خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن. نرکیبی که حیات و زندگی تمامی موجودات به ویژه انسان‌ها به آن وابسته است. به اعتقاد دانشمندان این ترکیب یعنی همان آب؛ شگفت‌انگیزترین ماده در جهان است چراکه ساختار و ویژگی‌های آن طیف وسیعی دارد. به دلیل اهمیت این ماده حیاتی بشر برای شناخت بیشتر نسل‌ها از آن روزی را به عنوان روز جهانی آب نام‌گذاری کرده است. این روز مصادف با بیست‌ویکم مارس برابر دئوم فروردین ماه است.
انحنایی زندگی بخش
دانشنامه رشد، در گزارشی درباره آب اینگونه نوشت «شیمیدان‌ها با کمک شواهد به این نتیجه رسیده‌اند که مولکول آب شکل خطی ندارد، یعنی به این صورت نیست که دو اتم هیدروژن بصورت خطی در دو طرف یک اتم اکسیژن قرار گرفته باشند، بلکه مولکول آب حالت خمیده ای دارد که اتم های هیدروژن در سر مثبت مولکول و اتم های اکسیژن در سر منفی مولکول آب تجمع پیدا کرده‌اند»
همواره ذخایر آب در کره زمین اشکال متنوعی دارد. از آنجایی که این ماده به هر سه شکل مایع، جامد و گاز درمی‌آید، کوه‌های یخی در عرض‌های بالای جغرافیایی، توده‌های ابر در آسمان‌ها و اقیانوس‌های عظیم که تصویری آبی به کره زمین بخشیده‌اند؛ اصلی‌ترین دخایر آب در کره زمین محسوب می‌شوند.
راز آب چیست
محمد اصغری علایی و شکیبا دولتخواه در کتابی با عنوان «راز آب» به موضوعاتی از قبیل خواص شگفت‌انگیز آن اشاره کرده‌اند در این کتاب آمده است: «صفات عجیب و معمایی با آب که اینقدر عادی و معمولی است اصلاً جور نمی‌آید. چه چیز می‌تواند از آب که آن را هر روز می‌خوریم، در آن لباس شست‌و‌شو می‌کنیم و بچه‌ها کشتی‌های اسباب‌بازی در آن شناور می‌سازند، ساده‌تر و روشن‌تر باشد؟ در دبیرستان ما مطلع می‌شویم که آب مایعی است که ملکول‌های آن از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده‌اند. مثل اینکه همه چیز خیلی ساده است.
اما در قرن گذشته واقعیاتی کشف شد که باعث تعجب دانشمندان شد. رفتار این ماده که از بسیاری جهات زندگی را روی کره‌ی زمین تعیین می‌کند با رفتار ترکیبات مشابه مغایرت دارد. آب، صندوقی پر از معما از کار درآمد. آنتوان دو سنت اگزوپری با احساسات هیجان‌آمیز خاص خود گفته است: آب، تو مزه و بو نداری و تو را توصیف نمی‌توان کرد، از تو لذت می‌برند و نمی‌دانند که تو چه هستی! در واقع تو چه هستی، ای آب؟
در کره‌ی زمین چگالی تمام مواد به مرور تبرید افزایش می‌یابد، در صورتیکه رفتار آب هنگام تبرید تا 4 درجه‌ی سانتی گراد مانند رفتار سایر مواد است و سپس همراه با افت درجه‌ی حرارت چگالی آن رو به کاهش می‌رود.»
