجود آورد، مزایایی هم داشت که سبب اتفاقات مثبتی شد؛ یکی از اینها در حوزه کتاب کودک اتفاق افتاد و ۲۰ عنوان کتاب در سال ۹۹ در استان تألیف شد که به لحاظ کمّی با هیچ سالی قابل قیاس نبود.
به گفته احدزاده، از ۲۰ اثر تولیدی در سال گذشته، 4 اثر ترجمه، ۱۲ اثر شعر و داستان، 4 اثر از نویسندگان کودک و نوجوان بوده است و از ۳۱ فعال یا پدیدآورنده (شاعر یا نویسنده) در حوزه کودک و نوجوان استان، ۱۴ نفر عضو یا پرسنل کانون هستند و ۱۷ نفر دیگر، در تولید کتاب فعال بوده و موفقیت ادبی کسب کرده‌اند.
وی اضافه کرد: امیدواریم این کمیت همچنان تداوم داشته باشد، اما نیازمند کیفیت‌افزایی در محتوا هستیم که راهنمایی و پشتیبانی بیشتری را از سوی متخصصان این حوزه می‌طلبد.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اردبیل با تأکید بر بازبینی پیش از انتشار آثار، اذعان کرد: بهتر است روی کتاب کودک حساسیت ویژه‌ای داشته باشیم؛ چراکه توجه به استانداردهای کتاب کودک از نیازمندی‌های اصلی ماست.
وی افزود: تعدادی از نویسندگان نام‌آشنا و توانمند کشور، اردبیلی هستند؛ از مرحوم امیرحسین فردی تا غفارزادگان، بایرامی، علیزاده و ابراهیمی (شاهد) که نشان می‌دهد اردبیل پتانسیل اتفاقات بزرگ این‌چنینی را دارد و لازم است محیط لازم برای رشد را فراهم آوریم.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اردبیل گفت: برگزاری جایزه کتاب ماه و سال از سوی کانون، اقدام مثبتی بود که در ارتباط با آثار فاخر، به لحاظ تولید و حمایت، در کنار رعایت استانداردها و بازنگری در گروه‌های سنی مختلف انجام داد و امیدواریم اتفاقاتی از این دست ادامه یابد.
احدزاده با برشمردن موفقیت‌های حوزه ادبی کانون اردبیل گفت: در سال ۹۸ رتبه دوم کشوری را داشتیم و محفل‌های شعر و ادب کانون استان با بیشترین امتیاز، منتخب اول کشور بوده، در سال ۹۷ رتبه یک ارزیابی عملکرد کشور را نیز از آن خود کردند.
وی پیشنهاد کرد: باید از ظرفیت نویسندگان استانی استفاده شود و در زمینه ترجمه و مخاطب‌شناسی برای تولید کتاب استفاده بهتر و بیشتری از اساتید صورت گیرد؛ ضمن اینکه بهتر است NGOهایی تحت عنوان کانون نویسندگان کودک و نوجوان داشته باشیم تا از نویسندگان این رده سنی حمایت کنند.
برخی آثار حوزه کودک و نوجوان حداقل استانداردها را هم ندارند
همچنین در این نشست، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل در سخنانی: لازم و ضروری است که دقت بیشتری بر چاپ و توزیع آثار حوزه ادبیات کودک در استان داشته باشیم؛ از جمله اینکه گاه دیده شده رده‌های سنی در نظر گرفته نمی‌شوند و به رغم تعریف کتاب برای کودکان، با تصاویر ترسناک و نامناسب برای این رده سنی مواجه می‌شویم.
عبدالله بحرالعلومی با بیان اینکه در حوزه زبان مادری، گاهی آثاری چاپ شده که حداقل استانداردها را چه به لحاظ تصویرسازی و چه از نظر محتوا نداشته است، تصریح کرد: ادبیات ترکی گرچه رایج نیست، اما در این زمینه دشواری‌هایی در تولید محتوا داریم که برای جذب کودکان ترک‌زبان به سمت کتاب و ترغیب آنان به کتابخوانی، باید به رفع آنها بپردازیم.
وی با اشاره به نماد کانون (کبوتر سفیدی که برگ سبزی به منقار دارد) و ضمن بیان اینکه برای آفرینش وحدت لازم در صلح و آشتی، سمبل‌های ما از طبیعت گرفته می‌شود، تصریح کرد: بزرگترها هرچه با هم اختلاف داشته باشند، کودک به این مباحث بی‌اعتنا خواهد بود و به آنی ارتباط دوستانه خود را از سر خواهد گرفت چرا که پایه و اساس طبیعت انسان‌ها بر آرامش است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل تأکید کرد: چنانکه در ادبیات خود داریم «چون که با کودک سر و کارت فتاد / پس زبان کودکی باید گشاد» از منظر روانشناسی هم نباید کودکان را با طرز فکر خود پرورش داد.
بحرالعلومی اضافه کرد: فضای کرونا و فضای مجازی، هر دو، فرصت گسترش فعالیت‌ها بود؛ از همین فضا باید استفاده کرد و با حمایت از کودکانی که خودشان می‌نویسند یا نقاشی می‌کشند، خلاقیت آنان را پرورش داد؛ ما نیز به عنوان متولیان فرهنگی، حامی آنها بوده و هستیم.
