به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در کرمانشاه، در روزهای اخیر زبان و ادبیات کُردی و فرهنگ کلهری در غم از دست‌دادن یکی از بزرگان خود به سوگ نشست. «استاد کریم کریمپور»، پژوهشگر فرهنگ کُردی کلهری و خدمتگزاری بی‌ادعا بود که سال‌های بسیاری از عمر عزتمندش را صرف گردآوری داشته‌های مغفول و ارزنده فرهنگ کُردی کلهری کرد؛ با این حال فرصت چندانی برای معرفی خود و آثارش نیافت.
حاصل تلاش‌های کریمپور، کتاب‌های ماندگاری در این عرصه است که اولین دستور زبان کُردی کلهری و تقویم زندگی ایلیاتی کلهرها از آن جمله است. وی توانست افسانه‌های کُردی این جغرافیای گویشی را در حد توان، مکتوب کند که می‌توان به عنوان نمونه به «افسانه کله‌وا» اشاره کرد.
دغدغه‌های 40 ساله فرهنگی کریمپور
«جلیل آهنگرنژاد» یکی از پژوهشگران پیشکسوت در حوزه زبان و ادبیات کُردی در کرمانشاه که از دوستان زنده‌یاد کریمپور بود، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، به بررسی شخصیت و آثار این بزرگمرد پرداخت و گفت: ایران فرهنگی، پازل زرینی است که در آن فرهنگ‌ها، زبان‌ها و گویش‌های مختلف به زیباترین شکل دیده می‌شوند. کرمانشاه که کُردانِ گُرد آن را «کرماشان» می‌خوانند، یکی از قطب‌های بزرگ فرهنگ است که مستشرقین آن را هندوستان کوچک نامیده‌اند و این نام به دلیل تنوع در گویش‌ها، ادیان، باورها و... زیبنده نام این دیار تاریخی است.
آهنگرنژاد ادامه داد: بر همین اساس پژوهشگران نامداری نیز در ادوار مختلف به‌ویژه پس از مشروطه به بازیابی و بازنمایی میراث فرهنگی و زبانی در این دیار پرداخته‌اند. زنده‌یاد «کریم کریمپور» یکی از میراث‌داران معنوی در فرهنگ کُردی کرمانشاه بود. او حدود 40 سال از عمر خود را با دغدغه‌های فرهنگی گذراند.
«فرهنگ لغت خورهه‌لات» مرجعی برای پژوهندگان کُرد
این نویسنده کرمانشاهی اضافه کرد، زنده‌یاد کریمپور ابتدا سالها برای تدوین فرهنگ لغتی در گویش کلهری از زبان کُردی تلاش کرد و حاصل کوشش‌های پیگیرش «فرهنگ لغت خورهه‌لات» شد. این اثر سالها بعد (1380 خورشیدی) به اهتمام نشر روشن در سه جلد انتشار یافت. کتابی که رفرنس بسیاری از پژوهندگان حوزه زبان کُردی محسوب می‌شود.
آهنگرنژاد ادامه داد: گام دیگر این پژوهشگر زبان کُردی، در عرصه دستور زبان بود. کریمپور کوشید تا برای گویش کلهری (در جغرافیای استان‌های کرمانشاه، ایلام و بخش‌هایی از کشور عراق) به دستور زبان جامعی برسد. در این راه کوشش فراوانی کرد و حاصل آن کتاب دستور زبان کلهری بود. وی در این عرصه دست به کار مهم دیگری هم زد و «دستور زبان تطبیقی گویش‌های کُردی با زبان‌های ایران باستان» را نوشت.
وی افزود: به‌علاوه این پژوهشگر فرهنگ در کرمانشاه اقدام به تدوین و انتشار کتاب دیگری با نام «تقویم ایلیاتی کُردی» نمود و با این کتاب توانست داشته‌های شفاهی ایل بزرگ کلهر را ثبت و ضبط کند، کتاب‌های دیگری هم از او منتشر شدند که می‌توان به «گلاره و افسانه کله‌وا» و «لالایی در ادبیات کُردی» اشاره کرد.
آهنگرنژاد تاکید کرد: مهم است که متولیان فرهنگی در این سرزمین، ضمن قدرشناسی از چنین فرزانگانی، برای پاسداشت زحمات آنان در زمان حیاتشان برنامه‌های سازمان‌یافته‌ای داشته باشند. اما دریغ که وجود نازنینشان در اوج مظلومیت و گاه غربت فراموش می‌شود. فقدان چنین شخصیت‌هایی می‌تواند ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای فرهنگ و هنر چنین خاک مهرپروری باشد. چراکه عموماً همه داشته‌هایشان که حاصل سالها تلاش و کوشش بی‌دریغ است، مکتوب نمی‌شود و در زیر خروارها خاک خواهد خوابید.
