علیرضا کلامی در مقدمه کتابش نوشته است: «بنای حقیر بر این بوده که شمای کلی از زندگی یک رزمنده را به دست خواننده بدهیم نه اینکه به اصطلاح یک «دائرةالمعارف» بنویسیم. قرار است ما در این‌گونه قالب‌ها، برشی از زوایای مختلف زندگی شهید را به تصویر بکشیم نه تمام آن را.»
نویسنده کتاب «حمزه» که پیش‌تر کتاب‌هایی چون «سه ماه رویایی»، «حسرت یک پلاک» را با رویکرد مستندنگاری از زندگی شهدای دفاع مقدس در کارنامه خود ثبت کرده، این‌بار سراغ ثبت زندگی و جنگ شهید «محمدحسین حمزه» به‌عنوان یکی از شهدای مدافع حرم رفته است. به‌همین‌بهانه با او گفت‌وگو کردیم.
محتوای این کتاب چگونه شکل گرفت و سیر نگارش آن چگونه بود؟
کتاب «حمزه»، مربوط به خاطرات شهید مدافع حرم «محمدحسین حمزه» است که در سوریه به شهادت می‌رسد. ایشان سومین شهید مدافع حرم در بین ایرانیان است. با توجه به اینکه من از مدت‌ها قبل علاقه‌مند بودم، کتابی درباره شهدای مدافع حرم بنویسم، کار نوشتن این اثر را از اواخر سال 1398 آغاز کردم. نگارش این اثر، یک‌سال و نیم به طول انجامید. یک سال مشغول جمع‌آوری اطلاعات بودم و چند ماه هم برای نگارش و ویرایش مطالب جمع‌آوری شده وقت صرف شد.
شما به‌عنوان نویسنده، نظرتان درباره کار روی کتاب برای مدافعان حرم چیست؟ آیا قائل به سختی داشتن این حیطه هستید؟
شهدای مدافع حرم، شهدایی هستند که با آنها از نظر تاریخی فاصله زمانی نداریم و دانستن زندگینامه آنها برای نوجوانان و جوانان جذاب است. وقتی درباره دفاع مقدس که تقریبا مربوط به 30 سال قبل می‌شود، صحبت می‌کنیم، شاید نتوانند هم‌ذات‌پنداری کنند، اما همزمانی جوانان در شرایط حال حاضر با شهدای مدافع حرم، خیلی کمک می‌کند که روایت‌های خوبی برای نسل جوان امروز نقل شود.
البته کار نوشتن از سوریه و شهدای مدافع حرم، سختی‌های خودش را دارد از جمله محدودیت‌های امنیتی که وجود دارد. در خلال نگارش کتاب «حمزه» نیز هشدارهای حفاظتی داده می‌شد که برخی مطالب نباید نقل شود، اما اوج داستان این کتاب، شهادت حمزه و ایثارگری وی در سوریه است که نمی‌توانستیم قید آن را بزنیم. در این بین اطلاعات محرمانه هم وجود دارد که نمی‌شود، فاش کرد.
همچنین موضوع دیگر که وجود دارد پاسخ دادن به این سؤال است که چرا رزمندگان ما به سوریه اعزام می‌شوند؟ و این وظیفه ما نویسندگان است که در خلال داستان ضرورت این موضوع را برای مخاطبان مطرح کرده و روشنگری کنیم.
چه شد که تصمیم گرفتید برای نوشتن کتابی درباره شهید مدافع حرم، «محمدحسین حمزه» دست به قلم شوید؟
در سال 1398 بعد از اینکه اثر چهارمم چاپ شد، با توجه به اینکه از مدت‌ها قبل به دنبال سوژه جذاب بودم به این فکر افتادم که درباره یکی از شهدای مدافع حرم، کتابی بنویسم. در سال 98 برحسب اتفاق درباره یکی از شهدای سمنان اثری منتشر کردم که آن شهید با شهید حمزه ارتباط داشت و همین موضوع انگیزه نوشتن از شهید مدافع حرم را در من تقویت کرد و باعث شد به سمت نگارش زندگینامه شهید حمزه بروم. بعد از برآورد کلی که انجام دادم، متوجه شدم که در رابطه با سوژه، قابلیت مصاحبه‌گیری وجود دارد و پس از پایان کار، حجم مطالب به حدی زیاد بود که در هنگام آماده‌سازی اثر برای انتشار، تقریبا 40 خاطره حذف شد.
