به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ درمان‌های خودیاری به درمان‌هایی گفته می‌شود که بخشی یا کل فرایند درمان توسط خود فرد انجام می‌پذیرد. درمان‌های خودیاری روش‌های مختلفی دارند از جمله کتاب درمانی، اینترنت درمانی، مشاوره اینترنتی. یکی از معروف‌ترین روش‌های درمان خودیاری کتاب درمانی است.
 
تحقیقات نشان داده است که مشکلات روانشناختی در جامعه شیوع بالایی دارد (حدودا 20 درصد جامعه بر اساس آمارهای وزارت بهداشت نیازمند مراجعه به روانشناس هستند). اما به دلیل آنکه تعداد روانشناس و مشاور خوب کافی نیست، همه افراد توانایی پرداخت هزینه‌های درمانی را ندارند و در برخی از نقاط کشور دسترسی به مشاور خوب به سادگی امکان‌پذیر نیست، بسیاری از افراد نمی‌توانند از درمان مناسبی برخوردار شده و مشکل آن‌ها حل نشده باقی می‌ماند.

  یکی از راهکارهای کمک به این دسته از افراد استفاده از کتاب درمانی است. در کتاب درمانی مولف سعی می‌کند مطالبی که در جلسه درمان برای مراجعانش به کار می‌برد را به‌صورت خودآموز در قالب یک کتاب آماده کند تا افراد بتوانند با مطالعه این کتاب بدون نیاز یا با حداقل نیاز به درمانگر مشکل خودشان را حل کنند.
 
اولین کتاب خودیاری حدود 400 سال پیش در اروپا و در زمینه پزشکی چاپ شد. امروزه کتاب‌های خودیاری جزو پرفروش‌ترین کتاب‌هاست. تحقیقات نشان داده است که کتاب‌های خودیاری می‌تواند برای افرادی که مشکلات شدیدی ندارند مفید نباشد.
 
استقبال زیاد مردم از کتاب‌های خودیاری، روانشناسان را برانگیخت تا تحقیقاتی برای بررسی اثربخشی این روش درمانی انجام دهند. آن‌ها به دنبال یافتن پاسخ این سوال بودند که آیا کتاب درمانی یا همان مطالعه کتاب می‌تواند در درمان اختلالات روانی مفید باشد. در ادامه نتیجه برخی از تحقیقات انجام شده در زمینه اثر کتاب درمانی در درمان افسردگی است ارایه شده است. بومن، اسکاگین (2015) در تحقیقی اثربخشی کتاب درمانی شناختی رفتاری در درمان افسردگی خفیف تا متوسط را بررسی کردند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که مطالعه کتاب خودیاری افسردگی می‌تواند باعث بهبود افسردگی شود.
در تحقیق دیگری فلوید و همکارانش (2014) اقدام به بررسی اثر بخشی کتاب درمانی رفتاری شناختی بر افسردگی افراد مسن کردند. در این تحقیق 31 نفر زن و مرد افسرده بالای 60 سال شرکت داشتند. نتایج تحقیق نشان داد که کتاب درمانی در درمان افسردگی افراد مسن موثر است.
 
اسکاگین، جامسیون وگوچنر(2018) نیز در تحقیق دیگری به بررسی اثر بخشی کتاب درمانی در درمان افسردگی کردند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که حتی پس از گذشت 2 سال اثرات مثبت کتاب درمانی ادامه دارد.
 
هولدزورث، پاکستون و سیدل (2006) در تحقیقی اقدام به بررسی اثر بخشی مطالعه کتاب «مدیریت افسردگی و اضطراب» بر افسردگی پرداختند. در این تحقیق 62 فرد مبتلا به افسردگی خفیف تا متوسط شرکت داشتند. نتایج تحقیق نشان داد که کتاب درمانی می‌تواند باعث بهبود افسردگی شود.
 
بهشتیان (1391) در تحقیقی به این نتیجه رسید که کتاب درمانی می‌تواند به کاهش اضطراب کودکان کمک کند.
همچنین دکتر بهشتیان (1388) در تحقیق به بررسی اثربخشی کتاب درمانی در درمان اختلال افسردگی پرداخت که نتایج این تحقیق نشان داد که کتاب درمانی همراه با هدایت درمانگر بیشترین اثر را در درمان افسردگی دارد.
 
