قیام تبریزی‌ها در دوره استبداد صغیر و شکست محمدعلی شاه و قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ علیه محمدرضا پهلوی هردو تأثیر انکارناپذیری در روند تاریخ معاصر به جا گذاشته‌اند.
در بررسی مسیر حوادث منجر به پیروزی انقلاب اسلامی، قیام ۲۹ بهمن تبریز نخستین حلقه زنجیره‌‌ای بود که قیام ۱۹ دی قم را به قیام‌های پی‌درپی ایران‌زمین متصل کرد.
نگاهی به حوادث تاریخ انقلاب نشان می‌دهد سال ۱۳۵۶ سال شتاب نهضت اسلامی با حوادث مهمی چون شهادت مصطفی خمینی فرزند امام راحل، فوت دکتر شریعتی، قیام ۱۹ دی قم در اعتراض به اهانت صورت‌گرفته و سرانجام قیام ۲۹ بهمن تبریز در چهلم شهدای قیام مردم قم است.
صبح روز شنبه ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، مردم تبریز برای برگزاری این مراسم به طرف بازار تبریز حرکت کردند. عده‌ای از دانشجویان و مردم در مقابل در مسجد گرد آمده بودند و اعلامیه مراسم چهلم شهدای قم را -که به در و دیوار زده شده بود- مطالعه می‌کردند.
مردم برای برگزاری تظاهرات آماده بودند که با شهادت محمد تجلا (اولین شهید قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز) طغیان کردند و در یک حرکت کاملاً اسلامی و حسینی در مرحله اول تمام مراکز منتسب به بهائیت و مشروب‌فروشی‌ها را به صورت خودجوش به آتش کشیدند.
در قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز ۱۴ نفر شهید و بیش از ۱۰۰ نفر مجروح شدند.
نخستین اقدام برای سرنگونی مجسمه شاه در ۲۹ بهمن ۵۶ به همت مردم تبریز روی داد و در این اقدام تا جایی پیش رفت که مردم طناب را دور گردن مجسمه شاه انداختند.
سرانجام ساعت ۵ بعدازظهر، نیروهای نظامی بر شهر مسلط شدند. در آماری که برای رئیس ساواک تبریز تهیه شده بود، این‌طور نوشته شده بود: «۵۸۱ نفر دستگیر، ۹ نفر کشته، ۱۱۸ نفر زخمی شدند و ۳ دستگاه تانک، ۲ سینما، یک هتل، کاخ جوانان، حزب رستاخیز و تعدادی اتومبیل به آتش کشیده شدند.»
پیام امام خمینی به مردم تبریز
در پی قیام خونین مردم تبریز که توسط عمال رژیم سر سپرده به خاک و خون کشیده شد، امام خمینی (ره) پیامی که به تعبیر ایشان «غمنامه» بود صادر کردند.
ایشان در این غمنامه گفتند: «سلام بر اهالی شجاع و متدین آذربایجان عزیز. درود بر مردان برومند و جوانان غیرتمند تبریز. درود بر مردانی که در مقابل دودمان بسیار خطرناک پهلوی قیام کردند و با فریاد «مرگ بر شاه» خط بطلان بر گزافه گویی های او کشیدند.
زنده باشند مردم مجاهد عزیز تبریز که با نهضت عظیم خود، مشت محکم بر دهان یاوه‌گویان زدند. من نمی‌دانم با چه زبانی به اهالی محترم تبریز و به مادران داغدیده و پدران مصیبت‌کشیده تسلیت بگویم، به یاری خدا آثار این رژیم ضداسلامی محو خواهد شد.»
حال بعد از گذشت ۴۳ سال از قیام مردم تبریز مورخان و تحلیلگران سیاسی از این حرکت اصیل اسلامی به عنوان سرسلسله قیام‌های انقلاب اسلامی که تیر خلاص را به پیکر منحوس رژیم ستم‌شاهی پهلوی زد نام می‌برند.
در این گزارش تلاش شده است کتاب‌هایی که تاكنون درباره قيام 29 بهمن 1356 مردم تبريز به چاپ رسيده به صورت مختصر معرفی شود.
یک روایت معتبر درباره قیام 29 بهمن تبریز
کتاب «یک روایت معتبر درباره قیام 29 بهمن تبریز» از مجموعه «یک روایت معتبر» به‌نشر(انتشارات آستان قدس رضوی)، تألیف علی موسوی با بررسی سابقه و نحوه شکل‌گیری این قیام، به بازخوانی برگی دیگر از تاریخ انقلاب اسلامی می‌پردازد.