چرا نام کریمپور شهرت فراگیر ندارد؟
همچنین «مهرداد مرادی» پژوهشگر ادبی و مدیر انتشارات «سرانه» در کرمانشاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، به توصیف شخصیت و اقدامات مرحوم کریمپور پرداخت و گفت: ایشان متولد سال 1340 در نفت‌شهر بود و به‌عنوان آموزگار سالها در آموزش‌وپرورش خدمت کرد و پس از بازنشستگی در خیابان جوانشیر کرمانشاه در مغازه‌ای مشغول به کار شد.
مرادی ادامه داد: زنده‌یاد در تمام این سالها به ویرایش و نگارش ادبیات کُردی جنوبی یعنی گویش‌های کرمانشاهی و ایلامی، گورانی، کلهر، لکی و غیره که مختص مناطق جنوبی کردستان ایران است، مشغول بود.
مرادی به فرهنگ‌دوستی خانواده کریمپور اشاره کرد و ادامه داد: برادر وی به‌نام «حیدر کریمپور» نیز در سال گذشته به دیار باقی شتافت که می‌توان از ایشان نیز به عنوان ادیبی بزرگ یاد کرد.
این پژوهشگر ادبی یادآور شد: زنده‌یاد کریمپور بیش از آنکه بخواهد خود و آثارش را معرفی کند، به کار تحقیقی و پژوهشی در حوزه زبان و ادبیات کُردی پرداخت. به همین دلیل بسیاری از دوستان و اصحاب فرهنگ و هنر آشنایی چندانی با وی ندارند ولی توانست آثاری ماندگار و بسیار قوی در زمینه زبان و ادبیات کُردی خلق کند.
به گفته مرادی، «فرهنگ لغت خورهه‌لات» به‌معنای مشرق یکی از مهم‌ترین آثار اوست که فرهنگ واژه‌های کُردی به فارسی است، مقدمه این کتاب با دکتر «عبدالرضا رادفر» آغاز می‌شود. این کتاب علاوه بر واژه‌هایی که از کُردی به فارسی معادل‌سازی شده است، بخش‌های دیگری دارد که به توضیح و شرح رسم‌الخط کُردی‌نویسی، شرح و دستور گرامر زبان کُردی اشاره دارد و در پایان جلد سوم به اصطلاحات و کنایه‌هایی پرداخته که در زبان کُردی رایج است و در بخش دیگر کلمات مشترک بین زبان کُردی و فارسی پهلوی مقابل هم در یک جدول قرار گرفته و بررسی شده است.
حاصل تلاش‌های کریمپور، کتاب‌های ماندگاری در این عرصه است که اولین دستور زبان کُردی کلهری و تقویم زندگی ایلیاتی کلهرها از آن جمله است. وی توانست افسانه‌های کُردی این جغرافیای گویشی را در حد توان، مکتوب کند که می‌توان به عنوان نمونه به «افسانه کله‌وا» اشاره کرد.
دغدغه‌های 40 ساله فرهنگی کریمپور
«جلیل آهنگرنژاد» یکی از پژوهشگران پیشکسوت در حوزه زبان و ادبیات کُردی در کرمانشاه که از دوستان زنده‌یاد کریمپور بود، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، به بررسی شخصیت و آثار این بزرگمرد پرداخت و گفت: ایران فرهنگی، پازل زرینی است که در آن فرهنگ‌ها، زبان‌ها و گویش‌های مختلف به زیباترین شکل دیده می‌شوند. کرمانشاه که کُردانِ گُرد آن را «کرماشان» می‌خوانند، یکی از قطب‌های بزرگ فرهنگ است که مستشرقین آن را هندوستان کوچک نامیده‌اند و این نام به دلیل تنوع در گویش‌ها، ادیان، باورها و... زیبنده نام این دیار تاریخی است.
آهنگرنژاد ادامه داد: بر همین اساس پژوهشگران نامداری نیز در ادوار مختلف به‌ویژه پس از مشروطه به بازیابی و بازنمایی میراث فرهنگی و زبانی در این دیار پرداخته‌اند. زنده‌یاد «کریم کریمپور» یکی از میراث‌داران معنوی در فرهنگ کُردی کرمانشاه بود. او حدود 40 سال از عمر خود را با دغدغه‌های فرهنگی گذراند.