وی ادامه داد: در کار با کودک و برای کودک، بهتر است از زاویه دید آنها به فضا بنگریم، با زبان آنها صحبت کنیم و از شخصیت بزرگسالانه خود کمی فاصله بگیریم.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل افزود: در سطح بین‌المللی، با انیمیشن با کودکان ارتباط برقرار شده است و می‌بینیم در این دنیا گرچه ممکن است موضوع اصلی هیولا باشد اما می‌توان نگاه تلطیف‌شده‌تری به قضیه داشت.
بحرالعلومی گفت: در زمینه ادبیات و پویانمایی و غیره نیز گام‌هایی برداشته شده است و استعدادها هم بسیارند اما کمبود حمایت‌ها گاهی سبب عقب‌نشینی شده است.
وی با تأکید بر ظرفیت و غنای ادبیات ملی، بومی و فولکلور نیز اظهار کرد: در متل‌ها و مثل‌های خود سوژه‌های بسیاری داریم که می‌توان روی آنها مانور بسیاری داد؛ در پیشینه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم اینها را بارها دیده‌ایم و خود ما در ذهن خود کارهایی را از دوره کودکی به یادگار داریم که نشانگر ماندگاری اثر است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل با بیان اینکه از خصوصیات برجسته امام خمینی (ره) برخورد صمیمی ایشان با گروه‌های مختلف سنی بود که باید به این رفتار شاخص تأسی داشت، گفت: امروز استعدادهای جوانی را می‌بینیم که در شبکه‌های مجازی هر یک در حد امکانات خود ابراز وجود می‌کنند و شایسته است با جذب این عده، سطح فعالیت‌ها را ارتقا دهیم.
تشکیل کمیسیون متخصصان برای تولید محتوای غنی‌تر ضروری است
پروانه رضاقلیزاده، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان اردبیل نیز در سخنانی اظهار کرد: بخش عمده مراجعات ما به بخش کودک و نوجوان بوده و اعضای مهم ما نیز همین رده سنی هستند؛ ضمن اینکه در کتابخانه‌های روستایی ما نیز بیشترین آمار امانت کتاب به کودکان اختصاص دارد که این آمار نوید می‌دهند آینده ما افراد کتابخوان بیشتری داشته باشد.
وی افزود: ۴۴ عنوان کتاب بخش کودک کتابخانه‌های استان بیش از بقیه به امانت گرفته شده و از نشر پیدایش، هوپا، پرتقال، جامعةالقرآن و ماهک استقبال بیشتری شده است؛ همچنین، تاکنون مزرعه سرگرمی، زندگی حضرت معصومه (ع)، قصه‌های شاهنامه و آذربایجان ناغیل‌لاری از جمله عناوین پربازخوردتر این مجموعه بوده است.
رضاقلیزاده با بیان اینکه این آمار شاید سمت‌وسوی گرایش کودکان را به ما نشان دهد، اضافه کرد: از زاویه آسیب‌شناسی اجتماعی، مهم‌ترین بحث امروز ما، نزاع و درگیری‌های فردی و گروهی است؛ از این رو، ضرورت دارد بر موضوع کتابخوانی کودکان بیشتر کار کنیم تا فرهنگ اجتماع اصلاح شود، بر این اساس، بهتر می‌دانم و پیشنهاد من این است که کمیسیون یا کمیته‌ای از متخصصان و صاحبنظران حوزه کودک و نوجوان تشکیل شود، موضوعی را برای نوشتن و پرداختن تعیین و با نویسندگان همفکری کند تا به محتوا سمت‌وسوی درست و بهتری بدهیم.
به اعتقاد وی باید کتاب‌ها را به سمتی ببریم که کودکان با زبان داستان بنویسند، بخوانند و درک کنند، همچنان که در شب‌نشینی‌های گذشته قصه بیشتر استفاده می‌شد و در میان همه حکایت‌ها و روایت‌های بزرگترها، درسی و تجربه‌ای نهفته بود.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان با تأکید بر اینکه رنگ‌بندی، عنوان و موضوع جذاب تأثیرگذاری بسیاری دارد، تصریح کرد: بین دانش‌آموزان، استعدادهای فوق‌العاده‌ای داریم که نیازمند پرورش است و کانون پرورش فکری ورود خوبی به این حوزه داشته، اما شاید اگر تعامل نهادها بهتر باشد، پیشرفت مناسب‌تری را شاهد باشیم، چرا که کودکان به زبان زیباتری حال و روز جامعه را بیان می‌کنند.
وی گفت: کرونا مشکلات روحی فراوانی به ویژه در بخش کودک به وجود آورده است که به لحاظ عصبی و روحی و احساسی، در سال‌های آتی بروز یافته و نمود بیشتری خواهد داشت؛ متأسفانه برنامه‌های مجازی کنونی چندان موثر نیست و نیازمند هدایتگری هستیم تا محتوای تولیدی را جهت‌دهی کند که به نظر می‌رسد با راه‌اندازی محفل ادبی کودکان و همیاری ارگان‌های فرهنگی، اتفاقات مفید و با کیفیت‌تری رقم بخورد.
