وی ادامه داد: یک ناشر باید بداند که مخاطب امروز چه می‌خواهد. ناشری که تنها به دلیل آسانی و بازار روز ترجمه، کتابی را به دست مترجم می‌سپارد، در اصل فردا و آینده کاری خود را به همراه مخاطبانش خراب کرده است.
آذربایجانی با بیان اینکه برخی کتاب‌ها بازار دارند اما به‌مرور مخاطب را از خواندن دور می‌کند، عنوان کرد: این کتاب‌ها مخاطب کودک و نوجوان را از فضای تعمق و جستجو دور می‌کند و زمینه‌ای ایجاد می‌شود که بازار نشر مخاطبان خود را از دست می‌دهد.
وی در ادامه به سه مدل برنامه درسی و جهت‌گیری در آموزش‌ها اشاره کرد و گفت: مدل اول «انتقال» نام دارد که در این روش، معلم سپرده‌گذار است و مخاطب سپرد‌ه‌گیر. در این مدل فضای تعامل حقیقی برقرار نیست.
به گفته آذربایجانی، در این مدل نتیجه پژوهش‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد مادرانی که در دوره بارداری با صدای بلند کتاب می‌خوانند تاثیر ویژه‌ای بر ذهن جنین دارد و این شیوه می‌تواند به شکل معناداری تمایل خواندن کتاب را به کودک منتقل کند، علاوه بر آن بین مادر و کودک ارتباط و تعامل برقرار می‌شود.
وی از برنامه درسی تعامل به‌عنوان دومین جهت‌گیری نام برد و یادآور شد: در این روش، بده بستان بین یادگیرنده و یاددهنده وجود دارد که در این میان ناشران نیز می‌توانند از این مدل برای توسعه فعالیت‌های خود در حوزه نشر استفاده کنند.
آذربایجانی با اشاره به برنامه درسی تحول به عنوان سومین جهت‌گیری نام برد و گفت: خردورزی مبنای این جهت‌گیری است و هدف آن نیز همدلی با خود و دیگران است، در این مدل فرد از فهماندن مطالب لذت می‌برد و به‌همین دلیل استقبال بیشتری از این برنامه می‌شود.
وی همچنین درباره نکات این برنامه‌های درسی توضیح داد: در خلال این تحقیقات متوجه شدیم که اگر افراد اهل گفت‌وگو و با هم فکر کردن باشند، مطالعه آنها نیز افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه زمینه‌ای ایجاد می‌شود که دایره واژگان آنها افزایش پیدا کند.
چالش‌های نشر ایران در چند نگاه
همچنین در بخش دیگر این پنل، محسن حاجی‌زین‌العابدین، استاد دانشگاه و دبیر ششمین جشنواره مروجان کتابخوانی در سخنانی گفت: طی دو سال گذشته پژوهشی در دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پژوهشی انجام شد که محور آن فناوری‌های صنعت نشر در ایران و مطالعات آینده‌پژوهی در این حوزه بود.
وی افزود: در این زمینه با اهالی نشر گفت‌وگوهای مختلفی انجام شد و گفته‌های آنها در خلال این مصاحبه‌ها تحلیل محتوا شدند که نتیجه آن مجموعه‌ای با عنوان چالش‌های فراروی صنعت نشر در ایران بود.
زین‌العابدین با اشاره به نتایج این تحقیقات توضیح داد: مساله نشر و چالش‌های آن از جمله موضوعاتی بود که در این پژوهش به آن اشاره شده و شامل چند محور می‌شود؛ چالش‌های جهانی‌سازی یکی از آنها بود که با توجه به توسعه دهکده جهانی و درگیر شدن نشر در آن به عنوان یک موضوع جدی به آن پرداخته شد.
وی ادامه داد: چالش فناوری اطلاعات محور بعدی بود که در این پژوهش به آن اشاره شد، بر اساس این چالش به این نتیجه رسیدیم که توسعه فناوری‌های نوین موجب توسعه صنعت نشر و فعالیت‌های این حوزه شده و موجب شده که کتاب‌ها و آثار بهتر دیده شوند.
زین‌العابدین با بیان اینکه ترویج کتابخوانی و شیوه‌های ترویج نیز از دیگر موضوعاتی بود که در این پژوهش به آن اشاره شده است، گفت: در این بخش به این نتیجه رسیدیم که ترویج کتابخوانی تاثیر ویژه‌ای بر آینده نشر و کل صنعت نشر دارد و استفاده از روش‌های نوین و خلاقانه می‌تواند به رونق نشر کمک کند.
