به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سیدعلی ضیا روز گذشته در برنامه «فرمول یک» میزبان نسرین پرویزی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی و میترا لبافی، خبرنگار حوزه ادبیات صداوسیما بود.

پرویزی در ابتدا در پاسخ به سوال ضیا درباره هزینه 3 میلیارد و نیمی در فرهنگستان توضیح داد: این مبلغ هزینه گروه واژه‌گزینی است که خیلی از آن پرداخت نمی‌شود و یک سال است به 400 استادی که در جلسات برگزار شده شرکت کرده‌اند، حق الجلسه پرداخت نشده است و آنها صرفا به خاطر عشق به ادبیات فارسی در جلسات حضور پیدا می‌کنند.

وی درباره حضور افراد بالای 90 سال در فرهنگستان توضیح داد: ما در گروه‌های تخصصی هم پیشکسوتان و هم کسانی را که به روز هستند در کنار هم قرار می‌دهیم. افراد 90 سال به بالا اعضای پیوسته فرهنگستان هستند که در عرصه ادبیات فارسی استخوان خرد کرده‌اند؛ مثل احمد سمیعی گیلانی که عضو شورای تصمیم‌گیری فرهنگستان برای سیاست‌گذاری‌ها هستند و مشکلات زبان فارسی را می‌دانند؛ البته فرد 65 ساله هم در این گروه هست. ضمن اینکه تعدادی عضو وابسته داریم که سن کمتری دارند و شورا تصمیمات خود را بر اساس اطلاعاتی که افراد کم سن و سال‌تر تهیه کرده‌اند، می‌گیرد.

این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصریح کرد: خود من از 25 سال پیش با حضور در فرهنگستان به مرور آموخته‌ام؛ اما یک فرد جوان تمام جوانب را نمی‌داند و حضور پیشکسوتان کمک می‌کند تا همه جوانب یک موضوع دیده شود.

پرویزی با بیان اینکه تمام کشورهای اروپایی غیرانگلیسی زبان مثل فرانسه و آلمان هم چنین مشکلی دارند و مورد هجوم قرار گرفته‌اند، یادآور شد: در دیگر کشورها نیز کسانی که پیشینه زبانی با قدمتی دارند نگرانند. مثلا فرانسه هم فرهنگستان دارد و به واژه‌سازی مشغول است. البته مشکل آنها مثل ما نیست چون به هر حال ریشه زبانی‌شان یکی است و در نهایت تلفظ را تغییر می‌دهند.

وی اذعان کرد: ما مجبور به تغییر و واژه‌گزینی هستیم تا ادبیات گذشته خود را حفظ کنیم. اینکه چرا واژه‌های ما جا نمی‌افتد نیز یک بحث اجتماعی است. فرهنگستان در ابتدا حدود 2 هزار واژه ساخت که 90 درصد آنها جا افتاد و مورد استفاده قرار گرفت، همان موقع امثال هدایت اعتراض کردند و آنها یونیورسیته را فارسی‌تر از دانشگاه می‌دانستند! به هر حال کاری که ما انجام می‌دهیم برای نسل بعدی است و به محض اینکه صداوسیما این کلمات را به کار ببرد و در کتاب‌ها وارد شود بین مردم هم رایج می‌شود.

این عضو فرهنگستان با اشاره به اینکه برای برخی واژه‌ها همچون ویروس، میکروب و باکتری اصلا معادل گزینی نشده است، گفت: معادل کلمه سایت وبگاه است. برای جایگزین کلمه سلفی خودعکس را معرفی کرده‌ایم. معنای کلمه بلوتوث هم دندان آبی است. همانقدر که بلوتوث در انگلیسی ممکن است عجیب باشد دندان آبی هم اینگونه است.

پرویزی تصریح کرد: یا مثلا ماوس در انگلیسی به معنای موش است دیگر. حالا ما معادل این کلمه را موشی قرار داده‌ایم. در حالی که انگلیسی زبانان کلمه ماوس را مسخره نمی‌کند اما فارسی زبان موشی را مسخره می‌کنند. چرا؟ این موضوع باید ریشه‌یابی شود. این یک مسئله اجتماعی است تا اینکه بخواهیم از نظر علم واژه‌گزینی آن را بررسی کنیم. یا مثلا همان طور که اردو را پیش غذا نامیده‌ایم، برای کلمه دسر نیز پی‌غذا را جایگزین کرده‌ایم. معادل کلمه فلاکس در زبان فارسی نیز دمابان شده و تا این کلمات استفاده نشوند رایج نخواهند شد.

وی درباره تاثیر تلفن همراه بر ترویج کلمات انگلیسی گفت: نمی‌دانم خوشبختانه یا متاسفانه باید بگویم نوشتن پیامک ابتدا فقط به زبان انگلیسی ممکن بود و خیلی طول کشید تا زبان فارسی هم اضافه شد اما فارسی گران بود به جای اینکه ارزان‌تر باشد. این موضوع تقصیر سیاست‌گذاران برنامه‌های تلفن همراه است.