برخی سیاستگذاران حوزه کودک جامعه هدف را نمی‌شناسند
حبیب یزدانی، روزنامه‌نگار، طنزنویس و از مؤلفان حوزه کودک و نوجوان نیز اظهار کرد: برگزاری چنین جلساتی اتفاق خوب و مبارکی است اگر از گفت‌وگو محوری خارج شود و به نتایج قابل مشاهده و عملی برسد.
وی با اشاره به بدنه بیمار دستگاه‌ها و سیستم‌های اداری گفت: در بسیاری موارد، سیاستگذار، جامعه هدف را نمی‌شناسد، در حالی که بخش عرضه و فروش در ارتباط مستقیم با مشتری است و واقعیت‌ها را بیشتر می‌بیند و می‌شناسد.
یزدانی تصریح کرد: به نظر می‌رسد وقت آن رسیده به این مسئله بپردازیم که چرا کتاب خارجی بیشتر فروخته می‌شود؟ و چرا کتاب‌های زرد اقبال بیشتری دارند؟
وی ادامه داد: با نگاه کارشناسانه‌تری نیز باید به این موضوع پرداخت که چرا بچه‌های ما در سنین بالاتر هم شعر به زبان مادری بلد نیستند؟ این یک معضل اجتماعی و بومی است و امیدواریم تداوم این گفت‌و‌گوها علاوه بر پاسخ این پرسش‌ها، عملیاتی شود، تداوم یابد و به تولید محتوا بینجامد.
نویسنده بومی حمایت نمی‌شود
سیدمحمود مهدوی، نویسنده و خاطره‌نگار نیز در این نشست گفت: از نویسنده بومی حمایت نمی‌شود؛ ما تولیدکننده اثر هستیم و شاید از آثار خودمان سود مالی نداشته‌ایم، اما موضوع اصلی این است که کتاب کودک متولی ندارد و به همین سبب هم بازخورد و خروجی مناسبی نمی‌بینیم.
برگزیده جایزه امیرحسین فردی برای رمان نوجوان «برادرخوانده»، اضافه کرد: کاش دغدغه ما فقط چاپ کتاب نباشد، بلکه به محتوای نوشتاری و ساختاری آن هم توجه شود و بحث ویرایش در کنار محتوا با دقت مضاعف صورت گیرد.
کتابخوانی باید دغدغه خانواده‌ها باشد
اسدی، نماینده آموزش و پرورش نیز در این جلسه تصریح کرد: مشکلات مربوط به حوزه ما استانی نیست، بیشتر وزارتی است اما بپذیریم که فضای مجازی در شرایط کنونی جای کتاب را گرفته است؛ نباید شعار داد که این درست نیست، بلکه باید فعالیت خود را در این فضا ارتقا دهیم و این با تغییر نگرش ممکن می‌شود.
وی افزود: تاکنون جشنواره موشن‌گرافی، پویانمایی، جشنواره نوجوان سالم و... را برگزار کرده‌ایم و مباحثی در نظر گرفته شده که دانش‌آموزان بسیاری هم از آن استقبال کرده‌اند؛ برای مثال، در حوزه شعر کودک و داستان کودک، ۷ تا ۸ هزار اثر به دست ما رسیده و در بین آنها آثاری هست که در سطح ملی هم مطرح می‌شود.
اسدی با تأکید بر اینکه هیچ چیزی جای کتاب را نمی‌گیرد، اضافه کرد: برای تغییر و بهبود شرایط، جای اینکه به کودکان تلقین کنیم درس بخوانند تا آینده خوبی داشته باشند، باید سیاست‌های تشویقی نیز در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به اینکه آسیب بزرگ ما کتاب‌های تک‌بعدی است، ادامه داد: کتاب‌ها باید در حد فرهنگ ما نگارش پیدا کنند، ضمن اینکه کتابخوانی دغدغه خانواده‌ها باشد؛ در بحث فخرفروشی، کار با تبلت و موبایل و کامپیوتر، بیش از کتاب، مایه مباهات است.
نماینده آموزش و پرورش استان در این جلسه اذعان کرد: از خوبی‌های کرونا این بود که کودکان را از دست بزرگترها و کلاس‌های مختلف تقویتی و زائد نجات داد، موردی که سال‌ها در کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزش خانواده روی آن بسیار بحث می‌شد اما نتیجه نداشت؛ با این وجود بزرگترین و بدترین ضربه آن در زمینه اجتماعی است که موجب ضعف کودکان در این حوزه خواهد شد.
وی با ابراز امیدواری بر رواج بیشتر کتابخوانی در میان اقشار مختلف، پیشنهاد کرد آثار دانش‌آموزی نیز مورد حمایت قرار گرفته و منتشر شود.
کتابخانه تخصصی زبان انگلیسی نداریم
ساناز آذین‌فر نیز در مقام مترجم اظهار کرد: نباید به اینکه امروزه ترجمه از تألیف سبقت گرفته است، نگاه بدبینانه‌ای داشت چرا که به شرط سلامت اثر و انتخاب درست، به گسترش جهان‌بینی کمک می‌کند.