وی با اشاره به موارد قابل تسری در این پژوهش به حوزه کودک و نوجوان نیز توضیح داد: در این بخش نتایج نشان می‌دهند که چالش اصلی کتابخوانی با کتابخوانی و ایجاد علاقه به خواندن از خانواده شروع می‌شود و سپس در سنین بالاتر در مدارس ادامه پیدا می‌کند.
زین‌العابدین تاکید کرد: بعد از مدرسه نیز جامعه و نگاه دولت به مساله خواندن و مطالعه اهمیت پیدا می‌کند که عواملی مانند ممیزی، دسترسی به اطلاعات و فناوری شبکه‌های اجتماعی در آن موثر است.
وی همچنین درباره نقش ابزارهای فرهنگی هنری در توسعه فرهنگ کتابخوانی توضیح داد: ابزارهایی مانند کتاب، فیلم و انیمیشن که دربردارنده محتوای کتابی است و کتابخوانی را ترویج می‌کند نیز از جمله عوامل تاثیرگذار بر کودکان و نوجوانان بر علاقه آنها به کتابخوانی است.
زین‌العابدین با بیان اینکه معرفی غیرمستقیم کتاب‌ها تاثیر زیادی بر کتابخوان کردن کودکان دارد، گفت: در طول این سال‌ها برنامه‌های فرهنگی مختلفی با حضور نویسندگان و پژوهشگران ساخته شده است که کتاب و کتابخوانی و کتابخانه در آنها بسیار پررنگ بودند و نتایج تحقیقات ما نیز نشان‌دهنده موفقیت آنها است.
ترجمه کتاب‌ها باید روح داشته باشد
پنل دوم این نشست درباره ترجمه کتاب کودک و نوجوان بود، در نخستین بخش این پنل شیدا رنجبر، مترجم کتاب کودک و نوجوان در سخنانی با بیان اینکه مترجم باید زبان‌شناس باشد، گفت: این فرد باید توانایی‌های مختلفی داشته باشد تا بتواند ترجمه خوبی از کتاب‌ها ارائه دهد، یعنی کنایه و اشارات نویسنده را به درستی درک کند و این توانمندی را داشته باشد که معنا و مفهوم آن را به درستی به مخاطب برساند.
وی با بیان اینکه یک مترجم باید برای انتخاب تک‌تک کلمات و جملات دقت کند، ادامه داد: مترجم با دقت در این کار، باید مفهوم و روح متن که همان پیام اصلی اثر را به مخاطب برساند، در اصل کاری که مترجم با مخاطب می‌کند این است که گاهی ترجمه لغت به لغت می‌کند که اگرچه درست است اما کتاب روح ندارد.
وی با توضیح در این زمینه افزود: کار اصلی مخاطب پیدا کردن روح کتاب است، من گاهی با افزودن یا حذف کاما در یک متن و جابجایی مترادف کلمات و ویرایش متن متوجه می‌شوم که کتاب روح پیدا کرده است.
رنجبر با بیان اینکه این‌روزها همه ترجمه می‌کنند که البته این موضوع خوب است، گفت: من خود دانش‌آموخته رشته مترجمی زبان نیستم اما به دلیل تجربه در خوانش و مطالعه ادبیات به این حوزه وارد شدم و سال‌ها است که کار می‌کنم بنابراین معتقد نیستم کسی که می‌خواهد ترجمه کند حتما باید درس آن را بخواند بلکه معتقدم باید به این حوزه آشنا و مسلط باشد.
به گفته وی، بسیاری از ترجمه کتاب‌ها روح ندارند و حس می‌کنم حرمت ترجمه از بین رفته است، برخی افراد فکر می‌کنند می‌توانند با با تکیه بر فرهنگ لغت انگلیسی به فارسی و کمی آشنایی به ویراستاری می‌توانند کتاب ترجمه کنند اما نگاهی به کتاب‌های بازار نشان می‌دهند که این آثار پر از غلط است.
رنجبر تاکید کرد: این کتاب‌های پرغلط نشان‌دهنده این است که مترجم معنی جمله را درک نکرده و متوجه نشده که منظور نویسنده چه بوده است، از سوی دیگر ساختار جمله فارسی نیست و کلا ساختاری انگلیسی دارد.