در این کتاب همچنین حوادث قیام 19 دی‌ماه مردم قم و برگزاری چهلم شهادت طلاب حوزه علمیه قم به عنوان عامل تأثیرگذار قیام 29 بهمن مردم تبریز شناخته می‌شود. این اثر با تصاویری از تبریز در دهه 50، راهپیمایی پزشکان و کارکنان بیمارستان امام خمینی(ره) و دانشجویان دانشگاه‌های تبریز در اعتراض به حمله مسلحانه به آن بیمارستان، تصاویر شهدای گرانقدر قیام خونین 29 بهمن تبریز، تظاهرات 29 بهمن و ... همراه است.
«یک روایت معتبر درباره قیام 29 بهمن تبریز» با اشاره به برگزاری مراسم چهلمین روز حادثه خونین و شهادت عده‌ای از فضلا و طلاب حوزه علمیه قم در روز 29 بهمن سال 56 و سخنرانی حضرت امام در روز 29 بهمن در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف به مناسبت چهلم شهدای قم، نحوه شکل‌گیری حوادث و قیام 29 بهمن در تبریز را روایت می‌کند.
«یک روایت معتبر درباره قیام 29 بهمن تبریز» در 81 صفحه در قطع رقعی کوتاه و با تیراژ یک هزار نسخه در کتابفروشی‌های سراسر کشور در اختیار مخاطبان و کتاب‌دوستان قرار دارد.
قیام 29 بهمن تبریز
کتاب «قیام 29 بهمن تبریز»، مشتمل بر مجموعه مقالاتی است که نگارنده به مناسبت‌های مختلف پیرامون قیام 29 بهمن تبریز نگاشته است. هر یک از این مقالات گوشه‌هایی از تاریخ انقلاب اسلامی در آذربایجان و پیوند آن با حضرت امام و انقلاب اسلامی را -که نشانه‌های قدرتمند اتحاد و همبستگی ملی مردم مسلمان ایران است- روشن می‌کند. در مقاله «قیام شورانگیز 29 بهمن مردم تبریز» می‌خوانیم: «سال 1356 سال شتاب حرکت اسلامی مردم ایران بود، شهادت حاج‌آقا «مصطفی خمینی» زمینه همگانی را برای ابراز خشم و انزجار عمومی مهیا ساخته بود».
کتاب «قیام 29 بهمن تبریز»، تألیف رحیم نیکبخت در 142 صفحه و با شمارگان 500 نسخه از سوی انتشارات ایران شناخت روانه بازار نشر شده است.
دیگ سنگی
کتاب دیگ سنگی درباره قیام مردم تبریز است و بهانه انتشار این مجموعه از تاریخ ما، روایت اشخاص، وقایع و اماکن، بر پایه مستندات آن روزهاست. در این کتاب به قیام شورانگیز سازمان‌یافته مردم تبریز به رهبری آیت‌الله قاضی اشاره شده، زمانی که دیگ سنگی تبریز به جوشش درآمد و تا فروکشیدن نظام شاهنشاهی از جوشش نیفتاد.
کتاب «دیگ سنگی»، تألیف علی موسوی در 72 صفحه شمارگان 1500 نسخه از سوی انتشارات قاف روانه بازار نشر شده است.
تبریز در خون
نهمین جلد از مجموعه «دانستنی‌های انقلاب اسلامی برای جوانان» حاوی گزارش و تحلیلی مختصر از قیام 29 بهمن 1356 تبریز است که طی آن مؤلف با برشماردن صحنه‌های این واقعه، نتایج و پی‌آمدها، همچنین نقش این قیام را در پیروزی انقلاب تشریح می‌کند. کتاب با موضوعاتی مانند «تبریز و تجلی قیام تبریزیان»، «تجلی قیام در سینه تجلا»، «رشیدی مطلق در قم»، «تبریز تب‌دار»، «شهر تبریز است و جان قربان جانان می‌کند»، «در سوگ تبریز»، «رستاخیز ضد رستاخیز»، «شروع واکنش‌های متقابل»، «نوید پیروزی»، «بزرگداشت چهلم شهدا در تحریم عید نوروز» و «ستاره کویر» تدوین شده است.
خوشبختانه این كتاب به دليل نوع نثر آن و اطلاعات مختصر و مفید از واقعه مورد نظر مورد توجه دانش‌آموزان قرار گرفت؛ زيرا محتوای كتاب چرايی وقوع قيام 29 بهمن را فارغ از فضای خشك مقالات يا مباحث تاريخی به مخاطب ارائه می‌دهد.
کتاب «تبریز در خون»، تألیف اعظم مرادحاصلی در 64 صفحه، شمارگان 3000 نسخه از سوی انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
نظر شما