وی اضافه کرد: ترجمه انتقال معانی از زبان مبدأ به مقصد است که سه اِلِمان مهم را در این بحث باید در نظر گرفت: تعیین و انتخاب دقیق معانی، تسلط به زبان مبدأ و مقصد و فن ترجمه.
آذین‌فر با اشاره به اینکه کلمات چند معنی با توجه به مفهوم، اهمیت بسزایی دارند، گفت: مترجم خوب باید به قواعد زبان مبدأ تسلط کامل داشته باشد تا با توجه به فنون ترجمه و در کنار دو المان دیگر به ترجمه درستی دست یابد؛ از این رو، مترجم باید به انواع ژانرهای ادبی و به اینکه موضوع کتابی که در دست ترجمه دارد در کدام ژانر نوشته شده است، اشراف داشته باشد.
وی ادامه داد: در ترجمه کتاب برای کودک علاوه بر موارد فوق، باید در اصول و فنون ترجمه به این رده سنی توجه ویژه داشته باشیم که چه در دست داریم و چه خواهیم کرد؛ ترجمه آزاد یا معنایی یا تحت‌اللفظی؟
این مترجم با ابراز تأسف از اینکه نگاه عام به مقوله ترجمه، نگاه یک پله پایین‌تر است نسبت به خلق اثر یا تألیف، گفت: شاید بهتر باشد این نگاه کمی تعدیل شود، چرا که نوشتن به زبان مادری، بومی یا ملی، بسیار سهل‌تر است تا این که متنی را از زبانی غیر به زبان خود ترجمه کنیم.
وی ادامه داد: معضل اصلی در این عرصه، نبود دسترسی به منابع در سطح استان و حتی کشوری است؛ ضمن اینکه کتابخانه تخصصی زبان انگلیسی در این شهر نداریم؛ از سویی نمایشگاه بین‌المللی کتاب نیز به سبب تحریم و عدم تأمین منابع مالی، به لحاظ کمّی و کیفی، تحت تأثیر قرار گرفته است، کما اینکه من برای به دست آوردن یک کتاب با مشکلات بسیاری مواجه بودم، از جمله تهیه و خرید آن از خارج از مرزهای ایران؛ چون امکان انتقال وجه نبود و مدت‌ها منتظر ماندم تا آشنایی آن را به دست من برساند، ضمن اینکه اگر قرار بود خرید اینترنتی انجام دهم، هزینه پست بیشتر از قیمت خود کتاب در می‌آمد.
تصویرگری کتاب عنصری ثانوی نیست
داریوش علومی، معاون فرهنگی کانون استان نیز درباره طرح‌های حمایتی گفت: در نشست‌های پیشین، تأکید بر معرفی و آثار نویسندگان بومی بود اما شیوع کرونا جلوی فعالیت‌های حضوری را گرفت؛ تخصیص قفسه‌های ویژه نویسندگان بومی نیز در همین راستا انجام شده است و در کنار اینها، در کتاب قلمیاران که به ابتکار آقای احدزاده گردآوری شد، بسیاری از نویسندگان و آثارشان معرفی شده‌اند که به زودی رونمایی خواهد شد.
وی در خصوص تصویرسازی برای کتاب کودک نیز اذعان کرد: بسیاری، تصویرگری را عنصر اصلی نمی‌دانند و آن را یک عنصر ثانوی برمی‌شمارند، در حالی که در جاهای دیگر، تراز تصویرگری بالاتر است اما اینجا این اتفاق نمی‌افتد؛ چنان که در چهارمین رویداد انتخاب کتاب سال کانون نیز جای تصویرسازی را خالی می‌بینیم.
مهدیه علیقلیزاده کارشناس آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری استان نیز اظهار کرد: ادبیات کودک مخاطب‌محور است و اثری که در قالب کتاب چاپ می‌شود، دنبال مخاطب می‌گردد، ضمن اینکه در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، نویسنده ما نیازمند شناخت دنیای کودک است و باید به این مهم توجه ویژه شود.
بنا به این گزارش، در پایان جلسه مقرر شد با هدف حمایت از نویسندگان و تصویرگران، از ظرفیت فضای مجازی استفاده شود و پدیدآورندگان کتاب حوزه کودک و نوجوان استان نیز از پیشنهادها و تجارب کارشناسی کانون استان و متخصصان امر، قبل از اخذ مجوز انتشار، بهره گیرند چرا که تولید یک اثر قوی بهتر از چند اثر بی‌تأثیر است.
زعفر احدزاده، مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان در این نشست اظهار کرد: ماده ۲۹ کنوانسیون حقوق کودک بر نحوه و کیفیت آموزش تأکید دارد؛ «کودک» بر اساس تعاریف یونیسف به افراد زیر ۱۸ سال اطلاق می‌شود، اما در ایران هر فرد تا ۱۲ سال کودک و بالاتر از این سن نوجوان است.
