به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اخلاق و حقوق اخلاقی، بخش مهم و بلکه مهم‌ترین بخش از آموزه‌ها و دستور دینی را به خود اختصاص داده است. در یک تقسیم‌بندی مشهور، همه تعالیم پیامبران و آورده‌های دینی را سه بخش اصلی خلاصه می‌کنند: ‌عقاید (آموزه‌هایی که باید در ذهن و دل فرد جای بگیرد و بدون باور به آن‌ها نمی‌توان کسی را به آن دین منتسب کرد)، فقه یا همان احکام عملی (بایدها و نبایدهایی که برای فرد متدین در عمل لازم الاجراست و پاداش کیفی و اخروی و گاه دنیوی دارد) و بالاخره اخلاق‌ها (ارزش‌ها و ضد ارزش‌هایی که که ناظر به پالایش درون و تهذیب نفس است و ممکن است حتی جنبه عملی و بروز ظاهری هم پیدا نکند، مثل زشتی حسادت و زیبایی تسلیم و رضا).

حقوق و اخلاق قابل تشبیه به مهر و ماه هستند؛ زیرا همچون شمش و قمر و همانند پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) و نظیر پدر و مادر مکمل کار یکدیگرند؛ روشنایی بخش وجود گرم، گرمابخش هستی و آرام بخش زندگی انسان.

از همین رو مناسب‌ترین نام برای این کتاب «مهر و ماه» است؛ چرا که موضوع آن حقوق و اخلاق است و محور آن حدیثی در بیان سی حق که اسوه عدالت از پیامبر اخلاق بازگو فرموده و به یاد و برای پدر و مادری عدالت طلب، اخلاق پیشه و به حق پیوسته تفسیر و منتشر می‌شود.

 کتاب «مهر و ماه» که در ۳۰ فصل به رشته تحریر درآمده است به بررسی بخشش لغزش‌ها، ترحم و دلسوزی، پرده‌پوشی، گذشت از خطاها و بدی‌ها، پذیرش عذر، رد غیبت، خیرخواهی دائم، حفظ روابط دوستانه، رعایت پیمان و حقوق ناشی از آن، عیادت؛ هنگام بیماری، حضور در تشییع جنازه، پذیرش دعوت‌ها و اجابت درخواست‌ها، پذیرش هدیه، جبران نیکی و عمل متقابل، قدرشناسی و سپاسگزاری، یاری و حمایت شایسته، غیرت و پاسداری از حریم خانوادگی، برآورده کردن نیازها، وساطت و میانجی‌گری، دعا برای سلامتی، ارشاد و راهنمایی، پاسخ به سلام، خوش سخنی، ارج نهادن به نیکی‌ها و خوبی‌ها، تأیید و پذیرش سوگند، دوستی و عدم دشمنی با دوستانِ دوست، یاری‌رسانی در مقابله با ظلم، تسلیم نکردن به دست دشمن و سختی‌ها، رها نکردن و تنها نگذاشتن در بحران‌ها، همانندپنداری در خواستن‌ها و نخواستن‌ها می‌پردازد.

محسن اسماعیلی، نویسنده کتاب در مقدمه و در باب چرایی و چگونگی نگارش این کتاب آورده است: «پس از آنکه رساله توضیح‌المسایل مرحوم استاد آیت‌الله حاج‌آقا مجتبی تهرانی به زبان فارسی منتشر شد، در یکی از ساعت‌های خوشی به لطف خدا در محضر ایشان بودم، سخنی درباره لزوم بازنگری در رساله‌های احکام داشتم. شرح آن سخن این بود: رساله‌هایی که اکنون در اختیار مردم قرار می‌گیرد، حداقل نیازمند دو تغییر مهم است؛ نخست آنکه باید برخی مسائل شاذ و گاهی غیرکاربردی از آن حذف شود و دیگر آن که بخشی به عنوان احکام اخلاقی و حتی ضروریات اعتقادی به آن افزوده شود. تمرکز رساله‌های موجود بر احکام فقهی، خود به خود پیام‌آور اصالت انحصاری فقه و موجب به حاشیه راندن عقیده و اخلاق شده است. بسیاری از مردمان مؤمن و حقیقت‌جو گمان می‌کنند تنها واجبات و محرمات فقهی است که نباید فراموش شود؛ در حالی که اهمیت و تأثیر رعایت بایدها و نبایدهای عقیدتی و اخلاقی برای ساختن فرد و جامعه بسیار والاتر و بیشتر است و اصولا فقه منهای عقیده و اخلاق، نه انسان مطلوب را می‌سازد و نه اجتماع آرمانی را...

اهتمام به تدوین و انتشار رساله فقهی به زبان فارسی، گرچه اقدامی لازم مشکور و مأجور است هرگز کافی نیست. رسالت رساله‌ها با افزودن این دو بخش، خصوصاً احکام اخلاقی است به اتمام می‌رسد. حتی بر این باورم که «توضیح المسائل اخلاقی» نمی‌تواند و نباید جدای «توضیح المسائل فقهی» منتشر شود. زیرا در آن صورت بازهم بوی جدایی می‌دهد. باید همراه و در کنار بایدهای و نبایدهای فقهی، از باید و نبایدهای اخلاقی و حتی اعتقادی هم سخن گفت؛ چنان که سیره برخی از سلف صالح چنین بوده است.
 
کتاب «مهر و ماه» نوشته محسن اسماعیلی در 548 صفحه، به بهای 54 هزارتومان برای جلد شومیز و 60 هزارتومان برای جلد سخت توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.