«فرهنگ لغت خورهه‌لات» مرجعی برای پژوهندگان کُرد
این نویسنده کرمانشاهی اضافه کرد، زنده‌یاد کریمپور ابتدا سالها برای تدوین فرهنگ لغتی در گویش کلهری از زبان کُردی تلاش کرد و حاصل کوشش‌های پیگیرش «فرهنگ لغت خورهه‌لات» شد. این اثر سالها بعد (1380 خورشیدی) به اهتمام نشر روشن در سه جلد انتشار یافت. کتابی که رفرنس بسیاری از پژوهندگان حوزه زبان کُردی محسوب می‌شود.
آهنگرنژاد ادامه داد: گام دیگر این پژوهشگر زبان کُردی، در عرصه دستور زبان بود. کریمپور کوشید تا برای گویش کلهری (در جغرافیای استان‌های کرمانشاه، ایلام و بخش‌هایی از کشور عراق) به دستور زبان جامعی برسد. در این راه کوشش فراوانی کرد و حاصل آن کتاب دستور زبان کلهری بود. وی در این عرصه دست به کار مهم دیگری هم زد و «دستور زبان تطبیقی گویش‌های کُردی با زبان‌های ایران باستان» را نوشت.
وی افزود: به‌علاوه این پژوهشگر فرهنگ در کرمانشاه اقدام به تدوین و انتشار کتاب دیگری با نام «تقویم ایلیاتی کُردی» نمود و با این کتاب توانست داشته‌های شفاهی ایل بزرگ کلهر را ثبت و ضبط کند، کتاب‌های دیگری هم از او منتشر شدند که می‌توان به «گلاره و افسانه کله‌وا» و «لالایی در ادبیات کُردی» اشاره کرد.
آهنگرنژاد تاکید کرد: مهم است که متولیان فرهنگی در این سرزمین، ضمن قدرشناسی از چنین فرزانگانی، برای پاسداشت زحمات آنان در زمان حیاتشان برنامه‌های سازمان‌یافته‌ای داشته باشند. اما دریغ که وجود نازنینشان در اوج مظلومیت و گاه غربت فراموش می‌شود. فقدان چنین شخصیت‌هایی می‌تواند ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای فرهنگ و هنر چنین خاک مهرپروری باشد. چراکه عموماً همه داشته‌هایشان که حاصل سالها تلاش و کوشش بی‌دریغ است، مکتوب نمی‌شود و در زیر خروارها خاک خواهد خوابید.
چرا نام کریمپور شهرت فراگیر ندارد؟
همچنین «مهرداد مرادی» پژوهشگر ادبی و مدیر انتشارات «سرانه» در کرمانشاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، به توصیف شخصیت و اقدامات مرحوم کریمپور پرداخت و گفت: ایشان متولد سال 1340 در نفت‌شهر بود و به‌عنوان آموزگار سالها در آموزش‌وپرورش خدمت کرد و پس از بازنشستگی در خیابان جوانشیر کرمانشاه در مغازه‌ای مشغول به کار شد.
مرادی ادامه داد: زنده‌یاد در تمام این سالها به ویرایش و نگارش ادبیات کُردی جنوبی یعنی گویش‌های کرمانشاهی و ایلامی، گورانی، کلهر، لکی و غیره که مختص مناطق جنوبی کردستان ایران است، مشغول بود.
مرادی به فرهنگ‌دوستی خانواده کریمپور اشاره کرد و ادامه داد: برادر وی به‌نام «حیدر کریمپور» نیز در سال گذشته به دیار باقی شتافت که می‌توان از ایشان نیز به عنوان ادیبی بزرگ یاد کرد.
این پژوهشگر ادبی یادآور شد: زنده‌یاد کریمپور بیش از آنکه بخواهد خود و آثارش را معرفی کند، به کار تحقیقی و پژوهشی در حوزه زبان و ادبیات کُردی پرداخت. به همین دلیل بسیاری از دوستان و اصحاب فرهنگ و هنر آشنایی چندانی با وی ندارند ولی توانست آثاری ماندگار و بسیار قوی در زمینه زبان و ادبیات کُردی خلق کند.
به گفته مرادی، «فرهنگ لغت خورهه‌لات» به‌معنای مشرق یکی از مهم‌ترین آثار اوست که فرهنگ واژه‌های کُردی به فارسی است، مقدمه این کتاب با دکتر «عبدالرضا رادفر» آغاز می‌شود. این کتاب علاوه بر واژه‌هایی که از کُردی به فارسی معادل‌سازی شده است، بخش‌های دیگری دارد که به توضیح و شرح رسم‌الخط کُردی‌نویسی، شرح و دستور گرامر زبان کُردی اشاره دارد و در پایان جلد سوم به اصطلاحات و کنایه‌هایی پرداخته که در زبان کُردی رایج است و در بخش دیگر کلمات مشترک بین زبان کُردی و فارسی پهلوی مقابل هم در یک جدول قرار گرفته و بررسی شده است.
نظر شما