وی با بیان اینکه در این مسیر ناشران باید در انتخاب و انتشار چنین آثاری دقت کنند، عنوان کرد: اگر کتاب‌های ترجمه شده از سوی ناشران جدی گرفته شود جلوی بسیاری از این کتاب‌های پرغلط در بازار گرفته می‌شود، البته من نمی‌گویم افراد جدید به حوزه ترجمه نیایند بلکه منظورم این است افرادی که می‌آیند باید کار درست انجام دهند.
ناشران نقش موثری در آثار ترجمه شده دارند
مجید عمیق، نویسنده و مترجم آخرین سخنران پنل دوم این نشست بود، او در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به فعالیت 45 ساله‌اش در حوزه کتاب کودک و نوجوان گفت: از سنین نوجوانی به کتاب علاقه داشتم و کتاب می‌نوشتم و نتیجه سال‌ها حضورم در این حوزه 1200 عنوان کتاب در قالب 100 مجموعه و رمان است.
وی در ادامه به دهه‌های مختلف تولید و ترجمه کتاب اشاره کرد و گفت: آمار نشان می‌دهد در دهه 60 که همزمان با جنگ تحمیلی بود، 75 درصد کتاب‌های کودک و نوجوان تالیف و 25 درصد ترجمه بودند، کیفیت تالیف در این دوران بسیار خوب بود و ترجمه کتاب‌ها به دلیل برخی حساسیت‌های ارزشی و فرهنگی کمتر رونق داشت.
عمیق با اشاره به آمار تولید کتاب کودک و نوجوان در دهه 70 توضیح داد: این دهه که با پایان جنگ تحمیلی همراه بود، درصد کتاب‌های تالیف و ترجمه برابر شدند (50 - 50) و با برگزاری نمایشگاه‌های مختلف خارجی و حضور ایرانیان در این نمایشگاه‌ها حجم زیادی از کتاب‌های خارجی به بازار ایران وارد شدند.
وی تاکید کرد: کمیت آثار ترجمه و تالیف حوزه کودک در این دوره رشد پیدا کرد و ناشران زیادی نیز در این دوره متولد شدند که بخش زیادی از آنها در حوزه کودک و نوجوان بودند.
عمیق همچنین درباره فعالیت نشر کودک و نوجوان در دهه 80 عنوان کرد: در این دوره تعداد کتاب‌های کودک و نوجوان رشد زیادی پیدا کرد و البته مترجمان بی‌سوادی نیز به عرصه وارد شدند که البته این موضوع به دلیل کم‌لطفی ناشران بود که حجم این آثار زیاد شدند. ناشران اگر دقت کنند هر کتابی نمی‌تواند چاپ شود و به بازار برسد.
وی با بیان اینکه همزمان هم ترجمه و تالیف برای جامعه نشر ضروری است، گفت: این موضوع به خصوص در حوزه کودک و نوجوان خوب است زیرا ضروری است که کودکان با فرهنگ کشورهای مختلف آشنا شوند و بتوانند با هم ارتباط بگیرند.
عمیق همچنین به برخی از آمار ترجمه کتاب‌های کودک و نوجوان در عرصه بین‌الملل اشاره کرد و افزود: در سال 2008 در کشورهای آنگلوساکسون از میان 90 هزار کتاب منتشر شده در بخش کودک و نوجوان 2 هزار و 207 عنوان کتاب ترجمه شده بودند که شامل 2 و 43 صدم درصد بودند، در این کشورها از واردات کتاب غیر از کشورهای اروپایی حذر می‌کنند.
وی ادامه داد: در کشورهای لهستان 46 درصد تولیدات، آلمان 12 درصد، اسپانیا 24 درصد و فرانسه 15 درصد تولیدات کودک و نوجوان به حوزه ترجمه اختصاص داشت.
عمیق با بیان اینکه در این میان فنلاند تنها کشوری است که 90 درصد کتاب‌های کودک و نوجوان آن ترجمه است، گفت: این کشور مدت‌ها مستعمره سوئد و سایر کشورها بوده است و به همین دلیل ترجمه رشد زیادی داشته است و از دلایل رشد این بخش شرایط فرهنگی و جغرافیایی آنها است.
سومین نشست بحران و برون رفت چالش‌های امروز کتاب کودک و نوجوان صبح امروز (سه‌شنبه اول بهمن) از ساعت 9 تا 12 در ساختمان انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان برگزار شد.
نظر شما