وی با اشاره به روز جهانی والدین در هفته گذشته، ادامه داد: بنا به تعریف سازمان‌های جهانی، «باسواد» کسی است که خود را برای چالش‌ها و زندگی ناشناخته عصر جدید آماده کند و از آنجا که والدین، منشأ آموزش آزادگی و خلقیات مثبت در کودک هستند، باید بتواند با نسل جدید کنار بیاید و از پسِ چالش‌های نوین برآید.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اردبیل گفت: بنا بر گزارش‌های سال گذشته، کرونا با وجود دشواری‌هایی که به وجود آورد، مزایایی هم داشت که سبب اتفاقات مثبتی شد؛ یکی از اینها در حوزه کتاب کودک اتفاق افتاد و ۲۰ عنوان کتاب در سال ۹۹ در استان تألیف شد که به لحاظ کمّی با هیچ سالی قابل قیاس نبود.
به گفته احدزاده، از ۲۰ اثر تولیدی در سال گذشته، 4 اثر ترجمه، ۱۲ اثر شعر و داستان، 4 اثر از نویسندگان کودک و نوجوان بوده است و از ۳۱ فعال یا پدیدآورنده (شاعر یا نویسنده) در حوزه کودک و نوجوان استان، ۱۴ نفر عضو یا پرسنل کانون هستند و ۱۷ نفر دیگر، در تولید کتاب فعال بوده و موفقیت ادبی کسب کرده‌اند.
وی اضافه کرد: امیدواریم این کمیت همچنان تداوم داشته باشد، اما نیازمند کیفیت‌افزایی در محتوا هستیم که راهنمایی و پشتیبانی بیشتری را از سوی متخصصان این حوزه می‌طلبد.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اردبیل با تأکید بر بازبینی پیش از انتشار آثار، اذعان کرد: بهتر است روی کتاب کودک حساسیت ویژه‌ای داشته باشیم؛ چراکه توجه به استانداردهای کتاب کودک از نیازمندی‌های اصلی ماست.
وی افزود: تعدادی از نویسندگان نام‌آشنا و توانمند کشور، اردبیلی هستند؛ از مرحوم امیرحسین فردی تا غفارزادگان، بایرامی، علیزاده و ابراهیمی (شاهد) که نشان می‌دهد اردبیل پتانسیل اتفاقات بزرگ این‌چنینی را دارد و لازم است محیط لازم برای رشد را فراهم آوریم.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اردبیل گفت: برگزاری جایزه کتاب ماه و سال از سوی کانون، اقدام مثبتی بود که در ارتباط با آثار فاخر، به لحاظ تولید و حمایت، در کنار رعایت استانداردها و بازنگری در گروه‌های سنی مختلف انجام داد و امیدواریم اتفاقاتی از این دست ادامه یابد.
احدزاده با برشمردن موفقیت‌های حوزه ادبی کانون اردبیل گفت: در سال ۹۸ رتبه دوم کشوری را داشتیم و محفل‌های شعر و ادب کانون استان با بیشترین امتیاز، منتخب اول کشور بوده، در سال ۹۷ رتبه یک ارزیابی عملکرد کشور را نیز از آن خود کردند.
وی پیشنهاد کرد: باید از ظرفیت نویسندگان استانی استفاده شود و در زمینه ترجمه و مخاطب‌شناسی برای تولید کتاب استفاده بهتر و بیشتری از اساتید صورت گیرد؛ ضمن اینکه بهتر است NGOهایی تحت عنوان کانون نویسندگان کودک و نوجوان داشته باشیم تا از نویسندگان این رده سنی حمایت کنند.
برخی آثار حوزه کودک و نوجوان حداقل استانداردها را هم ندارند
همچنین در این نشست، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل در سخنانی: لازم و ضروری است که دقت بیشتری بر چاپ و توزیع آثار حوزه ادبیات کودک در استان داشته باشیم؛ از جمله اینکه گاه دیده شده رده‌های سنی در نظر گرفته نمی‌شوند و به رغم تعریف کتاب برای کودکان، با تصاویر ترسناک و نامناسب برای این رده سنی مواجه می‌شویم.
عبدالله بحرالعلومی با بیان اینکه در حوزه زبان مادری، گاهی آثاری چاپ شده که حداقل استانداردها را چه به لحاظ تصویرسازی و چه از نظر محتوا نداشته است، تصریح کرد: ادبیات ترکی گرچه رایج نیست، اما در این زمینه دشواری‌هایی در تولید محتوا داریم که برای جذب کودکان ترک‌زبان به سمت کتاب و ترغیب آنان به کتابخوانی، باید به رفع آنها بپردازیم.
وی با اشاره به نماد کانون (کبوتر سفیدی که برگ سبزی به منقار دارد) و ضمن بیان اینکه برای آفرینش وحدت لازم در صلح و آشتی، سمبل‌های ما از طبیعت گرفته می‌شود، تصریح کرد: بزرگترها هرچه با هم اختلاف داشته باشند، کودک به این مباحث بی‌اعتنا خواهد بود و به آنی ارتباط دوستانه خود را از سر خواهد گرفت چرا که پایه و اساس طبیعت انسان‌ها بر آرامش است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل تأکید کرد: چنانکه در ادبیات خود داریم «چون که با کودک سر و کارت فتاد / پس زبان کودکی باید گشاد» از منظر روانشناسی هم نباید کودکان را با طرز فکر خود پرورش داد.
