خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، يكی از ابعاد اساسی «وحدت» كه قابل بحث و بررسی است، بعد راهبردی و راهكاری آن است؛ به اين معنا كه چگونه می‌‏توان در جهان بحران‏‌زده و پر تشتت و تنش اسلام كه تقريباً زمينه‏‌ای برای همياری بالفعل در آن وجود ندارد، به اين پديده آرمانی دست يافت؟ بررسی پاسخ اين سؤال هدف اصلی اين نگاشته را تشكيل می‏‌دهد.

علی آقانوری دانشیار و عضو هیأت علمی گروه مطالعات تاریخ تشیع دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که مقالات و پژوهش‌های متعددی در موضوعات تاریخ و سیره، مذاهب و فرق و عرفان و تصوف دارد. از جمله آثار ایشان دو کتاب با موضوع «امامان شیعه و وحدت اسلامی» و «عوامل تحکیم وحدت اسلامی» است. 

آقانوری در ابتدا درباره ضرورت دینی و اعتقادی وحدت گفت: وحدت و تقریب امری است که کسی منکر آن نیست آنچه امروزه لازم است این است که ضرورت بحث تقریب را از نظر دینی و اجتماعی نهادینه کنیم. امروزه به گونه‌ای نیست که به صرف شعار اکتفا کرده و جلسات و کنفرانس برگزار کنیم، اگر به فکر تعالی و ترقی امت هستیم باید این موضوع را از جهت فرهنگی، اجتماعی و دینی به عنوان یک امر الهی و به عنوان واجب فقهی در نظر بگیریم.

وی اظهار کرد: راهکارهای مختلفی برای تحقق وحدت وجود دارد، یعنی اگر دغدغه ایجاد وحدت و تقریب وجود داشته باشد راهکارهای آن را هم باید پیدا کنیم و اولین راهکار این است که دست از تعصبات فرقه‌ای و مذهبی و سیاسی برداریم و اگر بخواهیم به عنوان شیعه اهل بیت(ع) سیره اهل بیت را نهادینه کنیم و کارمان مبتنی بر سیره اهل بیت(ع) باشد، اولین راهکار این است که دست از تعصبات مذهبی که ثمره‌ای ندارد برداریم و دومین راهکار این است که این ضرورت را قاعده‌مند کنیم و به عنوان یک ضرورت دینی، مذهبی و فرهنگی در نظر بگیریم، نه به عنوان اینکه صرفاً دشمن مشترک داریم، البته ما دشمن مشترک داریم و دشمنان، ترقی و تعالی ما را نمی‌خواهند، اما باید تأکیدمان روی فرهنگ و اصول و معارف دینی مشترکمان باشد که بسیار هم هستند و برای اینکه مشترکات را قاعده‌مند کنیم، حتماً باید به آن جنبه‌های دینی ومذهبی دهیم، یعنی برای نهادینه کردن این ضرورت و تقویت آن و ماندگار کردن تقریب باید روی فقه‌الوحدت به عنوان فریضه واجب دینی کار کنیم، یعنی دشمن مشترک به جای خود، اما باید بگوییم اصول مشترک داریم و به آنها تأکید کنیم، اصول مشترک این است که ما همه امت واحد و مسلمان هستیم، بنابراین همه در دایره دین و قبله، پیامبر(ص) و قرآن واحد هستیم البته در اخلاق ممکن است اختلافاتی داشته باشیم که طبیعی هم هست، اما این اختلافات نباید موجب شکاف عمیق ما و گسست جامعه شود.

عضو هیأت علمی گروه مطالعات تاریخ تشیع دانشگاه ادیان و مذاهب قم افزود: هرکس ممکن است عقیده‌ای داشته باشد، ولی باید نسبت به تعالی امت و روی مشترکات کار کنیم و صرف برگزاری جلسات و نشست‌ها نباشد و اگر واقعاً می‌خواهیم تقریبی باشیم باید حساسیت‌های دینی و مذهبی یکدیگر را ملاحظه کنیم که متأسفانه در جامعه ما نهادینه نشده و در برخی جوامع شدت بیشتری دارد و این مصداق آیه قرآن است که می‌گوید ولاتفرقوا، قرآن نگفته شما هیچ اختلافی نداشته باشید، امکان ندارد که همه افکار واحد شود، آنچه که مهم و چالش‌آور و موجب نزاع و تفرق می‌شود، اختلاف نیست، بلکه جهل به این اختلاف است و اگر بدانیم که بالاخره انسان‌ها اختلاف سلیقه و فکری دارند خیلی از مسائل حل می‌شود و به عنوان راهکار هرکس باید به وظایف خود عمل کند و نهادهای عقیدتی، اجرایی، سیاسی، امنیتی، مرجعیت، آموزشی و پژوهشی باید وظیفه خود را انجام دهند.

