با توجه به توصیههای پزشکی و همچنین اطلاعات غیربالینی و آمار‌‌ی‌ای که این روزها در اختیار مردم قرار می‌گیرد، ازجمله اینکه خطر مرگ‌ومیر این بیماری از برخی ویروس‌های دیگر به مراتب کمتر است، اصولاً چه عواملی را می‌توان به عنوان تشدیدکننده‌های ترس، وحشت و اضطراب در جامعه برشمرد؟
با توجه به ناشناخته بودن ماهیت این ویروس و نبود روش درمان برای مبتلایان به آن، طبیعی است که شایعات و اطلاعات غیرتخصصی بسیاری حول این موضوع، ازجانب افراد کم‌اطلاع یا سودجو وجود داشته باشد. این اطلاعات میتوانند به‌راحتی، موجی از اضطراب و وحشت را ایجاد و در اندک زمانی، سطح وسیعی از احساسات نامطلوب را در جامعه گسترده کنند.
از سوی دیگر، در دسترس نبودن اطلاعات موثق و آمارهای درست نیز می‌تواند یک هراس بزرگ، ناشی از ترس مواجهه با یک اتفاقِ مجهول را در افراد جامعه ایجاد کند. این هراس می‌تواند به‌راحتی بهزیستیِ روانی افراد را تحت تأثیر خودش قرار بدهد. استرس و اضطراب اگر مدیریت نشوند، میتوانند چرخه تکرارشوندهای از استرس و اضطرابِ پیش‌رونده را به وجود بیاورند که درنهایت، به آسیب جدی به سلامت روانی فرد منجر خواهند شد.
گرچه طبیعی است که باید راه‌های پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا و نیز روش‌های مواجهه و مقابله با آن را جدی گرفت، اما به‌نظر می‌رسد که ترس و اضطراب ناشی از شیوع این ویروس، امنیت روانی مردم را دچار اختلال کرده است. توصیه شما در اینگونه بحران‌ها چیست؟ افراد چگونه میتوانند فضای روحی و روانی خودشان را کنترل کنند تا قادر شوند در یک شرایط مناسب به توصیههای بهداشتی عمل کنند؟
بدیهی است که اولین گام، کسب اطلاعات صحیح و شناخت کافی از چند و چونِ این بیماری است. اینکه چند درصد نرخ مرگ و میر دارد، وضعیت شیوع آن چگونه است، چطور می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد و در صورت ابتلا، چه راهکارهایی را باید مد نظر داشت، می‌تواند مرتبه‌ای از آرامش را برای افراد فراهم کند.
پس از آن، گام دوم، انجامِ دقیق و وسواس‌گونه توصیههای صورت گرفته است. رعایت بهداشت فردی تا حد امکان، می‌تواند این آرامش خیال را در فرد ایجاد کند که تمام کارهایی را که لازم بوده، انجام داده است. درحقیقت، رعایت دقیق بهداشت فردی، تنها راه پیشگیری از ابتلا به این ویروس است.
در گام سوم، فرد باید توجه داشته باشد که ضمن عمل به توصیههای بهداشتی و روانی، باید ریتمِ طبیعی زندگی خود را حفظ کند. انجام کارهای برنامه‌ریزی شده‌ی ضروری، ورزش، خواب و خوراک کافی، حفظ ارتباطات و معاشرت‌ها با اعضای خانواده، فامیل و دوستان، البته در چارچوب‌های توصیه شده و درنهایت، کمک گرفتن از یک مشاور مجرب، می‌تواند افراد را از چنین بحران‌هایی به سلامت عبور بدهد.
در چنین شرایطی برای کاسته نشدن از جدیت موضوع از یک طرف و کنترل استرس اجتماعی از طرف دیگر، چه باید کرد؟
حفظ جدیت موضوع و کنترل استرس، هر دو در نتیجه آگاهی و شناخت کافی از ویروس میتوانند اتفاق بیفتند. اگر افراد از ماهیت واقعی این ویروس، روش‌های پیشگیری و راهکارهای کمک‌کننده درمانی این بیماری اطلاعات کافی داشته باشند، بی‌تردید از میزان جدیت و حساسیت ماجرا نیز مطلع خواهند شد. اطلاعات درست و استاندارد، هرگاه با به‌کارگیری روش‌های مقابله با استرس و مواجهه با یک وضعیت فوق‌العاده همراه شوند، میتوانند شرایط را کنترل و مدیریت کنند.