در پژوهش دیگری دکتر بهشتیان (1383) به بررسی اثربخشی هیپنوتیزم درمانی اختلال هراس اجتماعی پرداخت که نتایج پژوهش نشان داد که هیپنوتیزم درمانی می‌تواند باعث بهبود معنی دار اضطراب اجتماعی مبتلایان شود.
 
این تحقیقات تنها نمونه‌هایی از ده‌ها تحقیق انجام شده در زمینه اثر بخشی کتاب درمانی در درمان افسردگی است که همگی آن‌ها موید این مساله هستند که کتاب درمانی می‌تواند باعث بهبود افسردگی شود.
 
دکتر بهشتیان در همین راستا کتاب‌های مختلف خودیاری برای درمان مشکلات مختلف روانشناختی تالیف کرده‌اند. که در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
 
غلبه بر افسردگی: در این کتاب فرایند درمان افسردگی خفیف تا متوسط براساس رویکرد شناختی رفتاری توضیح داده شده است. در این کتاب جلسات درمان شناختی رفتاری به صورت گام به گام توضیح داده شده است.
 
علی‌رغم آنکه این کتاب به صورت خودیاری تالیف شده است اما برای روانشناسان و مشاوران با رویکرد درمانی شناخت رفتاری می‌تواند مفید باشد. به خصوص آنکه در این کتاب مراحل درمان گام به گام اختلال افسردگی به کمک این رویکرد توضیح داده شده است و روانشناس می‌تواند براساس ساختار مطالب این کتاب جلسات درمان را پیش ببرد و در کنار آن از مراجع بخواهد فصل‌های کتاب را مطالعه و تمرینات آن را انجام دهد.
 
غلبه بر ترس: در این کتاب فرایند درمان ترس یا فوبیاهای مختلف (ترس از ارتفاع، ترس از تاریکی، ترس از خون، ترس حیوانات و ....) براساس رویکرد شناختی رفتاری توضیح داده شده است. فرایند درمان تک تک این اختلالات به صورت گام به گام توضیح داده شده است. به طوری که خواننده بدون نیاز به درمانگر (البته به شرط انجام تمرینات کتاب) می‌تواند بر مشکل ترس خود غلبه کند.
 
تجربه من نشان داده است که مراجعانی که خود را مقید به انجام تکالیف کتاب می‌کنند می‌توانند به تنهایی بر مشکل خود غلبه کنند. اما سایر افراد بهتر است با همراهی روانشناس یا مشاور و یا دوستی که علاقه‌مند به کمک به آن‌هاست، اقدام به مطالعه کتاب و انجام تمرینات کنند.
 
غلبه بر کمرویی: در این کتاب فرایند درمان مشکل کمرویی و اضطراب صحبت در جمع براساس رویکرد شناختی رفتاری توضیح داده شده است.
 
هیپنوتیزم درمانی اختلال هراس اجتماعی: در این کتاب فرایند درمان کمرویی (یا همان هراس اجتماعی) به کمک هیپنوتیزم توضیح داده شده است. این کتاب براساس تحقیق انجام شده دکتر بهشتیان در سال 1383 در زمینه اثربخشی هیپنوتیزم درمانی اختلال هراس اجتماعی تالیف شده است.
 
کتاب در اصل راهنمای گام به گام درمان اختلال هراس اجتماعی به کمک هیپنوتیزم است و بیشتر برای روانشناسان بالینی و درمانگران قابل استفاده است. اما فصل‌های 3 تا 8 کتاب برای عموم قابل استفاده است.
در فصل اول کتاب درباره علایم و نشانه‌های هراس اجتماعی توضیح داده شده است. در فصل دوم توضیحات نسبتا مفصلی درباره هیپنوتیزم و روش‌های هیپنوتیزم درمانی ارایه شده و در نهایت از فصل 3 تا 8 درباره روش درمان گام به گام کمرویی به کمک هیپنوتیزم توضیح داده شده است.