بحرالعلومی اضافه کرد: فضای کرونا و فضای مجازی، هر دو، فرصت گسترش فعالیت‌ها بود؛ از همین فضا باید استفاده کرد و با حمایت از کودکانی که خودشان می‌نویسند یا نقاشی می‌کشند، خلاقیت آنان را پرورش داد؛ ما نیز به عنوان متولیان فرهنگی، حامی آنها بوده و هستیم.
وی ادامه داد: در کار با کودک و برای کودک، بهتر است از زاویه دید آنها به فضا بنگریم، با زبان آنها صحبت کنیم و از شخصیت بزرگسالانه خود کمی فاصله بگیریم.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل افزود: در سطح بین‌المللی، با انیمیشن با کودکان ارتباط برقرار شده است و می‌بینیم در این دنیا گرچه ممکن است موضوع اصلی هیولا باشد اما می‌توان نگاه تلطیف‌شده‌تری به قضیه داشت.
بحرالعلومی گفت: در زمینه ادبیات و پویانمایی و غیره نیز گام‌هایی برداشته شده است و استعدادها هم بسیارند اما کمبود حمایت‌ها گاهی سبب عقب‌نشینی شده است.
وی با تأکید بر ظرفیت و غنای ادبیات ملی، بومی و فولکلور نیز اظهار کرد: در متل‌ها و مثل‌های خود سوژه‌های بسیاری داریم که می‌توان روی آنها مانور بسیاری داد؛ در پیشینه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم اینها را بارها دیده‌ایم و خود ما در ذهن خود کارهایی را از دوره کودکی به یادگار داریم که نشانگر ماندگاری اثر است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل با بیان اینکه از خصوصیات برجسته امام خمینی (ره) برخورد صمیمی ایشان با گروه‌های مختلف سنی بود که باید به این رفتار شاخص تأسی داشت، گفت: امروز استعدادهای جوانی را می‌بینیم که در شبکه‌های مجازی هر یک در حد امکانات خود ابراز وجود می‌کنند و شایسته است با جذب این عده، سطح فعالیت‌ها را ارتقا دهیم.
تشکیل کمیسیون متخصصان برای تولید محتوای غنی‌تر ضروری است
پروانه رضاقلیزاده، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان اردبیل نیز در سخنانی اظهار کرد: بخش عمده مراجعات ما به بخش کودک و نوجوان بوده و اعضای مهم ما نیز همین رده سنی هستند؛ ضمن اینکه در کتابخانه‌های روستایی ما نیز بیشترین آمار امانت کتاب به کودکان اختصاص دارد که این آمار نوید می‌دهند آینده ما افراد کتابخوان بیشتری داشته باشد.
وی افزود: ۴۴ عنوان کتاب بخش کودک کتابخانه‌های استان بیش از بقیه به امانت گرفته شده و از نشر پیدایش، هوپا، پرتقال، جامعةالقرآن و ماهک استقبال بیشتری شده است؛ همچنین، تاکنون مزرعه سرگرمی، زندگی حضرت معصومه (ع)، قصه‌های شاهنامه و آذربایجان ناغیل‌لاری از جمله عناوین پربازخوردتر این مجموعه بوده است.
رضاقلیزاده با بیان اینکه این آمار شاید سمت‌وسوی گرایش کودکان را به ما نشان دهد، اضافه کرد: از زاویه آسیب‌شناسی اجتماعی، مهم‌ترین بحث امروز ما، نزاع و درگیری‌های فردی و گروهی است؛ از این رو، ضرورت دارد بر موضوع کتابخوانی کودکان بیشتر کار کنیم تا فرهنگ اجتماع اصلاح شود، بر این اساس، بهتر می‌دانم و پیشنهاد من این است که کمیسیون یا کمیته‌ای از متخصصان و صاحبنظران حوزه کودک و نوجوان تشکیل شود، موضوعی را برای نوشتن و پرداختن تعیین و با نویسندگان همفکری کند تا به محتوا سمت‌وسوی درست و بهتری بدهیم.
به اعتقاد وی باید کتاب‌ها را به سمتی ببریم که کودکان با زبان داستان بنویسند، بخوانند و درک کنند، همچنان که در شب‌نشینی‌های گذشته قصه بیشتر استفاده می‌شد و در میان همه حکایت‌ها و روایت‌های بزرگترها، درسی و تجربه‌ای نهفته بود.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان با تأکید بر اینکه رنگ‌بندی، عنوان و موضوع جذاب تأثیرگذاری بسیاری دارد، تصریح کرد: بین دانش‌آموزان، استعدادهای فوق‌العاده‌ای داریم که نیازمند پرورش است و کانون پرورش فکری ورود خوبی به این حوزه داشته، اما شاید اگر تعامل نهادها بهتر باشد، پیشرفت مناسب‌تری را شاهد باشیم، چرا که کودکان به زبان زیباتری حال و روز جامعه را بیان می‌کنند.