چه راهکارهای ساده‌ای برای مقابله با احساسات منفیِ ناشی از شیوع ویروس کرونا، می‌توان پیشنهاد کرد؟
کسب اطلاعات از منابع رسمی و معتبر، انجام توصیههای بهداشتی و رعایت بهداشت فردی تا حد امکان، اجتناب از انجام رفتارهای غیرمعقول برای مقابله با ویروس و بهره‌گیری از روش‌های علمی و تأییدشده برای حل مشکل، استفاده از هوش هیجانی برای سازماندهی احساسات در یک قالب معقول، پرهیز از تمرکز بر نقاط منفی و نگرانی‌ها، خویشتنداری، قبول مسئولیت در حد توان، بهره بردن از حمایت‌های اجتماعی و تلاش برای گذر منطقی از مشکل، همگی میتوانند راهکارهای مناسبی برای مقابله با احساساتِ منفیِ ناشی از این ویروس و برای برون رفت از این بحران باشند.
در مقابل، به نظر شما، چه عواملی میتوانند به استرس و اضطراب موجود در جامعه دامن بزنند؟
شایعات و اخبار دروغ، روش‌های پیشگیری و کمک‌درمانی غیراصولی و غیرتخصصی، رها کردن امور شخصی و برنامه‌های روزانه، قطع کردن ارتباطات با اطرافیان و به‌عبارت دیگر، دوری‌گزینی، دنبال کردن بیش از اندازه اخبار، نادیده‌انگاری و ناچیزشماریِ افراطیِ ماجرا و خوشبینیِ بیش از اندازه و بی‌اعتنایی به نکات بهداشتی و همچنین، فاجعه‌سازی از موضوع، بدبینی و وحشتِ بیش از حد و انجام رفتارهای وسواس‌گونه، از جمله عواملی می‌تواند باشد که استرس موجود در جامعه را در چنین شرایطی بیشتر می‌کند.
تا امروز به‌طور مکرر از مردم خواسته شده که در خانه بمانند و مسائل بهداشتی را رعایت کنند. اما با توجه به اینکه ماندن در خانه و به عبارتی خودقرنطینگی هم ممکن است از نظر روانی به افراد خانواده آسیب وارد کند، چه توصیه‌ای در این زمینه می‌شود مطرح کرد؟
باید توجه داشت که در بعضی موارد، پیش از آنکه کرونا فرد را از پای دربیاورد، برخی رفتارها، او را از پا خواهند انداخت. خودقرنطینگی محض یکی از همین رفتارهاست. افراد باید بتوانند با توجه به محل زندگی، ساعات خلوت رفت و آمد و نیز با توجه به روحیه خود، زمان و مکان مناسبی را برای عوض کردن حال و اوضاع و روحیه خودشان در نظر بگیرند. پیاده‌روی در مکان‌های خلوت و سالم و ورزش در یک فضای باز و امن، نیز میتوانند به‌عنوان توصیه‌هایی که هر چند روز یک‌بار باید انجام شوند، در لیست توصیههای مواجهه سالم با کرونا قرار بگیرند.
با توجه به اینکه وزارت آموزش و پرورش برمبنای زمان‌بندی اعلام شده از طریق تلویزیون، از روز شنبه اقدام به آموزش از راه دور کرده است، آیا این نیاز احساس می‌شود که رسانه‌ها، به‌ویژه تلویزیون، به سمت ارائه برنامه‌هایی به‌صورت مدون، و با موضوع آموزش مباحث روانشناسی برای خانواده‌ها حرکت کنند؟
صدالبته که آشنایی با روش‌های برون‌رفت از مشکلات روانی، مورد نیاز همه افراد جامعه است. نحوه مدیریت استرس، اضطراب، راه حل‌های مواجهه با بحران، روش‌های مدیریت هیجانات منفی، راهکارهای ایجاد آرامش برای خود و اطرافیان و هزاران موضوع دیگر از این دست، میتوانند با آموزش‌های مدون از طریق رسانه و تلویزیون، افراد جامعه را به بلوغ رفتاری برسانند.
لطفاً در پایان این گفت‌وگو کتاب یا کتاب‌هایی را که خاص موضوع مورد بحث ما هستند، برای مطالعه درباره آن معرفی کنید.
کتاب «آسیب‌شناسی استرس و شیوه‌های کنترل آن»، مبنی بر اینکه چگونه آرام باشیم، نوشته محمدحسن احمدی؛ «من و زندگی با هیولای درون» (رهنمون‌های تصویری برای مهار جملات اضطراب) از انتشارات سیزده؛ «مدیریت استرس» نوشته ادوارد هالوول؛ «روش‌های ساده مدیریت استرس» از انتشارات تیمورزاده؛ «ده گام تا غلبه کامل بر استرس» ترجمه رؤیا نعمتی و ناشی و همکاران و نیز کتاب «اضطراب» نوشته ژاک لاکان، کتاب‌های خوب و مفیدی هستند که میتوانند در مدیریت استرس و اضطراب بسیار کمک‌کننده باشند.
نظر شما