در بخش دیگری از این کتاب آمده است: «در مسابقات سؤال و جواب اغلب می‌پرسند که چرا یخ در آب شناور است؟ همه‌ی ما عادت کرده‌ایم که ماده‌ی جامد در فاز مایع خود فرو می‌رود (مثلاً فلز در مذاب خود) بنابراین، جای تعجب است که چگالی آب هنگام تبرید تا زیر صفر درجه و تبدیل به یخ، کاهش می‌یابد و حجمش قریب 10% افزایش می‌یابد. این است دلیل آنکه چرا یخ در آب شناور است: یخ سبک تر از آب است. تحت فشار، آب خیلی کمتر از مایعات دیگر منقبض می‌شود. دانشمندان کشف کرده‌اند که با افزایش فشار به اندازه‌ی 1 اتمسفر در صفر درجه‌ی سانتی‌گراد قابلیت فشردگی آن رقم ناچیز 0/000050 حجم اولیه را تشکیل می‌دهد. به این دلیل است که فقط در لایه‌های نزدیک به ته گودال‌های کف اقیانوس، در عمق 10000-7000 متر، میزان فشردگی آب محسوب می‌شود»
آب را چگونه مدیریت کنیم
اغلب کتاب‌ها و پژوهش‌هایی که در سال‌های اخیر درباره آب نوشته می‌شوند، موضوعاتی چون اهمیت مدیریت آب و ذخایر آب شیرین و آب مصرفی در سراسر جهان به یک اندازه، دغدغه بسیاری از مدافعان محیط‌زیست است. چراکه با افزایش رشد جمعیت بشر اهمیت موارد مذکور بیش از پیش مورد توجه واقع شده است؛
در پژوهشی درباره اهمیت مدیریت آب برای کشورها، جهان شیرزاد آجیرلو اینگونه نوشته است؛ « آب‌های اقیانوس‌ها و دریاها شور هستند و استفاده‌ی ازآن‌ها مستلزم تصفیه کردن است که این امر نیازمند سرمایه‌گذاری برای احداث تاسیسات آب شیرین کن هستند. انسان ناچار است به آب‌های شیرین موجود در خشکی‌ها و اتمسفر زمین بسنده کند پس با این روند کنونی جهان وافزایش جمعیت دنیا، بحران‌هایی آینده شکل خواهد گرفت که ازآن به بحران آب درجهان یاد می‌شود و ملتی موفق خواهد بود که بتواند آب را به نحو احسن مدیریت کند.»
همچنین کتاب «مدیریت یکپارچه آبریز رودخانه» نوشته پیتر دبلیو داونز، کنث جی گرگوری، آندرو بروکز و منیژه ملایی؛ با تأکید بر تکنیک‌های مدیریت جامع آبریز رودخانه که در آن رویکردی کاملاً فراگیر شامل تغییرات کانال رودخانه است، به کنترل منابع آبی رودخانه و جلوگیری از هدر رفت این منابع می‌پردازد.
در بخشی از کتاب مدیریت یکپارچه آبریز رودخانه (How integrated is river basin management) می‌خوانید: «عبارت‌ها و ترکیبات متنوعی برای بیان الگوی رویکرد یکپارچه در مدیریت آبریز مورد استفاده قرار گرفته‌اند. مزایایی با استفاده از عبارت‌ها به روش استاندارد وجود دارد و تضمین می‌شود که این مؤلفه‌ها تا حد امکان کامل بوده و بر دیدگاه دینامیکی شبکه رودخانه متمرکز باشند.
مدیریت جامع آبریز برای تأکید بر محدوده وسیعی از مسائل مورد استفاده قرار می‌گیرد و مدیریت آبریز یکپارچه شامل تعیین روابط بین مسائل یا اجزا و نشانه‌ای از رایج‌ترین موارد برای یک زمینه کاربردی است. اما ما عموماً توصیه می‌کنیم که «مدیریت آبریز جامع رودخانه» برای مواردی به کار می‌رود که در آن یک رویکرد کاملاً جامع شامل تغییرات کانال رودخانه است و انرژی سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرد که نه تنها شامل جنبه‌های اتصال سیستم رودخانه، بلکه شامل مدنظر قرار دادن اثرات کل سیستم خواهد بود، و چنین رویکرد دینامیکی به مدیریت و برنامه‌ریزی مربوط می‌شود.
این پیشنهاد کاملاً با به کارگیری جنبه‌های مرتبط با کانال رودخانه، توانایی آن و پتانسیل تغییر سازگار است. برای بهره‌گیری از بیشترین پتانسیل مدیریت جامع آبریز رودخانه، اثرات باید تا حد امکان به حداقل برسند. الگوی کار با رودخانه که از ابتدا توسط وینکلی (1972) پیشنهاد شده است، باید توسعه یافته و به یکی از کارهای با رودخانه در یک حوزه یکپارچه جامع رودخانه‌ای تبدیل شود.»
شنبه ۲ فروردین ۱۳۹۹ - ۱۶:۲۳
نظر شما