وی عنوان کرد: در دانشگاه ادیان و مذاهب دفتری وجود دارد به عنوان دفتر تقریب مذاهب که طی چند سالی که تأسیس شده بیشترین پایان‌نامه‌ها، مباحث و نشست‌ها که مورد استقبال قرار می‌گیرد، نشست‌های تقریبی است و دانشجویان نیز در زمینه پژوهش و آموزش تقریب بسیار فعال هستند، بنابراین در دانشگاه‌ها بحث تقریب نهادینه شده و این موضوع نشان‌دهنده این است که در زمینه آموزش رسالت خود را انجام داده‌ایم و از جمله کارهایی که انجام شده، در نظر گرفتن سفرهای تقریبی است که به موجب آن دانشجویان در رشته‌های مختلف شیعه شناسی، عرفان و تصوف به شهرهایی سفر می‌کنند که اهل سنت بیشتر وجود دارند و اینطور احساس می‌شود که با شنیدن حرف‌های یکدیگر بسیاری از دیوارهای موهون شکسته می‌شود.

نویسنده کتاب «امامان شیعه و وحدت اسلامی» گفت: ظرفیت برای کارهای پژوهشی تقریبی زیاد است، باید تئوری‌ها و مبانی نظری تقریب را تقویت کنیم و کارهای پژوهشی و آموزشی انجام دهیم و سیره اهل بیت(ع) را معرفی کنیم، سیره اهل بیت(ع)، سیره مدارا و اخلاق‌محوری و برخورد مثبت و نیک با مخالفان مذهبی بوده نه آن گونه که برخی تصور می‌کنند همیشه در چالش و جنگ با آنها بوده باشیم.

وی با بیان اینکه تقریب باید به کتاب جامعه برده شود و فرهنگ تقریب را باید رسانه‌ای کنیم، اظهار کرد: باید سعی کنیم شبکه‌های ماهواره‌ای معاند را که بر طبل اختلاف و تفرقه می‌کوبند و صحبت‌های حساسیت‌برانگیز می‌کنند بشناسیم. اگر نهادهای آموزشی، پژوهشی، سیاسی و امنیتی دست به دست هم دهند، خیلی از چالش‌های امنیتی کم می‌شود و اگر تقریب نهادینه شود چالش امنیتی قومی و مذهبی و ترس و واهمه از مخالفان مذهبی نخواهیم داشت.

آقانوری عنوان کرد: اگر بخواهیم به بهترین کتاب که درباره تقریب نوشته شده اشاره کنیم، کتاب «الوحدت الاسلامیه فی الروایات المشترکه» است که اگر کسی اهل وحدت و تقریبی باشد، همین روایات کافیست و همچنین جلد بیستم کتاب جامع الحادیث شیعه اشاره به این دارد که نسبت به دیگران نباید عداوت و دشمنی داشت و بر مدارا و اخلاق نیکو و درک متقابل تأکید دارد در واقع تقریب یعنی چون مسلمان هستیم و قرآن ما را امت واحده نامیده باید دست از دشمنی برداریم، مسلمانی لوازمی دارد تقریب به این معنی نیست که همان گونه که من فکر می‌کنم دیگران هم باید همان گونه فکر کنند و این امکان ندارد.

وی تصریح کرد: گروه‌ها و فرقه‌های اسلامی با دیدگاه‌های مختلف وجود دارند، اما اشتراکات هم وجود دارد، مسلمان نباید مسلمان دیگر را برنجاند، باید بین نقد و اهانت تفاوت قائل شویم. حضرت علی(ع) بنیانگذار وحدت اسلامی و تقریب بود و نسبت به ایشان هم نامهربانی‌هایی شد، اما موجب نشد که اختلاف و جنگ راه بیاندازد و بگوید یا من یا هیچ، همکاری و تعامل کرد، یکی از وظایف ما نیز این است که بین نقد و اهانت مرز قائل شویم و نقدمان قرین به اهانت نباشد اگر بخواهیم به موضوع تقریب عینیت ببخشیم چه در داخل کشور و چه در کلیت جهان اسلام باید جدی باشیم و جدی بودن به این معنی است که باید از بعضی ملاحظات سیاسی بگذریم.