وی گفت: کرونا مشکلات روحی فراوانی به ویژه در بخش کودک به وجود آورده است که به لحاظ عصبی و روحی و احساسی، در سال‌های آتی بروز یافته و نمود بیشتری خواهد داشت؛ متأسفانه برنامه‌های مجازی کنونی چندان موثر نیست و نیازمند هدایتگری هستیم تا محتوای تولیدی را جهت‌دهی کند که به نظر می‌رسد با راه‌اندازی محفل ادبی کودکان و همیاری ارگان‌های فرهنگی، اتفاقات مفید و با کیفیت‌تری رقم بخورد.
برخی سیاستگذاران حوزه کودک جامعه هدف را نمی‌شناسند
حبیب یزدانی، روزنامه‌نگار، طنزنویس و از مؤلفان حوزه کودک و نوجوان نیز اظهار کرد: برگزاری چنین جلساتی اتفاق خوب و مبارکی است اگر از گفت‌وگو محوری خارج شود و به نتایج قابل مشاهده و عملی برسد.
وی با اشاره به بدنه بیمار دستگاه‌ها و سیستم‌های اداری گفت: در بسیاری موارد، سیاستگذار، جامعه هدف را نمی‌شناسد، در حالی که بخش عرضه و فروش در ارتباط مستقیم با مشتری است و واقعیت‌ها را بیشتر می‌بیند و می‌شناسد.
یزدانی تصریح کرد: به نظر می‌رسد وقت آن رسیده به این مسئله بپردازیم که چرا کتاب خارجی بیشتر فروخته می‌شود؟ و چرا کتاب‌های زرد اقبال بیشتری دارند؟
وی ادامه داد: با نگاه کارشناسانه‌تری نیز باید به این موضوع پرداخت که چرا بچه‌های ما در سنین بالاتر هم شعر به زبان مادری بلد نیستند؟ این یک معضل اجتماعی و بومی است و امیدواریم تداوم این گفت‌و‌گوها علاوه بر پاسخ این پرسش‌ها، عملیاتی شود، تداوم یابد و به تولید محتوا بینجامد.
نویسنده بومی حمایت نمی‌شود
سیدمحمود مهدوی، نویسنده و خاطره‌نگار نیز در این نشست گفت: از نویسنده بومی حمایت نمی‌شود؛ ما تولیدکننده اثر هستیم و شاید از آثار خودمان سود مالی نداشته‌ایم، اما موضوع اصلی این است که کتاب کودک متولی ندارد و به همین سبب هم بازخورد و خروجی مناسبی نمی‌بینیم.
برگزیده جایزه امیرحسین فردی برای رمان نوجوان «برادرخوانده»، اضافه کرد: کاش دغدغه ما فقط چاپ کتاب نباشد، بلکه به محتوای نوشتاری و ساختاری آن هم توجه شود و بحث ویرایش در کنار محتوا با دقت مضاعف صورت گیرد.
کتابخوانی باید دغدغه خانواده‌ها باشد
اسدی، نماینده آموزش و پرورش نیز در این جلسه تصریح کرد: مشکلات مربوط به حوزه ما استانی نیست، بیشتر وزارتی است اما بپذیریم که فضای مجازی در شرایط کنونی جای کتاب را گرفته است؛ نباید شعار داد که این درست نیست، بلکه باید فعالیت خود را در این فضا ارتقا دهیم و این با تغییر نگرش ممکن می‌شود.
وی افزود: تاکنون جشنواره موشن‌گرافی، پویانمایی، جشنواره نوجوان سالم و... را برگزار کرده‌ایم و مباحثی در نظر گرفته شده که دانش‌آموزان بسیاری هم از آن استقبال کرده‌اند؛ برای مثال، در حوزه شعر کودک و داستان کودک، ۷ تا ۸ هزار اثر به دست ما رسیده و در بین آنها آثاری هست که در سطح ملی هم مطرح می‌شود.
اسدی با تأکید بر اینکه هیچ چیزی جای کتاب را نمی‌گیرد، اضافه کرد: برای تغییر و بهبود شرایط، جای اینکه به کودکان تلقین کنیم درس بخوانند تا آینده خوبی داشته باشند، باید سیاست‌های تشویقی نیز در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به اینکه آسیب بزرگ ما کتاب‌های تک‌بعدی است، ادامه داد: کتاب‌ها باید در حد فرهنگ ما نگارش پیدا کنند، ضمن اینکه کتابخوانی دغدغه خانواده‌ها باشد؛ در بحث فخرفروشی، کار با تبلت و موبایل و کامپیوتر، بیش از کتاب، مایه مباهات است.
نماینده آموزش و پرورش استان در این جلسه اذعان کرد: از خوبی‌های کرونا این بود که کودکان را از دست بزرگترها و کلاس‌های مختلف تقویتی و زائد نجات داد، موردی که سال‌ها در کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزش خانواده روی آن بسیار بحث می‌شد اما نتیجه نداشت؛ با این وجود بزرگترین و بدترین ضربه آن در زمینه اجتماعی است که موجب ضعف کودکان در این حوزه خواهد شد.