مدیر شورای واژه‌گزینی فرهنگستان در پاسخ به انتقاد ضیا که می‌گفت برخی کلمات معادل، اصلا خوشگل نیستند، تاکید کرد: شما به چه چیزی خوشگل می‌گویید؟ این کلمات فقط خلاف عادت شما هستند. کلمه خرخره مگر خوشگل است اما یک عضو بدن است. مگر برای استفاده از یک کلمه و انتقال مفهوم باید به خوشگلی واژه‌ها فکر کنیم؟ ما داریم زبان علم را قوی می‌کنیم. 

پرویزی همچنین با ارائه توضیحاتی درباره ساختن کلمه یارانه و سپس دیگر کلمات وابسته به این مفهوم مثل رایانامه به جای Email، تاکید کرد.

وی درباره آثار مورد علاقه‌اش توضیح داد: از آثار ویل دورانت خوشم می‌آید، کارهای گلشیری، اسماعیل فصیح و بعضی از کارهای دولت‌آبادی را هم می‌پسندم. با شعر خیلی میانه ندارم اما اخیرا فاضل نظری در مراسمی شعری خواند که فوق العاده زیبا بود. کتاب نخوانده بسیار دارم و کارهای فرهنگستان را به خانه می‌برم و بیشتر دغدغه مجله واژه‌گزینی و فرهنگ جامع زبان فارسی را دارم که کار وقت گیری است.

این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی یادآور شد: برای عبارت منظومه شمسی می‌خواهند از سامانه خورشیدی استفاده کنند که به نظرم اینگونه انقطاع علمی صورت می‌گیرد به ویژه که ما دیگر تحت هجوم واژه‌های عربی نیستیم ولی واژه‌های انگلیسی تمام دنیا را دارد می‌گیرد. 

ناشران پول ندارند که بخواهند بابت معرفی کتاب بپردازند
دیگر مهمان این برنامه میترا لبافی بود که با بیان اینکه من اهل شایعه و حاشیه نیستم، درباره اینکه شده کسی به او پول بدهد تا کتابی را معرفی کند، گفت: ناشران اینقدر پول ندارند که بخواهند چنین جریاناتی را دنبال کنند. البته ناشران دولتی خیلی حمایت می‌شوند و بودجه‌های کلان دارند. آنها هم شخصا با ما تماس نمی‌گیرند و مراسم رونمایی می‌گیرند و همه را دعوت می‌کنند. 

وی درباره نحوه آغاز کارش به عنوان خبرنگار توضیح داد: وقتی دانشجو بودم مطلبم را برای روزنامه کیهان فرستادم و مدتی بعد دیدم که چاپ شد، البته به من پولی نمی‌دادند، به مرور برای مجله زن روز که برای همان مجموعه بود کار کردم. چند سال بعد به صداوسیما راه پیدا کردم و ابتدا در حوزه دیگری بودم اما وقتی دفترچه تلفنم را که پر از شماره نویسنده‌ها بود ارائه کردم و از علاقه‌ام گفتم به مرور به گروه فرهنگی منتقل شدم. حالا هم ما گروهی هستیم که آقای بیات سردبیرمان هستند و سه چهار نفری در حوزه نشر کار می‌کنیم.

لبافی درباره استفاده صحیح از کلمات فارسی گفت: ما خیلی رعایت می‌کنیم و کلمات درست را به کار می‌بریم؛ اما گاهی در بیان مجریان خبر خود سازمان موارد نادرستی را احساس می‌کنم. مثلا کلمه مراسم‌ها غلط است اما دائم دارد تکرار می‌شود و در خبر خودمان این را خیلی شنیده‌ایم.

وی درباره آخرین کتابی که خوانده و آثار مورد علاقه‌اش نیز اظهار کرد: «موزه خاطرات» نوشته اورهان پاموک‌ آخرین کتابی بود که خواندم. این نویسنده ترکیه‌ای اخیرا در ایران خیلی معروف شده اما من از کتاب او خوشم نیامد، چون شبیه غربی‌ها نوشته بود و کتاب او با فرهنگ ما و فرهنگ خودش هم بیگانه است. البته تصمیم دارم کارهای دیگرش را هم بخوانم چون اینکه مجموعه آثار یک نویسنده را بخوانید اتفاق خوبی است. نویسنده خارجی مورد علاقه‌ام ویکتور هوگو است و از بین شاعران ایرانی سهراب سپهری و فاضل نظری را می‌پسندم.

«فرمول یک» با اجرا و تهیه‌کنندگی سیدعلی ضیا شنبه تا چهارشنبه حوالی ساعت 17:45 از شبکه یک سیما روی آنتن می‌رود.