خاطرات بیان شده در کتاب «حمزه» چند درصد براساس واقعیت و چه مقدار بر پایه تخیل شما استوار است؟
یکی از دغدغه‌های من در ارائه آثار همیشه این بوده که واقعیت‌های زندگی شهدا باید نقل شود، حتی اگر برای خیلی‌ها قابل پذیرش نباشد و در رابطه با کتاب «حمزه» قاطعانه می‌توانم بگویم که این موضوع را رعایت کرده‌ام و بازخوردی که دریافت کرده‌ام نیز این ادعا را ثابت می‌کند، زیرا تقریبا تمام افرادی که این کتاب را خوانده‌اند، تعبیرشان این بوده که مطالب بسیار واقعی است و کتاب نقطه اوج کم دارد. پاسخ من هم این است که در واقع هدف از نوشتن درباره شهدا این است که واقعیت‌ها را نقل کنیم.
در بخشی از کتاب حمزه که به خصوصیات شهید اشاره شده، آمده است که شهید گاهی عصبانی می‌شده، متأسفانه شاید ذکر این موارد و واقعیت‌ها را در خیلی از کتاب‌های شهدا کمتر ببینید و فقط نقاط مثبت را نقل می‌کنند. درحالی‌که اگر جوانی می‌خواهد از شهیدی الگوبرداری کند، باید بداند نقطه‌ای در زندگی آن شهید وجود داشته که ممکن است رفتار تندی از خود نشان داده باشد، اما به مرور توانسته خود را اصلاح کند. لذا در انتشار کتاب «حمزه» سعی کردم بدون اغراق و شعارزدگی زندگینامه ایشان را روایت کنم و منتظر دریافت بازخوردها از سوی مخاطبان هستم.
مهمترین ویژگی «محمدحسین حمزه»، جانباز مدافع حرم که در این اثر به آن تأکید شده، چیست؟
شهید «محمدحسین حمزه» دارای شخصیت حماسی مخلص بود و این مهمترین ویژگی شهید به‌شمار می‌آید. همچنین شهید حمزه علاوه بر روحیه عرفانی که داشته، یک ورزشکار بوده و همین روحیه ورزشکاری و تخصصی در سوریه به کمکش می‌آید.
به دلیل اینکه مدافعان حرم خارج از ایران جنگیدند، ابهامات بسیاری برای مخاطب وجود دارد. به‌نظر شما این کتاب‌ها می‌تواند برای ما زوایای تاریخی این جبهه را شفاف‌سازی کند؟
کتابی مثل «حمزه»، زندگی واقعی یک شهید را به تصویر می‌کشد، درحالی‌که کودکی و جوانی را پشت‌سر می‌گذارد، ازدواج می‌کند و بعد هم به سوریه می‌رسد. این اثر نشان می‌دهد او هم انسانی عادی مثل ما بوده، اما اینکه چه اتفاقی می‌افتد که محمدحسین حمزه تصمیم می‌گیرد به سوریه برود و شهید بشود، درحالی‌که قطعا او هم بسیاری از دغدغه‌های ما را داشته و یکی از آنها می‌توانست تولد فرزند سومش باشد که موقعی به‌دنیا می‌آید که پدرش از دنیا رفته بوده، نکته‌ای است که با مطالعه کتاب می‌توان پاسخ آن را دریافت و به خوبی تصمیمات و اتفاقات را تحلیل کرد. به همین دلیل وقتی به من پیشنهاد شد که در مقدمه کتاب به دلایل حضور شهید در سوریه اشاره کنم، معتقد بودم که لزومی ندارد، چون سیر خاطرات، این مطلب را بازگو کرده و به ضرورت حضور آنها در سوریه اشاره می‌کند.
نظر شما