وی با ابراز امیدواری بر رواج بیشتر کتابخوانی در میان اقشار مختلف، پیشنهاد کرد آثار دانش‌آموزی نیز مورد حمایت قرار گرفته و منتشر شود.
کتابخانه تخصصی زبان انگلیسی نداریم
ساناز آذین‌فر نیز در مقام مترجم اظهار کرد: نباید به اینکه امروزه ترجمه از تألیف سبقت گرفته است، نگاه بدبینانه‌ای داشت چرا که به شرط سلامت اثر و انتخاب درست، به گسترش جهان‌بینی کمک می‌کند.
وی اضافه کرد: ترجمه انتقال معانی از زبان مبدأ به مقصد است که سه اِلِمان مهم را در این بحث باید در نظر گرفت: تعیین و انتخاب دقیق معانی، تسلط به زبان مبدأ و مقصد و فن ترجمه.
آذین‌فر با اشاره به اینکه کلمات چند معنی با توجه به مفهوم، اهمیت بسزایی دارند، گفت: مترجم خوب باید به قواعد زبان مبدأ تسلط کامل داشته باشد تا با توجه به فنون ترجمه و در کنار دو المان دیگر به ترجمه درستی دست یابد؛ از این رو، مترجم باید به انواع ژانرهای ادبی و به اینکه موضوع کتابی که در دست ترجمه دارد در کدام ژانر نوشته شده است، اشراف داشته باشد.
وی ادامه داد: در ترجمه کتاب برای کودک علاوه بر موارد فوق، باید در اصول و فنون ترجمه به این رده سنی توجه ویژه داشته باشیم که چه در دست داریم و چه خواهیم کرد؛ ترجمه آزاد یا معنایی یا تحت‌اللفظی؟
این مترجم با ابراز تأسف از اینکه نگاه عام به مقوله ترجمه، نگاه یک پله پایین‌تر است نسبت به خلق اثر یا تألیف، گفت: شاید بهتر باشد این نگاه کمی تعدیل شود، چرا که نوشتن به زبان مادری، بومی یا ملی، بسیار سهل‌تر است تا این که متنی را از زبانی غیر به زبان خود ترجمه کنیم.
وی ادامه داد: معضل اصلی در این عرصه، نبود دسترسی به منابع در سطح استان و حتی کشوری است؛ ضمن اینکه کتابخانه تخصصی زبان انگلیسی در این شهر نداریم؛ از سویی نمایشگاه بین‌المللی کتاب نیز به سبب تحریم و عدم تأمین منابع مالی، به لحاظ کمّی و کیفی، تحت تأثیر قرار گرفته است، کما اینکه من برای به دست آوردن یک کتاب با مشکلات بسیاری مواجه بودم، از جمله تهیه و خرید آن از خارج از مرزهای ایران؛ چون امکان انتقال وجه نبود و مدت‌ها منتظر ماندم تا آشنایی آن را به دست من برساند، ضمن اینکه اگر قرار بود خرید اینترنتی انجام دهم، هزینه پست بیشتر از قیمت خود کتاب در می‌آمد.
تصویرگری کتاب عنصری ثانوی نیست
داریوش علومی، معاون فرهنگی کانون استان نیز درباره طرح‌های حمایتی گفت: در نشست‌های پیشین، تأکید بر معرفی و آثار نویسندگان بومی بود اما شیوع کرونا جلوی فعالیت‌های حضوری را گرفت؛ تخصیص قفسه‌های ویژه نویسندگان بومی نیز در همین راستا انجام شده است و در کنار اینها، در کتاب قلمیاران که به ابتکار آقای احدزاده گردآوری شد، بسیاری از نویسندگان و آثارشان معرفی شده‌اند که به زودی رونمایی خواهد شد.
وی در خصوص تصویرسازی برای کتاب کودک نیز اذعان کرد: بسیاری، تصویرگری را عنصر اصلی نمی‌دانند و آن را یک عنصر ثانوی برمی‌شمارند، در حالی که در جاهای دیگر، تراز تصویرگری بالاتر است اما اینجا این اتفاق نمی‌افتد؛ چنان که در چهارمین رویداد انتخاب کتاب سال کانون نیز جای تصویرسازی را خالی می‌بینیم.
مهدیه علیقلیزاده کارشناس آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری استان نیز اظهار کرد: ادبیات کودک مخاطب‌محور است و اثری که در قالب کتاب چاپ می‌شود، دنبال مخاطب می‌گردد، ضمن اینکه در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، نویسنده ما نیازمند شناخت دنیای کودک است و باید به این مهم توجه ویژه شود.
بنا به این گزارش، در پایان جلسه مقرر شد با هدف حمایت از نویسندگان و تصویرگران، از ظرفیت فضای مجازی استفاده شود و پدیدآورندگان کتاب حوزه کودک و نوجوان استان نیز از پیشنهادها و تجارب کارشناسی کانون استان و متخصصان امر، قبل از اخذ مجوز انتشار، بهره گیرند چرا که تولید یک اثر قوی بهتر از چند اثر بی‌تأثیر است.
نظر شما